HOCA DEHHANİ HAYATI ve ESERLERİ

Page 1 of 2

HOCA DEHHANÎ

On üçüncü yüzyılda yaşamış olup da eserleri ele geçen biricik divan şairi Hoca Dehhanî'dir. Ancak bu şairin oldukça işlenmiş bir şiir üslûbu olduğuna göre ona çağdaş, başka şairlerin varlığı da kuvvetli ihtimaldir. Araştırmalar belki yeni isimler getirecektir.

Dehhani'nin hayatı üstüne çok az şey biliyoruz. Esasta Horasanlı olduğu Konya Türk sultanı Alâeddin Keykubâd'a (I. veya III.) kasideler sunduğu sonra yine Horasan'a dönmek için ondan izin istediği Yarcanî'nin "şah-nâme"sinden anlaşılmaktadır. Ele geçen şiirlerden başka bir de Selçuk Şehnamesi yazdığı bilinmektedir. Fakat bu eser, ele geçmemiştir.

Divan şiirinin ilk temsilcisi sayılır. Din – dışı konularda aşk ve şarap şiirleri yazmıştır. Şiirlerinde öz ve anlam sanatlarına, benzetmelere çokça yer vermiştir. Ustalıkla yazılmış, güzel gazel ve kasideleri vardır. Gazel ve kasidelerinde 4 farklı aruz kalıbı kullanması yönüyle başarılı görülse de bazı imgeleri çok sık tekrarlaması olumsuz bir izlenim bırakmıştır. Divan edebiyatı şairleri arasında ilk din dışı konular işleyen kişidir. Şiirlerini Eski Anadolu Türkçesi’yle yazdı. Elimize 6 gazeli ve 1 kasidesi ulaştı.

Dehhanî üzerinde daha yeni araştırmalara ihtiyaç vardır. Onun diye gösterilen şiirlerden bazılarının Kemal Paşazâde'ye ve Resmîye ait olduğunu, Hikmet İlaydın {Dehhanî'nin şiirleri" Türk Dili s. 277) ortaya çıkarmıştır.

Son araştırmalara göre Hoca Dehhani 'nin XV. yüzyılda yaşadığını ve bu asrın Önemli bir şairi olduğunu da belirtmek gerekir. (Faruk Akün, Divan Edebiyatı Diyanet İslâm Ansiklopedisi.)

GAZEL

Sabreyle gönül, derdine derman ire, umma

Can atma oda bîhude, canan ire umma.

Gözün sadefinden nice dürdâne dökersin

Şol dişi güher, dudağı mercan ire, umma.

Ger, vasi dilersen ko bu feryadı a bülbül

Gül gonca gibi ağzı gülistan ire, umma.

İnceldise hecrile karınca gibi bilin

Furkat nice bir ola Süleyman ire umma

Yakûb gibi hüzn ile katlan bir iki gün

Bir gün haber-i Yûsuf-ı Ken'ân ire, umma.

Feryâd u figân itme a bülbül dahi ağzun

Yum gonca gibi yine gülistan ire umma.

GAZEL

Aceb bu derdümün dermanı yok mı?
Ya bu sabritmegün oram yok mı?

Yanaram mumlaym başdan ayağa
Nedür bu yanmagun pâyâm yok mı?

Güler düşmen benüm ağladuğuma
Aceb şol kâfirün îmânı yok mı?

Delüpdür cigerümi gamzen okı
Arayürekde, görpeykânı yok mı?

Su gibi kanumı toprağa kardun
Ne sanursın garîbün kanı yok mı?

Cemâl-i hüsnüne mağrur olursın
Kemâl-i hüsnünün noksanı yok mı?

Begüm, Dehhanî'ye ölmezdin öndin
Tapuna irmegün imkânı yok mı?

Açıklama
od: ateş- Dürdâne: inci- güher: elmas (inci)- a: ey- hecr: ayrılık- bil; bel- Yûsuf-ı Ken'ân; Ken'an diyarından Yusuf- bu resme: bu şekilde- Dehhanî-Dehhani'ait. pâyân; son, bitim- peykân: ok- Cemâl-i hüsn: çehre güzelliği- Kemâli hüsn: mutlak güzellik- tapuna: evine, kapma, katına