TANZİMAT ŞİİRİNİN ÖZELLİKLERİ
Tanzimat edebiyatı şairlerini kendi içinde iki gruba ayırmakta fayda vardır:
Tanzimat’ın birinci kuşak şairleri:
Tanzimat edebiyatının birinci dönemi 1860 ile 1876 yılları arasını kapsar. Bu dönemin en önemli temsilcileri Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal’dir. Hatta bu devreye Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal Mektebi de denilmektedir.
Bu sanatçıların ortak özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Sanat toplum içindir görüşünü benimsediler ve bu doğrultuda eserler verdiler.
- Dilde sadeleşmeyi, ölçüde heceyi savundular; ama bunu tam olarak uygulamadılar.
- Fransız devrimci yazarlarından esinlenerek zulme, haksızlığa kalemleriyle savaş açtılar.
- Divan edebiyatını eleştirdiler, Halk edebiyatını savundular; ama bu düşüncelerini eserlerine yansıtamadılar.
- Şiirde estetik güzelliği değil, içeriği ön plana çıkardılar.
- Edebiyatı fikirlerini aktarmak için bir araç olarak gördüler.
- Önceki şiirimizde bulunmayan vatan, millet, hak, hukuk, hürriyet ve meşrutiyet gibi kavramları şiire taşıdılar.
- Eski nazım şekilleriyle yeni kavram ve duyguları işlediler.
- Edebiyatın yanında siyasetle de ilgilendiler.
- Tanzimat şairlerinin tümü, divan şiirini hedef almışlar; onu yok sayma, ortadan kaldırma çabasına girmişlerdir.
- Divan şiirindeki parça güzelliği yerine bütün güzelliği benimsenmiş, anlam şiirin bütününe sindirilmiştir.
- Şiirlerde beyit birimi ağırlıklı olarak kullanılmıştır.
- Konulardaki büyük değişikliğe karşın, Tanzimat şiiri teknik bakımdan divan şiirinden çok ayrılamamıştır.
- İlk dönemde siyasal ve toplumsal, ikinci dönemde bireysel ve duygusal konular işlenmiştir.
- Tanzimat edebiyatına ilk darbeyi Namık Kemal vurmuştur. Asıl darbeyi Abdülhak Hamit Tarhan indirerek asıl yeniliği gerçekleştirmiştir.
Ziya PAŞA
Osmanlı bürokrasisinin çeşitli kademlerinde görev almış, Ali Paşa sadrazam olunca görevden uzaklaştırılmıştır. 1867’de “Yeni Osmanlılar Cemiyeti”ne girmiş Namık Kemal ile Fransa’ya kaçmış, orada Namık Kemal ile “Hürriyet” gazetesini çıkarmıştır. Beş yıl kadar sonra İstanbul’a gelmiştir.
Ziya Paşa'nın en önemli kişilik özelliklerinden biri iç tutarsızlıklarıdır. Zaman zaman kendi kendiyle çelişen tavırlar içinde olmuştur. Önce gerçek Türk edebiyatı olarak halk edebiyatını kabul etmiş ve halk edebiyatına yönelmek gerektiğini savunmuş, sonra halk edebiyatını küçümseyerek divan edebiyatını övmüştür. Bu çelişkili tutum siyasi yaşamında da sürmüştür.
Terkib-i bent ve terci-i bendiyle ünlü olan Ziya Paşa’nın şiirlerinin hepsinde şekil ve dil bakımından eskiye bağlı kalmakla beraber içerik bakımından yenilikçi oldu. Devrinin siyasi ve sosyal olaylarını, politikacıların kötü tutumlarını, sosyal ahlakın düşkünlüğünü kuvvetli bir hiciv unsuru ile şiirlerinde işledi.
Eserleri:
- Eş’ar-ı Ziya. Şiirlerinin toplandığı kitabıdır.
- Zafernâme (Nazım - nesir karışık). Kaside, tahmis ve şerh olmak üzere üç bölümden oluşmuş bir kitabıdır. Yine genel olarak Ali Paşa'yı hicvetmiş,
- Terkib-i Bend: Döneminin sosyal konuları üzerinde durduğu, dönemin sadrazamı Ali Paşa'yı hicvettiği bir eserdir. (Bu eseri ile çok ünlüdür)
- Terci-i Bend Divan tarzında olup hikemi ve tasavvufî tarzda bir eserdir. (Şiir)
- Rüya Ziya Paşa rüyasında kurgusal olarak padişahla memleket sorunları üzerinde bir sohbet etmiştir. Eser, özellikle Ali Paşa'ya yönelik eleştirileri içerir
- Defter-i A’mal Ziya Paşa'nın ağırlıklı olarak çocukluk hatıralarına ve çocuk eğitimine yer verdiği eseridir
- Harabat Üç ciltlik bu eser, Ziya Paşa'nın Arap, İran, Osmanlı ve Çağatay şiirlerinden seçerek oluşturduğu üç ciltlik bir antolojidir. Namık Kemal bu eseri beğenmemiş ve Harabat'ı eleştirmek üzere Tahrib-i Harabat ve Takip adlı eleştirileri yazmıştır. (Antoloji)
- Tercüme eserleri: Endülüs Tarihi, Engizisyon Tarihi, Tartuffe.
