Bu Konuyu Facebook Profilinde Paylaş
Klasik tiyatro, klasizm akımının kuralcılığına ve ilkelerine sıkı sıkıya 'bağlı kalan, tutkuların yarattığı olaylardan kaçan, yüksek düşüncelerin verisi olan olayları işleyen bir edebiyat dalıdır. Türleri :
A) TRAJEDİ ( Tragedya) :
Trajedi (Tragedya), Yunanlıların mitolojik çağda yaşadıkları sırada, bağbozumu tanrısı Didnysos şerefine yaptıkları din törenlerinden doğmuştur. Daha çok seyircilerin acıma ve korkuya bağlı duygularını kabartmak amacını güder.
Din törenlerinde keçi kılığına giren bir koro, şiirleri şarkı biçiminde okur ve törenin anlamına uygun dans ederdi. M. Ö. VI. yüzyılda, bu törenlere, koro dışında bir kişi yani bir aktör eklenmiştir. Bu aktör koro ile konuşturulmuştur. Böylece ilk konuşma (diyalog) ortaya çıkmıştır.
Çeşitli rolleri temsil eden bu" tek aktörlü ve korolu törenlere, yine M. Ö. V. yüzyılda şair Aiskhylos tarafından ikinci bir aktör daha eklenmiştir. Bu tutumla aktörlük ön plana alınmış, koro ikinci plana itilmiş oldu. Yani koro karşısında konuşma, daha çok önem kazanmış oldu. İşte ilk tiyatro böylece meydana geldi.
Daha sonra Sophokles, trajediye üçüncü kişiyi de katmıştır.
Yunan trajedisinde koro, oyunun başından sonuna kadar sahnede kalır, sade&e aktörler girip çıkarlardı. Yunan tiyatrosu koro ve konuşmalardan meydana gelmiştir. Konuşma aralarındaki koro sarkılan, eserin perde aralıkları yerine geçerdi.
Trajedilerde baştan sonuna kadar acıklı ve ciddî bir hava vardır. Yüksek düşünceye, duyguya ve ahlâka çok önem verilir.
Trajedilerin konuları tarihten ve mitolojiden alınır. Bu çeşit eserlerin kişileri tanrılar, tanrıçalar, yarı tanrılar gibi dağ üstü varlıklarla asillerden ve krallardan seçilir.
Aklın denetimi dışında kalan davranışlarla çirkin sayılan olaylara sahnede yer verilmez, yaralama ve ölümler seyircinin gözünden saklanırdı. Bu çeşit hareketler sahne gerisinde yapılır, bir haberci tarafından seyircilere aktarılırdı. Bazen de ölenin feryadını, ya da öldürenin hıncını belirten ünlem sözcükleri, ölüm olayını seyirciye duyurmuş olurdu.
Trajediler, manzum olarak beş perde halinde yazılır. Yüksek bir dil kullanılır, bayağı sözlere yer verilmez. Tiratlar, yani söylev biçimindeki uzun konuşmalar eserde çok yer tutar.
M.Ö. yaşamış olan Aiskhylos, Sophokks, Euripides Yunan Edebiyatı'nın; XVII. yüzyılda yaşamış olan Corneille ile Racine de Fransız Edebiyatı'nın ünlü trejedi yazarlarıdır.
Trejedi, insanların ruhsal zayıflıklarını ve tutkularını, iradeye bağlı yüce davranışlarla çarpıştırır. Tarihteki kralların ve asilzadelerin hayatları trajediye konu olduğu için, sahne, bunların çevrelerinin değişmeyen dekorlarıdır. Trajedide konu dağınık ve bulanık değildir. Ayrıntılara önem verilmez. Eserin tümü, tek ve basit bir konu çevresinde döner.
Trajedi, klasizmin üç birlik ilkesine dayanır. (Uç birlik İlkesi'nin ne olduğunu anlamak için, bu kitabın Batı'da Edebî Akımlar bölümündeki klasizm konusunu okuyunuz).
B) KOMEDİ (Komedya):
Komedi, eski Yunanlılarda, trajedi gibi din törenlerinden doğmuş, insanların ve olayların gülünç. yönlerini seyircilere göstermek amacını güden bir tiyatro türüdür. Trajedenin tam tersidir. Komedi eserleri, konularını, yazıldığı çağın toplumundan ve insanın günlük yaşantısından alır. Komedinin kişileri halk arasından seçilir. Konuşmalarda, trajedide olduğu gibi yüksek ve asil bir dil aranmaz. Birtakım şakalara ve kaba sözlere de yer verilir. Sözcükler çok kez halkın ağzındaki biçimiyle söyletilir.
Klasik komediler beş perde halinde ve manzum olarak yazılırdı. Eski Yunan komedilerinde konuşmalar (diyaloglar) arasında, trajedilerde olduğu gibi korolara yer verildi. Sonraları Batı edebiyatlarında bu korolar kaldırılmış, beşten az sayıda perdelerde eserler meydana getirilmiştir. Klasizmden romatizme geçildikten sonra komediler nesir halinde de yazılmaya başlanmıştır.
Komedinin çeşitleri vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Fars; Daha çok halk zevkini okşayan, basit davranışlı ve abartmalı (mübalâğalı) komedidir. Halkı güldüren hareketlerin sık sık tekrar edilmesi, taklitlere fazlaca yer verilmesi fars'ın niteliklerindendir. Sosyal hayatın gülünç tarafları, bu çeşit komedilerde abartmalı bir şekilde ortaya konur.
Vodvil: İlk zamanlarda vodviller şarkılı olarak sahneye konurdu. Fakat bugün şarkıdan ayrılarak sadece seyirciyi eğlendirmek ve güldürmek için çapraşık, gülünç olayları bir araya getiren bir tiyatro türü olmuştur.
Birbirlerinden kaçan insanların komik rastlantılarla karşılaşmaları, birbirini istemeyenlerin bir arada yaşamak zorunda kalmaları zekî, kurnaz görünenlerin çok çabuk aldatılıp atlatılmaları; sert görünüşlü âmirlerin memurlarının huzurunda karılarından titremeleri gibi garip olaylar, vodvilin konu örgüsünü meydana getirirler. Bu türlü eserler, seyircilerin sinirlerini boşa alacak kadar kahkaha yaratırlar.
c) Komedi santimantal: Duygulandırıcı komedidir, önceleri seyirciyi güldürürken sonradan gözleri yaşartacak kadar duygulandırır. Daha çok aşk konularını işler. Anlatım şairanedir.