Bilimsel bir konuda araştırma yapmak ve o konuda yazı yazmak, ciddi bir iştir ve belli bir hazırlık çalışmalarını gerektirir. Bunları şöyle sıralamak mümkündür:
1. Bibliygrafya / Kaynak bilgisi ve düzenlenmesi: Konu ile ilgili kaynaklar tespit edilir, Kaynaklarla ilgili bilgiler 7.5x12.5 ebadındaki küçük fişlere yazılır. Bu fişler yazar adına düzenleneceği gibi eser adına ve konu adına göre de düzenlenebilir. Sırasıyla Yazarın soyadı ve adı, eserin adı, yayınlayanın/hazırlayanın/çevirenin adı soyadı, varsa cilt sayısı ve kaçıncı basım olduğu, basıldığı yer ve basım tarihi, yerine göre (özellikle Arap harfi eski baskılarda) basıldığı matbaa, toplam kaç sayfa olduğu fişin sol üst köşesine yazılır. Kaynak gazete ve dergi ise yine sırasıyla yazarın, yazının, derginin/gazetenin adı, cildi, numara ve sayısı, tarihi ve yerine göre sayfa sayısı yazılır. Makalelerde ise yazar adı, makale adı, dergi adı, cilt, numara ya da ay, yıl, sayfa bilgileri verilir. Sözlüklerin, genel ansiklopedilerin ve atlasların kaçıncı baskı olduğu ve baskı tarihi verilir.
Bibliyografyalarda kitap adları koyu makale adlarının ise tırnak içinde ve eğik yazı ile gösterilerek diğer bilgilerden ayrılması kolay fark edilmesi açısından uygun olur. Kaynak fişlerine kaynağın nereden hangi yolla tespit edileceği konusunda not düşülmesi kaynağa ulaşmada araştırıcıya kolaylık sağlayacaktır.
2. Tespit edilen kaynaklar önem sırasına göre dizilir ve incelenir. Konu için gerekli bilgiler özetlemek, ya da alıntı yapılmak suretiyle bilgi fişlerine yazılır. Bilgi fişlerine yazarken kaynağa ait kimlik bilgileri yukarıda anlatıldığı gibi aynen yazılır, onlardan farklı olarak alınan bilginin sayfası/sayfaları ilave edilir.
3.Kaynaklar incelenip fişlendikten sonra fişler mantık ve önem sırasına göre sıralanır. Bu aşamada fişlerin başlıklarının kâğıda yazılması, malzemenin görülmesinde ve sıralanmasında kolaylık sağlar.
4. Giriş bölümünde konu tanıtılır ve yazmaktaki amaç açıklanır.
5. Gelişme bölümünde bilgiler sıralanır ayrı ayrı paragraflara yazılır. Konu örneklerle ve kaynaklardan alınmış kanıtlarla desteklenir. İncelene konu yerine göre alt başlıklara ayrılabilir.
6. Sonuç bölümünde incelemeden çıkan sonuç, yargı bildirilir.
Dipnotların Yazılması
Makalede verilen bilgilerin kaynağı dipnotlarla gösterilir. Bilgi aynen alınmışsa tırnak içinde gösterir. Kaynak bilgisi, cümlenin yahut ibarenin bitiminde sıra numarası verilerek ya sayfanın altına ya da yazının sonuna yazılır. Herkesçe bilinen genel bilgiler için, yazara özgü ifade ve yorumlar dışında, kaynak göstermeye gerek yoktur. Dipnotlardaki kaynak bilgisi fişlerde verildiği şekilde düzenlenir.
Aynı kaynağı ikinci kez kullanmamız durumunda araya başka kaynak bilgisi girmemişse a.e (aynı eser a.y. (aynı yayın), a.g.e (adı geçen eser), a.g.y. (adı geçen yayın), a.k. (aynı kaynak) gibi kısaltmalarla ve sadece sayfa numarası yazılarak önceki kaynağa gönderme yapılır.
Kaynak verildikten sonra bir önceki kaynağı kullanmamız durumunda yalnız yazarın adı ve sayfa numarası yazılır. Yazar adı bulunmayan kimi kaynaklarda (ansiklopediler, kataloglar vb.) eser adı ve öteki bilgiler yazılır.
Kaynak kimi durumlarda yazının içinde verilebilir. Ayrıca yazı içinde verilmek istenmeyen bilgiler de sıra numarası verilerek dipnotlarda gösterilebilir.
