MUSAMMAT
- Ayrı bir nazım biçimi olmamakla birlikte gazel ve bazı kasidelere uygulanan bir Divan Edebiyatı nazım biçimidir.
- Bentlerden kurulu nazım biçimlerine (murabba, muhammes, müseddes, müsebba, müsemmem, mütessa, muaşşer, terbi, tahmis, taşdir, tesdis, tesbi, tesmin, tes-i, taşir, terkib-i bend ve terci-i bend) verilen genel addır.
- İlk bende geçen dize ya da beyitlerin, öbür bentlerin sonunda aynen yinelenmesiyle düzenlenen musammatlara “mütekerrir musammat” denir.
- İlk benddeki dize ya da beyitlerin, öbür öbür bentlerin sonundaki dize ve beyitlerle yalnızca uyak bakımından uyuşması durumunda musammat, “müzdevic musammat” adını alır
Musammat gazel
Dize ortasında iç uyağı bulunan, dizenin ortası ile sonu kendi arasında uyaklı olan gazeller. Bu tip gazellerde beyitler ortadan bölünüp alt alta dörtlük oluşturacak biçimde yazılacak olursa ( abab / cccb / dddb
) şeklinde uyaklı kıtalar meydana gelir.
Not: Musammat gazeller gibi musammat kasideler de vardır. Musammat şiirlerin eş değerli vezinlerle yazılması şarttır. Nitekim aşağıdaki gazel (Mefâîlün mefâîlün mefâîlün mefâîlün) kalıbıyla söylenmiştir.)
Musammat Gazel örneği
Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan muradım şem'i yanmaz mı
Kamu bimarına canan devâ-yı derd eder ihsan
Niçün kılmaz bana derman beni bimar sanmaz mı
Gül-i ruhsarına karşu gözümden kanlu akar su
Habibim fasl-ı güldür bu akar sular bulanmaz mı
Gamım pinhân tutardım ben dediler yâre kıl rûşen
Desem ol bivefâ bilmen inanır mı, inanmaz mı
Fuzuli rind-ü şeydâdır hemişe halka rüsvâdır
Sorun kim, bu ne sevdadır bu sevdadan usanmaz mı
(Fuzulî)
Aşağıdaki şekilde dörtlük hâline getirilebilir.
Beni candan usandırdı a
Cefâdan yâr usanmaz mı b
Felekler yandı âhımdan a
Muradım şem'i yanmaz mı b
Kamu bimarına canan c
Devâ-yı derd eder ihsan c
Niçün kılmaz bana derman c
Beni bimar sanmaz mı b
Gül-i ruhsarına karşu d
Gözümden kanlu akar su d
Habibim fasl-ı güldür bu d
Akar sular bulanmaz mı b
Gamım pinhân tutardım ben
Dediler yâre kıl rûşen
Desem ol bivefâ bilmen
İnanır mı, inanmaz mı
Fuzuli rind-ü şeydâdır
Hemişe halka rüsvâdır
Sorun kim, bu ne sevdadır
Bu sevdadan usanmaz mı
Kelimeler
felekler. Gökler, dokuz gök - muradım şem'i: Muradımın mumu - kamu bîmarına: Bütün hastalarına - devâ-yı derd: Derde derman - şeb-i hicran: Sevgiliden ayrı geçen gece, hüzün gecesi - çeşm-i giryân: Ağlayan göz - efgaan: Figanlar - gül-i ruhsâr. Güle benzeyen yanak - habibim: Sevgilim! - fasl-ı gül: Gül mevsimi (bu mevsimde yağmur selleri bulanık akar) - pinhân: Gizli, rûşen: Aydınlatma, açma, bivefâ: Vefasız - ta'neylemek. Kınamak - görgeç: Görünce - rind ü şeyda: Aşk çılgını ve rind (dünyayı umursamaz) - hemişe: Daima - rüsvâ: Rezil, ayıplanan
