SOFİ NEDİR? KİME DENİR?
Tekkelerde toplanan İslâm mistiklerine sofî, sûfi deniliyordu. Bu terimin hangi kelime kökünden yapıldığı hakkında bilgimiz kesin değildir.
Bu kelime İslâm âleminde türlü yorumlara mevzu olmuş, doğu ve batı ilminde, kelimenin manası üzerinde muhtelif araştırmalar yapılmıştır. İleri sürülen rivayetlerin hemen hiçbiri, aksi iddia edilemeyecek kesinlikte değildir. Bu mevzuda yapılan yorumların ve sûfi kelimesine verilen manaların mühimleri şunlardır:
a-Sûf, Arapçada yün demektir. Kaba yünden dokunmuş kumaşa da suf, sof denir, ilk sûfîler kaba yünden elbise giyer, böylece hem sûfi olmayanlardan ayrılır, hem de gösterişli giyinişlerden uzakta kalırlardı. Bu yüzden kendilerine sûfî denildi. Bir bilgiye göre de peygamberler ve veliler öteden beri suf elbise giyerlerdi. Haşan Basri, Bedr gazilerinden suf giyinmiş 70 sahabe görmüştü.
b — Sofi sözü Arapça safâ'dan türemiştir. Berrak, sâf, temiz ve parlak manasındaki safâ, sofilerin gönül saflığını, manevi temizliğini ve Allah'a giden yolda duydukları temiz hazzı belirtir. sofi sözü onlarda bu saf'lığa işârettir.
c — Kelime, suffa aslından gelmedir. Suffa, sofa, eyvan demektir. Ha. Muhammed’in mescidi suffası’nda gece gündüz ibadetle ve Allah’ı anmakla meşgul olan sahabeyi hatırlattığı için, gönülleri ve sözleriyle devamlı surette Allah’ı anan ilk İslam zâhidlerine de bu sebeple sûfi denilmiştir.
ç - Sofî sözü, İbranice en-sof kelimesinden doğmuştur. En-sof, kâinat yaratılmazdan önce, kendi varlığından habersiz, fakat mutlak ve külli bir kudret hâlinde var olan tek Varlık’ın adıdır. Hatta Yunanca sofos ve sofiya sözleri de İbrani’deki bu en-sof adından alınmadır.
d — Sofî sözü, Arapçaya Yunanca sofiya kelimesinden geçmiştir. Sofiya, Yunancada hikmet demektir. İslâm’da bu söz Allah’ın hakîm adına uygundur. Çünkü Allah’ın güzel adlarından biri hâkim’dir.
İmam Gazzali’ye göre: hâkim, hikmet sahibi demektir. Hikmet, varlıkların en iyisini bilgilerin en iyisi ile bilmektir. Varlıkların en iyisi Allah’dır. Allah’ı da ancak Allah’ın ezeli bilgisi bilir.
Demek ki İslâm’da tasavvuf Allah’ı bilmek’dir. Esasen bilgilerin sonu, en üstünü, hatta yegânesi Allah bilgisidir. Bütün bilgiler, görgüler, sezgiler, düşünceler, bizi Allah’a götürmek, bize tek ve mutlak bilgi olan Allah’ı öğretmek içindir. Tasavvuf ’da Allah’ı bilmeğe irfan denmesi ve sofilerce İrfan’ın ilimden üstün tutulması bundandır.
N.S.BANARLI, R.T.ED.TARİHİ
