ŞİİRDE İMGE MESELESİ
Şiir, somuttan soyuta akan bir nehirdir.
Eğer şiiri ve "imge meselesini" somutlaştırmaya, kişisel mantık ve bilgimiz dahilinde değerlendirmeye kalkarsak ve sizin deyişinizle farklı düşünenlere "gülüp geçersek" yerimizde saymaya devam ederiz.
Burada verilen örneklerin dar bir bakış açısının ürünü olduklarını düşünüyorum. Kendi imge görüşünüze uygun olan örnekleri yanınıza, diğerlerini tam karşınıza almışsınız. Şiire taraf yakışmaz.
İnsanların hayal dünyalarını nasıl kısıtlayamazsak, şiirde kullandıkları imgeleri de kısıtlayamayız. Yazınızdaki farklı imgeleri saçma olarak değerlendirmiş olmanız hayallerin kısıtlanması gerektiği sonucunu doğurur. Bu mümkün değildir ve mümkün olmayan şeylerden yola çıkmak, saçma olarak kabul ettiğiniz imgelerden -deyişinize göre- daha "saçma"dır.
Verdiğiniz Cemal Süreya şiirini yanlış sunmuşsunuz. Şiiride geçen "boynunlayız" sözcüğü yerine "boynuzlayız" dersek,- ki öyle yazmışsınız- anlam bütünüyle değişir.
Ödül alan şairlere, şiirlere, eserlere karşı yapılan eleştiriler genellikle bu minvalde olur. "Bu kadar saçma bir eser, nasıl olur da birinci olur!" Bu bir eleştiri değildir. Eleştiri yapabilmek için şiirin ne sunmaya çalıştığını anlamak gerek.
Ben, "saçların/akarsu gibidir" dersem somut bir benzetme olur bu. Bunu "saçların/su değilse nedir" şeklinde yumuşatabilirim de. Ya da "sesi geliyor/gönlümdeki şelalenin/saçların/aklımdaysa" şeklinde bir üst imge biçimine taşıyabilirim. "saçlarını içiyorum/bardağımda yavaş yavaş" dersem imge düzeyi değişir. Ve bu durumu istediğim kadar sürdürebilirim... Sözcükler sihirlidir, istediğiniz kadar çeşitli kıyafetler giyerler. Ve bu sınırsızlık, imgelerin sınırsızlığı demektir, yargılamak yanlıştır.
Yukarıda verdiğim örneklerden hiçbiri diğerinden az ya da çok değerli değildir. Tıpkı bir maninin Cemal Süreya'nın şiirinden daha az veya çok değerli olamayacağı gibi.
Ödül alan o şiiri buraya almak istiyorum:
ÜVERCİNKA
Böylece bir kere daha boynunlayız sayılı yerlerinden
En uzun boynun bu senin dayanmaya ya da umudu
kesmemeye
Laleli'den dünyaya doğru giden bir tramvaydayız
Birden nasıl oluyor sen yüreğimi elliyorsun
Ama nasıl oluyor sen yüreğimi eller ellemez
Sevişmek bir kere daha yürürlüğe giriyor
Bütün kara parçalarında
Afrika dahil
Aydınca düşünmeyi iyi biliyorsun eksik olma
Yatakta yatmayı bildiğin kadar
Sayın Tanrıya kalırsa seninle yatmak günah, daha neler
Boşunaymış gibi bunca uzaması saçlarının
Ben böyle canlı saç görmedim ömrümde
Her telinin içinde ayrı bir kalp çarpıyor
Bütün kara parçaları için
Afrika dahil
Senin bir havan var beni asıl saran o
Onunla daha bir değere biniyor soluk almak
Sabahları acıktığı için haklı
Gününü kazanıp kurtardı diye güzel
Birçok çiçek adları gibi güzel
En tanınmış kırmızılarla açan
Bütün kara parçalarında
Afrika dahil
Birlikte mısralar düşünüyoruz ama iyi ama kötü
Boynun diyorum boynunu benim kadar kimse
değerlendiremez
Bir mısra daha söylesek sanki her şey düzelecek
İki adım daha atmıyoruz bizi tutuyorlar
Böylece bizi bir kere daha tutup kurşuna diziyorlar
Zaten bizi her gün sabahtan akşama kadar kurşuna
diziyorlar
Bütün kara parçalarında
Afrika dahil
Burda senin cesaretinden laf açmanın tam da sırası
Kalabalık caddelerde hürlüğün şarkısına katılırkenki
Padişah gibi cesaretti o, alımlı değme kadında yok
Aklıma kadeh tutuşların geliyor
Çiçek Pasajında akşamüstleri
Asıl yoksulluk ondan sonra başlıyor
Bütün kara parçalarında
Afrika hariç değil
Cemal SÜREYA
Alıntıdır.
İLGİLİ İÇERİK