AHMET KUTSİ TECER HAYATI ve ESERLERİ

AHMET KUTSİ TECER KİMDİR?

(1901-1967) Cumhuriyet dönemi şairi, tiyatro yazarı ve folklor araştırmacısı.

4 Eylül 1901'de babasının memuriyetle bulunduğu Kudüs'te doğdu; Kutsi adı ken­disine bu şehir dolayısıyla verilmiştir. Baba­sı Düyûn-ı Umûmiyye müdürlerinden Ab­durrahman Bey'dir. Kudüs'te Fransız Frer­ler Mektebi'nde başladığı ilk öğrenimini ba­basının görevle nakledildiği Kırklareli'nde tamamladı. Ardından İstanbul'da Kadıköy Sultanîsi ile Halkalı Ziraat Mektebi'ni bitir­di (1919). Bir yıl kadar İzmir'de bir çiftlikte ve İzmir Ziraat ve Ticaret Gazetesinde çalıştıktan sonra Yüksek Öğretmen Okulu öğrencisi olarak iki yıl İstanbul Üniversite­si Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'ne devam etti. Biyoloji öğrenimi görmesi için Paris'e gönderildi (1925). Sorbonne Üniversitesi'nde biyoloji yerine iki yıl felsefe tahsi­li gördü, ancak okulu bitiremeden geri dön­dü ve kaldığı sınıftan devam edip Edebiyat Fakültesi'nden mezun oldu (1929). Ankara Gazi Öğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü'nde Türkçe-edebiyat öğretmenliğiyle göreve başladı (1930). Aynı yıl Sivas Lisesi edebiyat öğretmenliğine ve ardından Sivas Maarif müdürlüğüne getirildi. Daha sonra Yükseköğretim genel müdürlüğü (1934-1941), Talim ve Terbiye Kurulu üyeliği (1942) ve milletvekilliği (1942-1943 yıllarında Ada­na, 1943-1946 yıllarında Urfa) yaptı. 1948'-de Devlet Konservatuvarı'na, 1949'da Paris kültür ataşeliğine tayin edildi. UNESCO Yü­rütme Komitesi Türk delegesi oldu (1950) Bir süre Galatasaray Lisesi ile (1951) İstan­bul Konservatuvarı'nda (1953) öğretmen­lik yaptı. 1957'de Güzel Sanatlar Akademisi'nde Gazetecilik Enstitüsü'nde ders verdi. İstanbul Radyosu'nda halk edebiya­tı, folklor ve Türk tarihi üzerine konuşma­lar yaptı. Son olarak görevli bulunduğu İs­tanbul Eğitim Enstitüsü'nden emekliye ay­rıldı (1966). Kısa bir hastalığın ardından 22 Temmuz 1967'de öldü ve Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.

Ahmet Kutsi Tecer 1921 yılından sonra Dergâh (1921-1922), Mihrab, Millî Mec­mua (1924-1925), Meş'ale (1928), Görüş (1930-1932), Varlık (1933-1935 ve 1960), Ağaç (1936), Oluş (1939), Yücel (1941), Ülkü (1941-1945), Şadırvan (1949), Türk Folklor Araştırmaları (1949-1980), Türk Düşüncesi (1953-1954), İstanbul, Türk Yurdu (1955-1956), Vatan (1957-1958) gi­bi dergi ve gazetelerde yayımladığı şiir, Türk halk edebiyatı ve folklor üzerine ya­zılarıyla tanınmış, Türkiye'de folklor ve halk kültürü araştırmalarının gelişmesi yolun­da önemli hizmetler yapmıştır. Özellikle Si­vas'ta bulunduğu yıllar, gerek hayatının ge­rekse sanat anlayışının yönünün belirlen­mesinde bir dönüm noktası teşkil etmek­tedir. 0 sırada halk kültürü ve âşıklık gele­neğinin bütün canlılığıyla yaşadığı bu şe­hir onun şiir anlayışı ve folklor araştırmala­rı için âdeta bir keşif olmuştur. Burada bir süre Sivas'ın Deliktaş köyünden Âşık Ruhsati'nin şiirlerinden etkilenmiş, yine onun bir şiirinde geçen Tecer dağını soyadı olarak almıştır. Sivas'ta iken ilk defa halk şairleri bayramı gibi şenlikler düzenlemiş (5 Ocak 1931), bu çerçevede Âşık Veysel. Tâlibi ve Ali İzzet gibi âşıkların daha geniş bir çevrede tanınmasına yardım etmiştir. Ayrıca Halk Şairleri Koruma Demeği'ni kurmuş (1931) gerek halkevi gerekse halk odaları ile halk bilimine önemli katkılarda bulun­uştur. Sivas'ta tanıdığı halk müziği araştırmacısı Muzaffer Sarısözen'in Ankara devlet Konservatuvarı Folklor Arşivi şerli­ne getirilmesini ve radyoda görevlendirilmesini, aynı şekilde bir folklor araştırma­cısı olan Halil Bedii Yönetken'in aynı ku­rumda görev almasını sağlamıştır. Bütün bu faaliyetleriyle Türk halk müziğinin okul­lara ve radyoya girmesinde önemli rol oy­namıştır. Yurt dışında kaldığı yıllarda çe­şitli komisyonlarda yaptığı konuşmalar ve verdiği konferanslarla Türk kültürünün Avrupa'da tanınmasına ön ayak olmuş, Pa­ris'te yayımlanan Turkey Ancient Miniatures (1961) adlı albümün hazırlanmasın­da büyük emek harcamıştır.

