ÖZGÜRLÜK

[Alm. Freiheit]

[Fr. liberte]

[İng. liberty, freedom]

[Lat. libertas]

[es. t. hürriyet]:

1-  Bağlı olmama; dışarıdan etkilenmemiş olma; engellenmemiş olma; zorlanmamı; olma.

2-  Her türlü dış etkiden bağımsız olarak insanın kendi istencine, kendi yasasına, kendi düşünce­sine dayanarak karar vermesi (seçme özgürlüğü).

3-  İnsanın kendi istemesi, kendi istenci ile eylemde bulunabilme olanağı; insanın dıştan engel­lenmeden etki yapabilmesi.

İstenç özgürlüğü: insanın istemelerini kendisinden başka bir şeyin engellememiş olması, ya da başka bir şeyce kendisinin dışında bir istemeye zorlanmamış olmasıdır, insan istenci özgürdür demek, insanın istemesinin nedeni insanın kendisindedir, demektir, insan, istemelerinde özerk ise özgürdür, istemenin kendisi engellenmişse ya da insan bir baş- kasınca, bilerek ya da bilmeyerek, herhangi bir istemeye zorlanmışsa, insanda istenç özgürlüğü eksik demektir. (Ör. Uyutum yoluyla uyuşturulmuş olan da, istemenin kendisi engellenmiş ya da kötürümleştirilmiştir. Ayrıca istemeleri insana ailesince, çevresince, toplumca aşılanmış olabilir.)

Kişisel özgürlük: İstenç özgürlüğü ile bağlantılı. Bir insan isteme, düşünme ve eylemlerinde bir başkasınca engellenmiyor ya da bir şeye zorlanmıyorsa, kendi istemesi içinde hareket ediyorsa, o insanın kişiliği özgür olarak gelişmiş demektir. Öyleyse özgürlük, insanın kişiliğinin, kendi özünün ve kendi davranış biçiminin etkili olmasıdır. Bu anlamda istenç özgürlüğü de kişiliğin istemeye temel ol­masından başka bir şey değildir.

Düşünme özgürlüğü: İnsanın dış etkilerden kurtularak düşünme özerkliği kazanabilmesi. Her türlü baskıdan, özellikle dinsel inançlardan bağımsız olarak düşünebilme. Ancak, düşünme özgürlü­ğünden anlaşılan yalnızca bağımsız düşünebilme yeteneği değildir (düşünmenin kendisi baskı altına alınamaz); düşündüğünü başkaları karşısında dile getirebilmektir aynı zamanda. Düşünme özgürlüğü, öyleyse, yazma ve söyleme ile birlikte gider. Düşünme özgürlüğü, en kesin anlamıyla bağın özgürlü­ğünde gerçekleşir.

Törel bilinç özgürlüğü: Bir insanın kendi törel bilincine göre davranabilmesi; özellikle dinsel inançlarında özgür olması. Herhangi bir dine bağlı olma ya da olmamada özgür olması.

Eylem özgürlüğü: (Zorunluluğun değil, baskının karşıtı olarak) Dış baskılardan, özellikle başka birinin baskısından bağımsız olarak kendi isteğine göre davranabilmek hak ve gücü. Başlıca biçimleri:

1-  Fizik özgürlük: Her türlü dış baskıdan bağımsız olarak hareket edebilme yetisi. (Ör.Hapiste ya­tanın fizik özgürlüğü kısıtlanmıştır.)

2-  Ruhbilimsel özgürlük. Dış güçlerce belirlenmeden, insanın kendi doğasının eğilimlerine göre hareket edebilmesi durumu.

3-  Ahlaksal özgürlük: Kendi kendini belirleyebilme yetisi. İnsanın ahlak eylemlerini başkasının zo­ru ile değil, kendi istenci ile gerçekleştirmesi. İnsanın eylemlerinden sorumlu olabilmesi için özgürlük, ahlakın önkoşuludur: Bu bakımdan bir sorumluluğun olabilmesi için, ahlaksal özgürlüğün temelinin kişisel öz- gürlük olması gerekir. Bu özgürlük baskıyı dışarıda bırakır, amâ yükümlülüğü değil.