Kullanıcı Oyu: 5 / 5

Yıldız etkinYıldız etkinYıldız etkinYıldız etkinYıldız etkin
 

MUHAMMES

Her bendi 5 dizeden oluşan nazım biçimine denir. İlk bendin dört ve beşinci ya da yalnız beşinci dizesi öteki bentlerin sonunda yineleniyorsa muhammes-i mütekerrir adını alır. Bu iki durumda uyak düzeni şöyledir:

aaaaa(n) — bbb a(n) a(n) — c c c a(n)a(n) — d d d a(n )a(n )...

a a a a a(n )— b b b b a(n) — cccca(n) — d d d d a(n)..

Kimi zaman, her bendin ilk 3 dizesi kendi aralarında uyaklı olduğu halde, son ikisi bütün bentler­de aynı uyağı alır. Bu durumda uyak düzeni şöyle olur:

bbbaa — cccaa — ddda a — e e e a a ...

Dört ve beşinci dizeler nakarat olarak da yinelenebilir. Bentlerin beşinci dizeleri değişiyorsa, buna muhammes-i müzdevic denir. Uyak düzeni şöyledir:

a a a a a— bbbba — cccca — dddda...

Her konuda muhammes yazıldığı gibi, muhammes biçimiyle şarkılar da yazılır. Bunlara muham­mes şarkı adı verilir.

CEM DİLÇİN, ÖRNEKLERLE TÜRK ŞİİR BİLGİSİ, TDK YAYINLARI, ANKARA 1997, s. 217.

 

Muhammes-i müzdevi

aaaaa / bbbba / cccca

(Örnek 1)

Ten bozuldu eşk-i çeşm-i hûn-feşânumdan menüm

Köydi can gönlümdeki sûz-ı nihânumdan menüm

Tâ eser var cism ü cân-ı nâtüvânumdan menüm

Gâm kem etmez göz ü gönlüm cism ü canumdan menüm

Bu başumdan savulup ol gitse yanumdan menüm.

 

 

Meyl-i vasi eğmiş kadümi çeng-i bezm-i yâr tek

Reglerüm sızlar el ursam çeng üzre târ tek

Çeng ne mümkin kim ide zârlıg men zâr tek

Bes ki memlûyem hevâ-yı aşka mûsikâr tek

Min figân her dem çıkar her üstühânumdan menüm.

 

Ey hayâlün halveti nakd-ı revânum mahzeni

Gözyaşı olur revân her dem hayâl itsem seni

Lutf umup senden ser-i kuyunda tutdum meskeni

Gel gözüm nûru Fuzulî tek çok ağlatma meni

İncimez mi hâtırun munca figânımdan menüm.

(Fuzûlî)

 

Muhammes-i mütekerrir

aaaaa / bbbba / cccca

(Örnek 2)

 

Şâdmân olsun ki sultan oglı sultândur gelen

Bahr u berrün pâdişâhı Al-i Osmândur gelen

Nâlb-i şer-i Muhammed zıll-ı Yezdândur gelen

Şark u garbı seyr iden hurşîd-i rahşândur gelen

Alemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen

 

 

Bir kemîne bendesini Mısra sultân eyleyen

Kerbelâ seyrini her dervişe âsân eyleyen

Sâyeveş düşmenlerin hâk ile yeksan eyleyen

Dembedem bağnn Kızılbaşun kızıl kan eyleyen

Âlemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen

 

Sâhib-i seyf ü kalem şâh-ı ulu’l-elbâb olan

Âlemi feth eylemekde mihr-i âlem-tâb olan

Evliyâullah içinde zübde-i aktâb olan

Rûy-ı ma’nâda bugün ser-leşker-i ashâb olan

Alemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen

(Yahya Bey)

 

Tardiyye kafiyeli

aaaaa / bbbaa / cccaa

(Örnek 3)

Son iki mısrası nakarat olan muhammeslere edebiyatımızda çok az rastlanmıştır.

Bu kafiye şekilleri dışında, daha çok Tanzimattan sonra görülen değişik kafiye düzenlerinde:

“aaaaa / b b b a a / c c c a “ kafiyeli,

“aaaav / b b b b v / ccccv” tardiyye kafiyeli ya da murabbâlarda da olduğu gibi “aaaaa bbbbb ccccc” şeklinde de her bendi ayrı kafiyeli muhammesler de yazılmıştır.

 

aaaaa / bbbaa / cccaa

Eyler ise sana bu çarh-ı felek gaddarlık

Kuşanup gaddâreni göster ana cebbârlık

Hatm olupdur mushaf-ı hüsnünde meh-ruhsârlık

Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık

Gelmedi mislün cihâna feyz olaldan varlık.

 

Kullanın saf saf turup şol dem ki şöhret göstere

Atılup top u tufeng  eflaka lıcybet göstere

Erlik oldur bekleye yirin şecâ’at göstere

Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık

Gelmedi mislün cihâna feyz olaldan varlık.

 

Bir nefesde cem-i küffârı perîşân eyledün

Ceng-i tâbûrun selâtin içre destân eyledün

Rûhını Sultan Murâdun şâd u handân eyledün

Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık

Gelmedi misliin cihâna feyz olaldan varlık.

(Nev’i)

 

Bir muhammes örneği:

Yâ Rabbi hasret ile benim alma cânımı 

Bir dahi görerim neh-i nâ-mihribânımı 

Cânânımı cefâ kılıcı nev-civânımı 

Şâhin bakışlı yârımı rûh-ı revânımı 

Sultanımı efendimi şâh-ı cihânımı

 

Ben nice medh idem ki cemâlini el bilir 

Gün gibi bî-nazır bilir bî-bedel bilir 

Bu izzette bu devlete gayet mahal bilir 

Yahya alelhusus ziyâde güzel bilir 

Sultanımı efendimi şâh-ı cihânımı

Taşlıcalı Yahya

 

İLGİLİ İÇERİK

 MUHAMMES NEDİR ve ÖRNEKLERİ

 

 

SON EKLENENLER

Üye Girişi