MUSA (AS) KİMDİR?

Mûsâ a.i. Hz. Mûsâ. Hz. Yusuf'tan sonra Mısır'da "İsrailoğulları" pek çok üreyip ço­ğaldılar ve Yakub ile Yusuf'un şeriatleri üzere kaldılar. Mısır'ın eski yerlisi olan "Kıbt" kavmi yıldızlara ve putlara taparlardı ve İsrailoğullarına aşağılık gözüyle bakarlardı. Fi­ravunlar, yani Mısır hükümdarları da "İsrailoğullarını" kendilerine tebaa edip, onları esir gibi ağır ve zor işlerde kullanırlardı. Bu ağır yükten kurtulup dedelerinin eski yurt­ları olan Kenan iline gitmek en büyük arzularıydı.

O sıralarda bir kâhin, Firavun'a haber vermiş ve "İsrailoğullarından bir çocuk doğa­cak ve senin devletinin yıkılmasına sebep olacak" demişti. Firavun, bundan ürküp İsrailoğullarından doğan erkek çocukları öldürtmeye başladı. Bu sırada "I mitin" adındaki şahsın soyunda Hz. Mûsâ dünyaya geldi. Annesi, oğlunun öldürülmesini önlemek gaye­siyle onu bir sandık içine koyup Nil nehrine bıraktı. Sandık Nil'de akıp giderken Firavun'un karısı Asiye onu tuttu. Musa'yı görünce onu sevdi ve öldürmesine mâni olmak için sakladı. Ona sütanaları tutarak sarayda büyüttü.
Hz. Mûsâ büyüdükten sonra bir gün Mısır'da gezerken kazâ neticesi bir Kıptî'yi öl­dürdü, Firavun'un gazabından korkup Mısır'dan kaçtı ve Medyen'e gitti.

Orada Şuayb'ın kızıyla evlenerek on sene kaldı. Sonra çoluk çocuğuyla Mısır'a gider­ken, Tûr dağında Allah kendisiyle söyleşti ve O'na peygamberlik verdi. Mısır'a varınca Firavun'u hak dine davet etti. Firavun'un davete icabet etmemesi üzerine bir zaman ta­yin ederek bütün İsrailoğulları ile haberleşti ve geceleyin onları Mısır'dan çıkardı. Sü­veyş denizi kenarına götürdü. Firavun bunu duyunca askerleriyle peşine düştü. Mûsâ asasıyla denize vurdu ve deniz yarıldı, oniki yol açıldı, on iki kabilenin her biri bir yoldan gitti. Firavun da askerleriyle onları izledi. İsrailoğulları geçip kurtulduktan sonra deniz tekrar kapandı ve Firavun ile askerleri boğuldu.

Mûsâ, İsrailoğulları ile Kenan iline yöneldi. Yolda Israiloğulları, Hz. Musa'nın tevhid akidesine defalarca başkaldırdılar. Bu hadiselere canı sıkılan Hz. Mûsâ, Cenab-ı Hakk'ın çağrısıyla Tür dağına çıktı. Kardeşi Harun'u da yerine vekil tayin etti. Kırk gün Tur'da yalnız başına ibadet edip vasıtasız olarak Allah'ın kelamını işitti. O vakit O'na Tevrat in­di. Sâmirî adındaki bir münafığın aldatmasıyla altından süs eşyalarını eriterek buzağı gi­bi ses çıkaran, altın bir buzağı heykeli yaptılar. Harun her ne kadar öğüt verdiyse de ku­lak asmadılar.

Mûsâ, Tûr dağından gelip de İsrailoğullarını bir buzağıya tapar görünce çok sinirlen­di. Sâmirî'yi lanetledi, buzağı heykelini yaktıktan sonra denize attı ve kavmine sitem et­ti. Bunun üzerine kavmi ettiğine pişman olup, tevbe ve istiğfarda bulundu. Sonra Mûsâ Tevrat'ı ortaya koydu. Ondan sonra İsrailoğulları, onun getirdiği hükümlerle amel etme­ye başladılar. Şeria nehrinin doğusundaki birçok şehri savaşarak ellerine geçirdiler. Pey­gamberlik vazifesini ifa eden Hz. Mûsâ, Yuşa adındaki bir zatı yerine halife tayin ederek 120 yaşında vefat etti.

