A. KADİR
Şair (1917-1985). İstanbul’da doğdu. Ortaöğrenimini Eyüp Ortaokulu (1933), Kuleli Askerî Lisesi'nde tamamladı (1936). Kara Harp Okulu son sınıf öğrencisiyken Nâzım Hikmet'le birlikte yargılandı; on aya mahkûm edilerek okuldan çıkarıldı. Askerlik görevini tamamladıktan sonra İstanbul Hukuk Fakültesi'ne girdi (1941). Bir yandan da Tan gazetesinde düzeltici olarak çalışıyordu. Tebliğ (1943) adlı şiir kitabının toplatılması üzerine İstanbul dışına sürgün edildi. Muğla, Balıkesir, Konya, Kırşehir, Adana'da yaşadı. Dönüşünde (1947) bir süre bir bisküvi fabrikasında çalıştı; daha sonra İskit, İnkılâp, Varlık yayınevlerinde düzelticilik, çevirmenlik yaparak yaşamını sürdürdü. Ses, Yeni Edebiyat, Gün, Pınar, Yığın, yönetimine katıldığı Yürüyüş (1940-194-6), Yeryüzü, Beraber, Yağmur ve Toprak, Yeditepe, Şairler Yaprağı, Dönem, Gelecek, Militan, Sanat Emeği, Varlık dergilerinde yazan A. Kadir toplumcu gerçekçi şiir akımının öncü adlarından biridir. Aydınlık dili, içtenliği, çevresini yansıtmadaki başarısı, şiirinin etkinliğini meydana getiren başlıca öğeler arasında görünür. Genellikle, duymadığı zaman yazmıyor izlenimini veren şiirlerinde kuruluşlarının sözcük sözcük hesabını veren bir ustalık sezilir.
ESERLERİ:
ŞİİR:
- Tebliğ (1943)
- Hoş Geldin Halil İbrahim (1959, 1965)
- Dört Pencere (1962)
- Mutlu Olmak Varken (bütün şiirleri, 1968)
Çevirileri:
- Bugünün Diliyle Mevlânâ (1955, 5. bas. 1980)
- İlyada (Azra Erhat ile 1958-1962, Habip Edip Törehan Bilim 1959, Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü kazandı, 1961, 2. bas. 1970)
- Asıl Adalet (1960)
- Bugünün Diliyle Hayyam (1964)
- Eski Çağlar Tarihi (1965)
- 1938 Harb Okulu Olayı ve Nâzım Hikmet (1966)
- Bugünün Diliyle Tevfik Fikret (1967, 1980)
- Odysseia (Azra Erhat'la, 1970)
- Mutlu Olmak Varken (ilk üç kitabı ile üç şiirinin toplu basımı, 1968)
- Sovyet Rusya'da On Beş Gün (gezi izlenimleri, 1978)
Asım Bezirci, Afşar Timuçin, Eray Canberk vb. ile birlikte ünlü batılı şairlerden dilimize kazandırdığı şiirleri değişik kitaplarda topladı. Çeviri edebiyatımıza katkılarından dolayı T.Y.S. Hasan Ali Ediz çeviri ödülü verildi, 1980).
KAYNAKLAR: (Akis, 26 Aralık 1960), Ç. Altan (Milliyet, 4 Ocak 1961), Dr. Çetin Yetkin (Siyasal iktidar Sanata Karşı, 1970), Asım Bezirci (On şair, On Şiir, 1971), (Militan, Mart 1876, Hikmet ALTINKAYNAK Edebiyatımızda 1940 Kuşağı 1877, Tanju CILIZOĞLU (Edebiyat 81, Temmuz 1981), Şükran KURDAKUL (Şairler ve Yazarlar Sözlüğü).
A. KADİR
- Kadir ya da tam adıyla İbrahim Abdülkadir Meriçboyu, 1940 kuşağının toplumcu-gerçekçi ve çileli şairlerinden biridir. Şiirlerinin yanı sıra yaptığı çeviri çalışmalarıyla Dünya edebiyatının, edebiyatımızda tanınmasına büyük katkıda bulunmuştur.
- 1917 yılında İstanbul’da dünyaya gelen A. Kadir orta öğrenimini Eyüp Ortaokulu’nda tamamladıktan sonra asker olmak istediği için Kuleli Askeri Lisesine gitmeye başlar.
