Kullanıcı Oyu: 4 / 5

Yıldız etkinYıldız etkinYıldız etkinYıldız etkinYıldız etkin değil
 

YAPILARINA GÖRE İSİMLER

"Şikâyetleri kesilince İstanbul'u övmeye başladı: Boğaziçi'nde akşam loşluğunu, suların mor kadifeliğini anlatmaya çabalıyordu. O kayık gezintileri, o mehtabı. Sarıyer, Bentler ya Sultansuyu? Buradaki ormanı hatırlıyor muydu, böğürtlenlerle örtülü ufacık deresini? Yosun tutmuş kocaman kestane ağaçlarını? Daima ıslak duran ve basınca ökçeler gömülen kırmızı toprağını sarı papatyalar ve çadır çiçekleri ile donanan çayırını?”

Bu parçada altı çizili isimlerden bazıları yalın, bazıları yapım eki almış bazıları da iki kelimenin birleşmesiyle oluşmuştur. Bu da isimlerin farklı yapı özelliklerine sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu örnekleri de dikkate alarak isimleri yapılarına göre inceleyelim.

1.    Basit İsim

Kök durumunda olan ya da yapım eki almamış olan isimlerdir.

Usta, çekici kardeşime vermiş. ”

“Bu dükkânda un, şeker, yağ bal, tuz var. ”

“Hepimiz tepeye tırmanmak istiyoruz. "

“Leylekler ilkbaharda kasabaya gelirdi. ”

 

“Bir tavşanı yedi köpek kovalıyordu. ”

cümlelerindeki altı çizili isimler yapı bakımından basittir. Bu isimlerden bazıları yalın durumda, bazıları da çekim eki almıştır fakat bu isimlerden hiçbiri yapım eki almamıştır.

2.    Türemiş İsim

İnsan yaşamındaki ilerleme kuşkusuz dile de yansır ve ihtiyaçlar artıkça yeni kelimelere gereksinim duyulur. İşte bu noktada eklemeli diller arasında yer alan dilimizin sunduğu olanaklar devreye girer ve kelimelerin sonuna yapım ekleri getirilerek yeni kelimeler türetilir. Türkçede isimler, fiilden isim yapma ve isimden isim yapma ekleriyle türetilir.

Fiilden isim yapma ekleri: “-cak, -ca, -ga, -ak, -gan, -gı, gıç, '9>n, -ı, -ıcı, -ık, -ım, -ın, -inç, -ıntı, -ır, -ma, -mak, -tı...”

Bu bölgeye daha önce de gelmişlerdi. ”

"Uçak vakit ikmali yaptıktan sonra havalandı. ”

Bilginler uzay konusunda çok çalışıyor. ”

Ekinler baharda iyice boylanmıştır. ”

İsimden isim yapma ekleri: “-cı, -cu, -cağız, -cık, -daş, -lı, -lık, -sız, -tı...”

“Sen yaşıtların ile oynaşana!"

 

Yolcular birer ikişer vapurdan iniyordu. ”

cümlelerindeki altı çizili isimler, isim köklerine yapım eki getirilerek türetilmiştir.

3. Birleşik İsim

İki ya da daha çok kelimenin bir araya gelip anlamca kaynaşması sonucu oluşan isimlerdir.

Birleşik isimler; isim, sıfat, fiil türünde sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşur. Bu isimleri oluşum özelliklerine göre inceleyelim.

  • İki ismin bir araya gelmesiyle oluşanlar

“Demirbaş, Bayrampaşa, Arpaçay”

  • İsim tamlaması şeklinde oluşanlar

“Keçiboynuzu, ayakkabı, denizaltı, devetabanı”

  • Sıfat tamlaması şeklinde oluşanlar 

“Karatavuk, kırkayak, akciğer”

  • İsim ve fiilimsinin bir araya gelmesiyle oluşanlar 

“Cankurtaran, dalgakıran”

  • Bir isimle bir fiilin kaynaşmasıyla oluşanlar 

“Gecekondu, külbastı, imambayıldı”

  • İki fiilin bir araya gelmesiyle oluşanlar

 “Gelgit, çekyat, biçerdöver"

  • İkiden fazla isim ve isim soylu sözcükten oluşanlar 

“Afyonkarahisar, Şereflikoçhisar"

  • İsim tamlaması şeklinde kurulan kimi birleşik isimlerde iyelik ekinin düştüğü olur.

"Arnavutköy (Arnavutköyü)”

Zambak Yayınları

KONU ANLATIM VİDEOSU ( Youtube Kanalımız için TIKLAYINIZ )

 

SON EKLENENLER

Üye Girişi