TUYUG - KADI BÜRHANEDDİN
Tuyuğ
Dil hod nündür velî cân parur
Dîni koymaz akl ü îman aparur
Gönlüme girdi hayali, dûn gice
Zulmet içre âb-i hayvân aparur
Vezni:
Fâilatün Fâilâtün Fâilün
GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİYLE
Gönül zaten onundur; ama, canı da alır, götürür. Üstelik de, ne din, ne de akıl ve iman bırakır, hepsini alıp götürür.
Dün gece, hayali gönlüme girdi, sanki karanlık içindeki (zulümat diyarındaki) abıhayatı alıp götürüyor.
İZAHLAR:
1. Kendi manasına gelenFfarsça hod kelimesi, bizzat kelimesi gibi, şahıs zamirlerini tekit için kullanılır; (dahî) manasına da gelir; burada da öyledir.
Aparmak; almak, götürmek manasıyle Azerî lehçesinde kullanılan bir kelimedir.
Ab-i hayvân: (f. is. t.) Abıhayat, hayat suyu. Şark efsanelerine göre, abıhayat, içene sonsuz ömür temin eden bir su imiş ve karanlıklar diyarında bir çeşmeden akarmış. Hızır ve İlyas peygamberler bu sudan içmişler. Meşhur İskender de, suyundan içip ölmezlik sırrına ermek için, bu çeşmeyi aramış, bulamamış.
Eski şiirlerimizde, âb-i hayvân, âb-i Hızr, âb-i câvidâni, âb-i zindegânî, âb-i cevânî tamlamaları, hep bu sihirli suyu anlatmak için kullanılmıştır.
Bu tuyuğda şair, aşkın kaynağı olan gönlünü, karanlıklar içindeki abıhayat pınarına benzeterek, sevgilisinin gece gönlüne giren hayalinin onu alıp götürdüğünü söylüyor.
N.HALİL ONAN, İZAHLI ŞİİR DİVANLI ANT.
