Önceden belirlenmiş bir konu üzerinde farklı görüşleri sahip kişilerin bir araya gelerek konu ile ilgili görüşlerini bildirmeleri, görüşlerini savunmaları ve konuyu çözümlemeleri için yaptıkları konuşmalara tartışma adı verilir.
"insanlar konuşa konuşa, hayvanlar koklaşa koklaşa anlaşırlar." diye güzel bir atasözümüz vardır. Tartışma sürekli kendini yenileyen ve birbirine ihtiyaç duyan insan için bir zorunluluk olduğu kadar demokrasinin de bir gereğidir. Tartışma sonucu yeni fikirler ortaya çıkar, başkalarının fikirleri yine bu yolla öğrenilir. Yine tartışmacılar kendi görüşleri dışındaki görüşleri tanıma fırsatı bulur; başkalarını dinlemeyi, kendi düşüncelerinde gereksiz yere ısrar etmemeyi öğrenir; böylece konuyu bütün yönleriyle kavramış olurlar. Ayrıca kısa ve etkili konuşmayı, uygar ölçüler içinde tartışmayı ve zıt fikirlere saygılı olmayı öğrenirler.
Tartışma aynı zamanda iyi bir öğrenme yöntemidir. Bu yolla öğrenilen bilgiler zihinde canlandırılması itibariyle daha kalıcıdırlar. Ayrıca tartışma, kişinin kendine güven duygusu kazandırdığı gibi, planlı çalışma, düşünme, araştırma alışkanlığı ve güzel konuşma becerisi de kazandırır.
Tartışmada elden geldiğince tartışılan kişinin görüşlerine saygılı olmalı, konuşmasını kesmeden dinlemeli, sonra cevap verilmelidir. Tartışmalarda konuşmacının şahsı değil, görüşleri esas alınmalıdır.
Üzerinde çokça konuşulmuş, çözümlenmiş konular yerine yeni tartışma konuları seçmeli, konuşan iyice dinlenmeli, gerekirse söylenenler not alınmalıdır.
Konuşmalar kısa, öz ve anlaşılır bir dille yapılmalı, uzun ve süslü cümlelerden kaçınılmalıdır. Konuşma sırasında ölçüyü kaçırıp ne aşırı övgüye, ne de gereksiz yergiye kapılmadan sağlıklı kararlar vermeli, konu dışına çıkmamalı, konuşmalar basit ve kısa örneklerle desteklenmeli, hoşgörüyü elden bırakmamalıdır.
İyi bir konuşmacı, karşısındaki konuşurken hemen savunmaya geçmez, söylenilenleri dikkatle dinledikten ve kendi bilgileriyle karşılaştırdıktan sonra karar verir. Bunun aksi tarzda hareket edenlerle kimse tartışmak istemez.
Tartışma bir başkan ve konuşmacılardan oluşur. Başkan konu hakkında kısa bilgi verir. Konunun özelliklerini, tartışmanın ilkelerini ve sınırlarını, kurallarını açıklar. Konuşmacılara söz hakkı verir. Konuşmacıların rahat konuşabilecekleri bir ortam hazırlar. Konu dışına çıkan yahut konuşmayı kısır, kuru tartışmalara götüren, ya da tekrara düşenleri ikaz eder. Konuşmalarda tarafsızlığını korur. Konuşmalar sonunda görüşleri toplayarak belli bir sonuca ulaşır.
Konuşmacılar, başkanın izni olmadan konuşamaz, ya da konuşan kişinin sözünü kesemezler, söz almadan konuşamazlar.
Tartışma güncel bir konu ya da görüş hakkında karar vermek için açıldığı gibi araştırma konusu bir kitap üzerinde de olabilir. Sınıf içi tartışmalarda tartışma konusu öğrencilerin bilgi gözlem ve deneylerine dayalı bilgilerini ortaya koyacak nitelikte olmalıdır. Ayrıca konuların öğrencilerin bilgi ve eğitim düzeylerine uygun olmasına da dikkat edilmelidir.
Tartışma konuları sınıfta öğretmen ve öğrencilerin işbirliğiyle seçilir. Konu seçiminde yerine göre öğretmen de yol gösterebilir. Seçilen konunun eğitici ve öğretici nitelikte olmasına, genel ahlaki değerlere ters düşmemesine, öğrencileri çatışmaya sürükleyecek, araya ikilik sokacak zararlı fikirler aşılayacak konuşma konularından ve konuşmalardan kaçınılmalıdır. Öğrencilerin tekrara düşmemeleri yahut herkesin aynı cepheden bakmalarını önlemek için konunun çeşitli özellikleri tartışmaya katılanlara bölünerek dağıtılır ve hazırlıklı olmaları sağlanır. Öğretmenin önceden alacağı birtakım tedbirler ve yapacağı basit uyarılar tartışmayı daha canlı hale getirebilir.
Şerif Aktaş - Osman Gündüz, Yazılı ve Sözlü Anlatım Kompozisyon Sanatı, Akçağ Yay. 2005