Faruk Nafiz ve Necip Fazıl’ın etkisinde kalarak yazdığı İlk şiirlerini 1930’lu yıllarda Ali Karasu imzasıyla yayımlar. - Kuleli Askeri Lisesi’nden mezun olduktan sonra Kara Harp Okuluna devam etmeye başlar. Burada okurken Nazım’a hayranlığıyla dikkatleri çeken A. Kadir son sınıfta “zararlı kitaplar okuduğu ve aykırı düşüncelere sahip olduğu” gerekçesiyle okuldan atılarak tutuklanır.
- On ay hapse mahkum olan A. Kadir, Nazım Hikmet’le aynı cezaevinde kalır. Burada kaldığı sürede zaten hayranı olduğu Nazım’ı ve fikirlerini yakından tanıma fırsatı bulur.
Hapisten çıktıktan sonra askerliğini er olarak tamamlayan şairimiz İstanbul Hukuk Fakültesinde okumaya başlar. 2. Dünya Savaşının sürdüğü 1943 yılında “savaş karşıtı” şiirlerini içeren “Tebliğ” adlı şiir kitabı yayınlanır. - Ancak “Tebliğ” yasaklanarak sıkıyönetimce toplatılır. A.Kadir de İstanbul’da bulunması sakıncalı görülen kişilerle birlikte sürgüne gönderilir. Sürgünlük yıllarını Muğla, Balıkesir, Konya, Kırşehir ve Adana’da öğretmenlik yaparak geçirir.
- Kuleli Askeri Lisesindeyken sosyalist düşünceye doğru kayan fikirleri Nazım Hikmet’le tanıştıktan sonra daha bir pekişip güçlenen şair. “Tebliğ” adlı şiir kitabında bir yandan savaşa karşı çıkarken bir yandan da yoksul Türk insanının dertlerini anlatır.
- Sürgünlüğü bitince 1947’de İstanbul’a döner ve bir bisküvi fabrikasında çalışmaya başlar. Buradan ayrılınca çeşitli yayınevlerinde düzeltmenlik, çevirmenlik gibi işler yapar. 1965’ten sonra kitaplarını kendisi yayımlayarak yazarlık yaşamını sürdürür.
- 1940 sonrası sosyalist gerçekçi edebiyatın kavgacı olmayan şairi A. Kadir’in şiirlerinde her şeye rağmen insan en öndedir. O bazı sosyalist gerçekçi arkadaşları gibi sanatsal kaygılar gütmeden, sadece kitleleri galeyana getirecek şiirler yazmak yerine insancıl, barışçıl şiirler yazar.
- Sürgünden dönüşünde şiirlerini zaman zaman dergilerde yayımlar. Abdülbaki Gölpınarlı ile Farsça aslından düzyazı olarak çevirdikleri Mevlâna’nın şiirlerini serbest nazma dökerek “Bugünün Diliyle Mevlâna” adıyla bir kitapta toplar.(1955).
- Çok beğenilen bu kitap üst üste birkaç kez basılır. 1958’de Azra Erhat ile birlikte yaptıkları İlyada çevirisi ise A. Kadir’in başarılı bir çevirmen olarak iyice tanınmasına neden olur.
- Asım Bezirci’nin “Kadir’in adı, çilenin olduğu kadar direncin de adıdır, umudun ve çalışkanlığın da adıdır. Kısacası, örste dövüle dövüle çelikleşen namusun adıdır.” diye anlattığı şairimiz 1 Mart 1985 tarihinde İstanbul’da vefat eder.
- İlhami Soysal ise “A. Kadir, dün de bugün de halkın ve insanların şairidir. Şiirlerinde alabildiğine bir insan sevgisi, alabildiğine bir sıcaklık ve candanlık vardır.” der.
- Dünya Edebiyatından pek çok ünlü yazarın eserlerini çok duru bir dille edebiyatımıza kazandıran A. Kadir “Bugünün Diliyle Hayyam, Bugünün Diliyle Tevfik Fikret” ve benzeri kitaplarıyla da bu yazarların yeni nesiller tarafından okunup özümsenmesini sağlamıştır.
http://listelist.com