Alıntılar kısalık ve uzunluğuna göre cümle arasında ya da ayrı bir paragraf halinde gösterilir. Alıntıları kendi yazımızdan ayırmak için ya 10 mm/ 5 harf genişliği içeriden ya da eğik yazı ile yazarız
Şiir dizeleri ya şiir formu içinde ya da dizeler arasına (1) ayraç işareti koymak suretiyle düzyazı şeklinde yazılabilir.
Dipnotla ilgili bilgilerinizi aşağıda verilen bibliyografya bilgileri ile karşılaştırınız:
Tek yazar
Abasıyanık; Sait Faik, Lüzumsuz Adam, Bilgi yay. Nu:2, 3. bs. İst. 1977. s.7-15 İki yazar
Sarıca, Salih; Gündüz, Mustafa; Güzel Konuşma Yazma; Genişletilmiş, yeni baskı Fil yay. İstanbul 1995, s.310-311
Üç ve daha çok yazar
Kaya, Dr. 1. Güven; Öztürk, Dr. Cemil, Yılgör; Asuman; Altın, Nesrin; Selimhocaoğlu, Bedri, Türk Dili Ders Notları -2; Boğaziçi Üniv. yay. İst. 1998, s. 30-31
Yazarı yok
Türkçenin Öğretimi ve Eğitimi Sempozyumu Bildirileri, Atatürk Üniv. Tömer Gaziantep şubesi yay. 5-6 Haziran 1998, s. 63-66
Takma adlı eserler
Küşif Dehri (Hüseyin Kâmî), Müteverrime; İtimat Kütüphanesi yay. Tevsi-i Tıbaat mat. İst. (iç kapak) 1328/1912 (dış kapak) 1331/1915, 186+6 s.
Aka Gündüz (Enis Avni), Katırcıoğlu-Avcı Mehmed Devrinde-; Cem'i Kütüphanesi, Sada-yı Millet mat. İst. 1332/1916. 58+2 s.
Yazarın adı eserin üzerinde yok yahut soyadı yok ama biliniyor:
E[krem] Ali-S[üleyman] Sudi,; Gece Kuşları-Nahid Sami Türk Arşen Lüpeni-; Hürriyet mat. İst. 1330-1914, 224 s.
(Bengü), Memet Fuat, iki Yönlü Yozlaşma, YKB. Yay. ist. 1995, s.115
[Kestelli], Raif Necdet; Hayat-ı Edebiyye 1909-1922; Orhaniye mat. İst. 1922, s.13
Tüzel kişi yazarlığı, kurum, dernek, komisyon
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, İmlâ Kılavuzu, Genişletilmiş ve gözden geçirilmiş yeni baskı, Türk Dil Kurumu yay. 525 Ankara 1996, s. 47
Bir kitabın ayrı bir başlık altındaki bölümünün gösterilmesi
Okay, Prof. Dr. Orhan, "Orta Öğretimin Temel Meseleleri ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi", Kültür ve Edebiyatımızdan, Akçağ yay. Ank. 1991, s.92
Yayınlanmamış malzemeler
Tezler:
Gündüz, Osman, Selahaddin Enis; Hayatı, Edebi Kişiliği, Hikâyeciliği; Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1987, VII+280 s.
Sempozyum, konferans bildirileri, panel, açık oturum, radyo tv konuşmaları
Gündüz, Osman, "Orta ve Yüksek Öğretimde Yazılı Sözlü Anlatım Sorunları ve Çözüm Yollan"; (Kazım Karabekir Eğitim Fak. Türkçe Eğitimi Böl. Tarafından 16 Mart 1998 tarihinde düzenlenen açık oturum konuşması), s. 2-3
Makaleler:
Aktaş; Prof.Dr. Şerif, "Milli Romantik Duyuş Tarzı ve Türk Edebiyatı" Türkiye Günlüğü Der. N.38, Ocak-Şubat. 1996
Ansiklopedi maddeleri:
İmzalı maddeler:
Enginün, inci, "Adıvar, Halide Edib", Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi c. 1, Dergâh Yay. 1977, s.36-38
İmzasız maddeler:
"Tarcan, Selim Sırrı", AnaBritannica e. xx, Ana Yayıncılık A.Ş. İst. 1990 s.404
Gazete yazıları:
Tamer, Rauf, "Öğretmenim", Sabah gzt., 24 Kasım 1997 Yazmalar:
Ahmetli, Iskender-name, İstanbul Üniv. Kütüphanesi, TY 921, 1 4a
Kaynak: Prof. Dr. Şerif Aktaş- Doç. Dr. Osman Gündüz, Yazılı ve Sözlü Anlatım Kompozisyon Sanatı, Akçağ Yay. Ank. 2005