Hz. Musa'nın şeriatı, Hz. İsa'nın peygamberliğine kadar devam etti. İkisinin arasın­da gelip geçen peygamberler, O'nun şeriatıyla amel etmek üzere gönderildiler.

Mûsa Peygamber'in birçok mucize ve kıssaları edebiyatımıza girmiş ve bir hayli yay­gın biçimde kullanılmıştır. En çok sözü edilen mucizeleri şunlardır:

Hz. Mûsâ Mısır'a dönmek üzere ailesi ve iki çocuğuyla yola çıktığında Tûr-ı Sina'ya yaklaştığı zaman şiddetli bir rüzgâr ve yağmurla karşılaştı. Yolunu şaşırdı. Ateş yakmak is­tediyse de çakmağı ateş almadı. O sırada uzakta bir ateş gözüne ilişti. Ateşe yaklaşınca onun bir ağaç tepesinde olduğunu gördü. Korkarak geri dönmek istedi. O zaman ağaçtan "Yâ Mûsâ! Ben âlemlerin Rabbi olan Allah'ım!" diye bir nida geldi. Mûsâ secdeye vardı. Bu sırada ikinci bir nida ile "Yâ Mûsâ, ben senin Rabbinim. Nalınlarını çıkar. Sen Tûvâ denilen kutsanmış vadidesin (Kur'ân 20112)." O zaman Mûsâ "Yâ Rabbi! Bana Zat'ını göster sana bakayım" dedi. Allah da "Sen Beni göremezsin." dedi. "Fakat dağa bak. Eğer benim tecellime tahammül edip durursa beni görürsün." Allah dağa tecelli etti. Dağ par­çalandı. Mûsâ bayılıp düştü. Bu mülakattan sonra Hz. Musa'yı Kelimullah denildi.

Mûsâ peygamber, Firavun tarafından sihirbazlıkla suçlandı. O çağda sihirbazlık ilerle­mişti. Firavun bütün sihirbazlarını çağırıp onu küçük düşürmek istedi. Sihirbazlar ellerin­deki ipleri yere bıraktılar ve her bir ip, yılan olup harekete başladı. Hz. Mûsâ da asasını bı­raktı. Asa büyük bir yılan olup bütün yılanları yuttu. Böylece sihirbazlar Mûsâ peygambe­re iman ettiler. Mûsâ, yine bu asa ile Kızıldeniz'i ikiye bölmüş ordularını geçirmiştir.
Mûsâ peygamber bir mucize olarak elini koynuna sokup çıkarınca eli bembeyaz bir nur olurdu, buna Yed-i Beyzâ (Beyaz el) denir.

Mûsâ Peygamber Hızır ile birlikte bu yolculukta Hızır'ın garip davranışlarına taham­mül edemez (bkz. Hızır).

Ayrıca suları kan şeklinde akıtmak, kurbağa yağdırmak, büyük sinek ve çekirgeler sü­rüsü ortaya çıkarmak, öküz vebası, insanlar vücudunda yara ve ur çıkarmak gibi mucize­leri vardır. Kur'ân-ı Kerim'de Hz. Mûsâ ve İsrailoğulları (Yahudiler) tarafından kendisi­ne yapılan zulümlere çokça yer verilmiş ve geniş şekilde anlatılmıştır. Toplam 461 âyette ondan bahsedilmiştir, (msl. Kasas/3-43, Tâ-Ha/9-101, Şuarâ/10-68, A'raf/101-156, En'am/91-154).
 
Edebiyatta Allah ile konuşması, ejderha olabilen asası, Yed-i Beyzâ'sı, Firavun'u su­da boğması vs. yönlerden ele alınır.

Subh-veş destini zahir kılsa sîm-efşûn olup
Ol Yed-i Beyzâ'ya benzer k'ibn-i Imrân gösterir
Fehîm

"Anestü nâren" sırrını Mûsâ ne bilsin yâ şecer
Anı bana sor ki ben ol nûr ol nâr olmuşam
Neshimi

Yoğ etdi ceyş-i Fir'avn'ı asâ-yı mu'ciz-i Mûsâ
Bu ejderlerle kahr et sen şehâ kavm-i Mesîhâyı
Aşkî

Getirir anı gören nûr-ı Nebi'ye salavât
Nîl'i şakka eyledi îcâz ile san kim Mûsâ
Yahya Bey

(İskender PALA, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ötüken Yay., İstanbul 1999)