Ortaya atılan herhangi bir konu, düşünce, görüş veya yargının okuyucu veya dinleyiciye kanıtlama (ispatlama) yolu ile anlatılması için uygulanan bir anlatım türüdür. Genellikle makale, eleştiri, röportaj gibi yazılı; konferans, açık oturum, münazara gibi sözlü anlatımlarda kullanılır.
Bu tür anlatımda, önce ortaya atılmış ve kanıtlanması gereken bir konu bulunmalıdır. Bu konu bütün yönleriyle tanıtılır ve sonra konunun kanıtlanmasına geçilir. Bu safhada elde bulunan her türlü belge, başkalarının konu ile ilgili görüşleri, eğer yapıldıysa deney ve gözlem sonuçları birer kanıt olarak ortaya sürülür. Kısaca kanıtlayıcı anlatım inandırma, aydınlatma, bir başkasına kendi görüşünü kabul ettirmenin bir toplamıdır.
Konuşan ve yazan kişi, konuyu, sınırlandırarak ve bakış açısını belirleyerek ortaya koyar. Kanıtlayıcı metinlerde kavramların tanımlanması ve açıklanması önemlidir. Okuyucuyu veya dinleyiciyi ikna etmek, düşündürmek ve yazıda üzerinde durulmak istenen konudan uzaklaşmamak için bazı kelime, kelime öbeği veya cümleler aralıklarla tekrar edilir. Konuşmacı ve yazar, üzerinde durduğu konuyu aydınlatmak ve düşüncelerini kabul ettirmek için örneklere başvurur; konuyu aydınlatmak maksadıyla farklı kişilerin düşüncelerine müracaat eder.
Kanıtlayıcı anlatım ile ilgili terim ve kavramlar: (Motifler)
a- İkna
b- Kabul
c- İnandırma
d- Benimsetme
Kanıtlayıcı anlatım nerelerde kullanılır?
Bu anlatım türü daha çok bilimselliğin ön planda olduğu makale türü yazılarda, siyasi ya da ideolojik yazılarda, fikir yazılarında, tartışmalarda kullanılır.
Metin Türleri:
a- Makale
b- Deneme
c- Eleştiri
d- Fıkra
e- Söylev
Not: tartışmalarda çoğunlukla kanıtlayıcı anlatım kullanılır.
a- Münazara
b- Forum
c- Panel
d- Açık Oturum
NOT
Kanıtlayıcı anlatımda inandırma, aydınlatma, kendi görüşünü kabul ettirme amacı varken tartışmacı anlatımda farklı bakış açılarını ver¬me, bu düşüncelerden yararlanma yoluyla okuyucuyu düşündürme amacı vardır.
Özellikleri:
• İnandırma, aydınlatma, kendi görüşünü kabul ettirme amaç edinilir.
• Kavramları tanımlama ve açıklama önemlidir.
• Okuyucu ve dinleyiciyi ikna etmek, düşündürmek ve üzerinde durulan konudan uzaklaşmamak için bazı kelime, kelime grupları ve cümleler tekrar edilir.
• Konuşmacı ve yazar üzerinde durduğu konuyu aydınlatmak ve düşüncelerini kabul ettirmek için örneklere başvurur.
• Konuşmacı ve yazar konuyu aydınlatmak maksadıyla farklı kişilerin düşüncelerine müracaat eder.
• Kelimeler ve kelime grupları gerçek anlamında kullanılır.
• Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
• "Tanımlama, açıklayıcı betimleme, sınıflandırma örneklendirme, karşılaştırma, tanık gösterme, sayısal verilerden yararlanma " gibi düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılır.
• Kanıtlayıcı anlatımda hitap edilen toplumun kültür düzeyi ve beklentileri önemlidir
KANITLAYICI ANLATIM-2
Bir konuyla ilgili olarak okuru ikna etmek amacıyla yazılan yallarda kullanılan anlatıma kanıtlayıcı anlatım denir. Bu yazının temelinde okuru, ele alınan düşüncelere inandırma, o konuda okuru aydınlatma ve ileri sürdüğü düşünceleri okura kabul ettirme vardır.
Türkiye turizm için çok elverişli bir ülkedir. Burası gerek iklim farklılıkları gerek doğal güzellikleri gerek yaylaları gerek el değmemiş kıyıları ve gerekse tarihî dokusuyla milyonlarca turisti çekebilecek kapasitededir. Ülkemizin üç tarafı denizlerle kaplıdır. Ciddi bir çalışmayla bu denizlere yerli ve yabancı turist akını sağlanabilir. Yaylalarımız temiz havası, güzel doğası ile turizmin emrine verilebilir. Burası asırlarca farklı kültürlere ev sahipliği yapmış bir ülkedir. Birçok uygarlığa ait eserler, bu kültürlerin mirası hâlâ ayaktadır. Bütün bunlar dünyaya anlatılarak neredeyse her ülkeden turist buraya çekilebilir.
Bilgi verme, bilginin doğruluğunu ortaya koyma söz konusu olduğundan kanıtlayıcı anlatımda sık sık tanımlamalara, örneklere, karşılaştırmalara ya da tanıklıklara başvurulur. Amaç, bu düşünceyi geliştirme yöntemlerinden hareketle düşüncelerin daha somut, daha anlaşılır bir şekilde okura iletilmesi, okurun düşüncelerinin değiştirilmesidir.
Bu anlatımda dil göndergesel işlevde kullanılır. Yani dilin öğretici, bilgi verici yönü ağır basar. Bu nedenle de kanıtlayıcı anlatımda mecaz anlamlı ifadelere, süslü anlatıma pek yer verilmez. Kelime ve kelime grupları genellikle gerçek anlamı ile kullanılır.
Eskiden Türkçenin yok olacağı kanısını taşıyordum. Küreselleşen dünyada, farklı ülkelerin, özellikle İngilizcenin, Türkçenin yaşamına son vereceğini düşünürdüm. Ancak son zamanlarda yaşadıklarım ve okuduklarım bana farklı bir yol gösterdi. Türkçe yok olmaz. Yeni kavramlara Türkçe sözcüklerle yeni adlar verdikçe, televizyonlarda sunucular, sanatçılar dili güzel kullandıkça, okullarda öğretmenler Türkçemizi öğrencilerimize sevdirerek en güzel şekilde öğrettikçe yok olmaz. Yazar ve şairler dili büyüleyici bir şekilde eserlerine nakşettikçe, insanlar bu kitapları okudukça Türkçe yok olmaz. Asırlardır yok olmadığına, Arapçanın, Farsçanın, Fransızcanın etkisinden kurtulduğuna göre bugün de kendi ayakları üzerinde durabilir.
Bu parçada yazar, “Türkçe yok oluyor.” yargısının gerçekleri yansıtmadığını kanıtlarıyla ortaya koyuyor. Türkçenin belli koşullar yerine getirildiğinde yok olmayacağını dile getiriyor.