- Arz-ı Hâl: padişaha verilmek üzere yazılmış bir çeşit dilekçe türü eserdir.
NAMIK KEMAL
İstanbul’da Tercüme Odası’na girdi, orada Şinasi ile tanıştı ve Batı edebiyatına yöneldi, Osmanlılar Cemiyeti’ne girdikten sonra Avrupa’ya kaçtı. Ziya Paşa ile Londra’da Hürriyet gazetesini çıkardı. 1872’de İstanbul’a dönen Namık Kemal, yazdığı Vatan yahut Silistre piyesinin oynatılmasından sonra Magosa’ya sürüldü.
- Namık Kemal, millî değerlerimizi yok etmeden Avrupalılaşmayı ve modernleşmeyi amaç hâline getirdi
- Bir mücadele adamı ve idealist olarak yalnız Tanzimat döneminde değil, sonraki kuşaklar üzerinde de etkili oldu.
- Namık Kemal, şiirlerinde çoğunlukla sosyal konuları işledi
- Şiir, oyun, makale ve eleştirilerinde "yurtseverlik", "hürriyet" kavramlarını ele alarak toplumcu bir anlayış içinde olmuştur.
- Namık Kemal, İlk şiirleri divan şiiri yolundaki örneklerdir. Sonraları Batı düşüncesinin etkisiyle "vatan, yurtseverlik, özgürlük, adalet, meşrutiyet" gibi kavramları ele alarak yeni ve toplumcu bir şiir içeriği yaratmıştır. Onun "Hürriyet Kasidesi", "murabba" ve "Vaveyla" gibi şiirleri bu kavramları coşkulu bir dille anlattığı örneklerdir. Bu nedenle "vatan şairi" olarak anılmıştır
- Şiirleri Divan’ında toplanmıştır.
ROMANLARI:
- İntibah: ilk edebi romandır
- Cezmi: ilk tarihi romandır
TİYATROLARI:
- Vatan yahut Silistre: Sergilenen ilk tiyatro eseridir.
- Celâleddin Harzemşah: adlı tiyatrosunda yer alan "Celal Mukadimesi" adlı ön sözde tiyatroyla ilgili görüşlerini ortaya koşmuştur.
- Diğer tiyatro eserleri: Gülnihal, Âkif Bey, Kara Belâ, Zavallı Çocuk
BİYOGRAFİLERİ:
- Evrak-ı Perişan: Selâhaddin-i Eyyubî, Fatih Sultan Mehmed, Yavuz Sultan Selim’in biyografisi,
- Terceme-i Hâl-i Nevruz Bey.
ANI: Silistre Muhasarası
TARİH: Barika-i Zafer (İstanbul’un Fethi), Devr-i İstilâ, , Kanije, Osmanlı Tarihi.
MAKALE-TENKİT:
- Tahrib-i Harabat, Takip: Namık Kemal'in eleştiri niteliğindeki eserleridir. Namık Kemal bu eleştirilerini, hürriyet mücadelesi yolunda dava arkadaşı Ziya Paşa'nın bir çeşit eski Türk edebiyatı antolojisi olan "Harabat" adlı eserine karşı yapmıştır.
- İrfan Paşaya Mektubu: Namık Kemal'in bu eserinde, eski edebiyatı savunan, yeni edebiyatçıları eleştiren İrfan Paşa'ya kendi neslinin edebiyat anlayışını açıklamıştır. Eleştiri türündedir.
- Diğer Eserleri: Mütahabat-ı Tasvir-i Efkâr, Mukaddime-i Celâl, Talim-i Edebiyata Dair Risale, Renan Müdafaanâmesi.
İLGİLİ İÇERİK
SERVET-İ FÜNÛN İLE TANZİMAT ROMANININ KARŞILAŞTIRILMASI
TANZİMAT EDEBİYATI ÖSS/ÖYS/LYS SORULARI
TANZİMAT EDEBİYATI ÖĞRETİCİ METİN ÖRNEKLERİ
TANZİMAT I.DÖNEM ve II.DÖNEMİN DİL ANLAYIŞLARI
TANZİMAT II. DÖNEM SANATÇILARI
TANZİMAT EDEBİYATI (1860-1896)
- Önceki
- Sonraki >>
