ŞİNASİ'NİN TİYATROCULUĞU
Tanzimat tiyatrosunun Batılı anlamdaki ilk eseri, Şinasi’nin Şair Evlenmesi adındaki bir perdelik komedisidir. Bu eser, 1859’da yazılıp 1860’da ilk defa Tercümân-ı Ahvâl’de (sayı: 2-5) tefrika şeklinde yayımlanmıştır.
Bir karakter ve töre komedisi olan Şair Evlenmesi, konusunu ve kişilerini günlük hayattan almış, konuşma diliyle yazılmıştır. Şair Evlenmesi Fransız klasisizminden gelen etkiyle “üç birlik kuralına uygundur: oyun, “yer - zaman - olay” birliğine dayanır.
Önce iki perde olarak düşünülmüş iken yazarın açıklamadığı bir nedenle bir perdeye indirilen bu komedinin konusu, “görücü usulü ile evlenme” âdetidir. Olay, basit olmakla beraber, eserin oldukça sağlam bir kurgusu vardır. Bu kurguda, hem yerli ve hem de yabancı unsurların etkilerini bulmak mümkündür. Bir tiyatro eserinin bütün özelliklerini taşıyan Orta Oyunu ile Moliere (Molyer) komedilerinin etkileri eserde yan yana yer alır. Şair Evlenmesi’nde orta oyununun bazı terimlerine de yer verilmiştir. Şinasi orta oyununa alışık olan Türk seyircisini eskiden koparmadan, Batılı tiyatroya ısındırmak istemiştir.
Aynı zamanda orta oyunundaki yerli özellikleri feda etmemek için Batı tiyatrosunun orta oyununda bulunmayan yönleri almakla yetinmiş, yerli olanla Batılı olanı ustaca kaynaştırmıştır.
Şinasi, tiyatro türünü de halka belli düşünce ve bilgileri aşılamak için bir araç olarak kullanmış, bunun için eserini halkın dili ile yazmıştır. Türk tiyatro edebiyatının komedi dalındaki bu denemesi, teknik bakımdan oldukça başarılıdır. Şinasi, bütün çalışmalarında olduğu gibi, bu çalışmasında da hedefli, bilinçli ve planlıdır.
Bu tiyatro denemesi, Tanzimat edebiyatı döneminde diğer yazarların tiyatro türünde yeni denemeler yapmaları için teşvik edici olmuş, 1866’dan başlayarak tiyatro türünde önemli eserler verilmiştir.
Şinasi bu eseri ile edebiyata, sokağın anahtarını hediye etmiş, sanat ve edebiyat için tek ufuk olarak canlı yaşamı göstermiştir.