İlk şiirlerinde devrin genel anlayışı doğ­rultusunda aşk, ölüm, yalnızlık ve hüzün gibi temaları işleyen Ahmet Kutsi Tecer, Sivas'ta halk kültürünün zengin kaynak­larını tanıdıktan sonra biraz da dönemin havasına uygun tarzda sosyal konular et­rafında yoğunlaşır. Hece veznini işlek bir hale getirdiği şiirlerinde bir yandan halk motiflerine yer verirken diğer yandan Ana­dolu insanının toplumsal ve kültürel me­selelerini dile getirir. Başarılı ve kalıcı eser­lerin ancak halk için söylenen şiirler ol­duğuna inanmış, özellikle Türk halk şiiri­nin zengin anlatım biçimlerinden yarar­lanarak belli bir estetik ve sanat değeri­ne sahip eserler ortaya koymuştur. Cum­huriyet dönemi Türk şiirinde Beş Hececi­ler ve Yedi Meşaleciler topluluğundan son­ra Necip Fazıl Kısakürek. Kemalettin Ka­mu, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ömer Bed­rettin Uşaklı ve Ahmet Muhip Dranas'la birlikte hece veznine ayrı bir kıvraklık ka­zandırmış, sanatını halk kültürüne yönelt­mesi itibariyle onlardan farklı bir çizgide geliştirmiş, doğrudan doğruya Türk halk şiiri geleneğinden yararlanmak suretiyle yeni ve kendine özgü bir şiir dili ortaya koy­muştur. 1940'lı yıllarda Garip hareketinden önce Türk şiirini sade hale getirenlerin ba­şında yer alır. Özellikle "Nerdesin", "Orda Bir Köy Var Uzakta" ve "Halay" şiirleri, adı­nın geniş kitleler tarafından tanınıp sevil­mesinde ve Türk edebiyatına mal olma­sında etkili olmuştur. Tiyatro yazarı ola­rak da önemli eserler kaleme alan Ahmet Kutsi, geleneksel Türk tiyatrosundan ya­rarlandığı Köşebaşı ve konusunu Köroğlu hikâyesinden aldığı Koçyiğit Köroğlu adlı eserleriyle devrinde Türk tiyatro ede­biyatında bir çığır açmıştır. Bu çerçevede sözlü halk tiyatrosu geleneğiyle halk kül­türünden ve halk motiflerinden büyük öl­çüde faydalanmış, halkın konuştuğu tabii ve sade bir dille kaleme aldığı tiyatro eser­lerinde Türk toplumunun geleneksel de­ğerlerini geçmişten geleceğe uzanan bir süreç içinde işlemiştir. Yine bu doğrultu­da ortaoyunu ve özellikle köylü temsilleri üzerinde ilk ciddi araştırmaları gerçekleş­tirmiştir.
 

ESERLERİ:
Şiir: Şiirler (Sivas 1932), Bü­tün Şiirleri-Ahmet Kutsi Tecer, Kişili­ği, Sanat Anlayışı ve Tüm Şiirleri (haz. Vecihi Timuroğlu, Ankara 1980).

Piyes: Koç­yiğit Köroğlu (İstanbul 1941), Köşebaşı (Ankara 1947; The Neighbourhood adıyla İngilizceye çevrilmiştir, 1964), Bir Pazar Günü (İstanbul 1958). Tecer'in ayrıca Köy­lü Temsilleri adlı bir araştırma-incelemesiyle (Ankara 1940) Sivas Halk Şairleri Bayramı (Sivas 1932) ve Türk Folklorun­da Sosyal Mesele (İstanbul 1969) isimli kitapları vardır.

BİBLİYOGRAFYA :
 
Ahmet Hamdi Tanpınar, Edebiyat Üzerine Ma­kaleler (haz. Zeynep Kerman), İstanbul 1969, s. 114-115; Mehmet Kaplan, Cumhuriyet Devri Türk Şiiri, İstanbul 1973, s. 49-54; Vecihi Timuroğlu, Ahmet Kutsi Tecer-Kişiliği, Sanat Anlayışı ve Tüm Şiirleri, Ankara 1980; Sevgi Gökdemir, Ah­met Kutsi Tecer, Ankara 1987; Mustafa Özbalcı, Ahmet Kutsi Tecer-Şaiıiiği ue Şiirleri üzerine Bir İnceleme, Ankara 1998; Doğumunun 100. Yıl­dönümünde Ahmet Kutsi Tecer (haz. H. Rıdvan Çongar), Ankara 2001; Himmet Uç. Huzurun Adamı Ahmet Kutsi Tecer, Ankara 2007; Metin And. "Ahmet Kutsi Tecer ve Tiyatro", Hisar, VII/ 45, Ankara 1967, s. 9-11; TFA, Ahmet Kutsi Te­cer öze! sayısı, XI/218 (1967); Nurettin Albayrak, "Tecer, Ahmet Kutsi", TDEA, VIII, 289-291.


Abdullah Uçmani islam ans. cilt, 40