AÇIKLAYICI ANLATIM NEDİR? - AÇIKLAYICI ANLATIM-2

AÇIKLAYICI ANLATIM-2

Bir sorunun ortaya konup o sorunun çözümünün yapıldığı metinlerde kullanılan anlatıma açıklayıcı anlatım denir. Açıklayıcı anlatımda genellikle bir konuyu aydınlatma ve gün ışığına çıkarma söz konusudur. Bu açıdan açıklayıcı anlatımda “niçin, nasıl, neden, ne zaman” gibi soruların cevabı yer alır. Bu sorular konunun anlatılmasına yardımcı olabilir, konuya dair düşünme yollarını gösterebilir. Bu anlatımın kullanıldığı yazılarda yazar, okuyucunun bilmediğini düşündüğü bilgileri okuyucuya aktarır, onu bilgilendirir.

Küresel ısınma, karbondioksit, metan, kurşun, kükürt gibi atmosfere salınan gazların sera etkisi yapması sonucu dünya yüzeyinde sıcaklığın artmasıdır. Dünya iklimlerini değiştiren küresel ısınmanın etkileri en yüksek zirvelerden, okyanus derinliklerine, Ekvator’dan kutuplara kadar dünyanın her yerinde hissediliyor. Kutuplarda buzullar eriyor, denizlerin su seviyesi yükseliyor. Isınmaya bağlı olarak dünyanın bazı yerlerinde kasırgalar, seller etkili olurken bazı yerlerinde şiddetli kuraklık ve çölleşme kendini gösteriyor. İklimler değişiyor, iklim değişiklikleri insanlarda kalp, solunum yolu, bulaşıcı hastalık, alerji gibi hastalıkları tetikliyor. Bu olumsuzluklara karşı çok hızlı bir şekilde önlem alınmalı, öncelikle atmosfere salınan zararlı gazların oranı azaltılmalıdır. Yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalı, rüzgâr ve güneş gibi alternatif enerji kaynaklarından yararlanılmalıdır. Azot ve fosfor içeren gübrelerin kullanımı azaltılmalıdır. Tasarruflu ampuller kullanılmalı, atmosfere karbon salınımını en aza indirmek için çalışmalar yapılmalıdır. Yakıt tüketimi düşük arabalar kullanılmalı, hatta elektrikli araçlar yaygınlaştırılmalıdır.

Bu parçada küresel ısınma konusu açıklayıcı anlatımla verilmiştir. Önce küresel ısınmanın ne olduğu verilmiş, dünyaya ve insanlara zararları üzerinde durulmuştur. Sorun ortaya konduktan sonra bu sorunun çözümü üzerinde durulmuştur. Bu yapılırken de “niçin, nasıl” gibi sorulara cevaplar da verilmiştir. “Niçin” sorusuna karşılık olarak küresel ısınmanın niçin önlenmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. “Nasıl” sorusuna karşılık olarak küresel ısınmanın nasıl önlenmesi gerektiği somut verilerle anlatılmıştır. Böylece yazar, hem bir sorunu ortaya koymuş hem de bu sorunun çözümü ile ilgili önerilerini sıralamıştır.

Açıklayıcı anlatım öğretici anlatımdan bir sorunun çözüm önerileri ve yollarıyla birlikte verilmesiyle ayrılır. İkisinde de bilgi verme söz konusudur. Ancak açıklayıcı anlatım bilgi verirken ele alınan sorunun çözümüne odaklanır.

Açıklayıcı anlatım biçimi, makale, fıkra, eleştiri gibi bilimsel yazılarda; tarih, coğrafya gibi ders kitaplarında kullanılır.

Açıklayıcı anlatımda bilgilendirme, bir konuya açıklık getirme, bir sorunu çözümleriyle ortaya koyma amaçlandığından, bu anlatımın kullanıldığı metinlerde tanımlamalara, örneklendir-melere ve tanık göstermelere başvurulur, benzerlik ve karşıtlıklardan yararlanılabilir.

Duygu, düşünce ve hayalleri anlatmak çok zordur. Anlatabilmenin güçlüğünü hissetmeyen yazar neredeyse yok gibidir. Makber’in Mukaddime’sinde Abdülhak Hamit Tarhan bundan şikâyet eder. Mai ve Siyah romanında şair Ahmet Cemil dil ile duygu arasındaki uçurumu çok güzel belirtir. Orhan Veli, o güzel ‘Anlatamıyorum ” şiirinde aynı dertten şikâyetçidir.

Bu parçada yazar, düşüncelerini açıklarken örneklendirmeye başvurmuştur.