REŞAT NURİ GÜNTEKİN - ÇALIKUŞU ROMANIN İNCELEMESİ - ÇALIKUŞU ROMANI İNCELEME-3

ÇALIKUŞU ROMANI İNCELEME-3

YAZAR
Reşat Nuri Güntekin
Anadolu'ya. Anadolu köy gerçeğine ışık tutar.
Feride'nin aydın-halk arasındaki uçuruma çare olmaya çalıştığını görürüz.
Reşat Nuri, birçok küçük öykü, tiyatro eleştirileri, piyesler, gezi yazıları yazmıştır.
Eserlerinde insan sevgisine geniş yer verir.
İyimser bir kişiliğe sahiptir.
Müfettiş olarak görev yaptığı zamanlarda Anadolu'yu adım adım gezme ve görme imkân, bulmuştur.
Gördüklerini, geleneklerle görenekleri, toplumsal sorunları etkili bir biçimde anlatır
Bu roman film ve diziye uyarlanmıştır. Çalıkuşu'nun dizi ve film uyarlamaları, romanla birebir örtüşmez.
Bazı Eserleri:
Çalıkuşu, Dudaktan Kalbe, Yaprak Dökümü, Kan Davası, Acımak, Kızılcık Dalları, Anadolu Notları
Bazı Tiyatro Eserleri:
Hançer, Çalıkuşu, Yaprak Dökümü, Balıkesir Muhasebecisi, Hülleci, Bir Köy Öğretmeni, Eski Şarkı
Bazı Tercümeleri:
Hz. Muhammed’in Hayatı, Kahramanlar, Don Kişot, Yabancı, Atlı Adam, Hakikat, İtiraflar, Evham

ÖZETİ
Reşat Nuri Güntekin’in en tanınmış romanlarından biri olan “Çalıkuşu”, roman kahramanı Feride’nin hatıra defteridir. Feride, küçük yaşta annesini ve babasını kaybeder, Erenköyü’ndeki teyzesi, onun yatılı bir okulda eğitim almasını sağlar. Yaz tatillerini teyzesinin Kozyatağı’ndaki evinde geçirir. Teyzesinin oğlu Kamuran’la birbirlerini severler ve iki genç nişanlanır. Kamran’ın başka bir kadınla ilişkisinin olduğunu, düğün günü kendisine verilen bir mektuptan öğrenen Feride, her şeyi yüzüstü bırakıp İstanbul’dan ayrılır. Anadolu’da Zeyniler, Bursa, Çanakkale, İzmir, Kuşadası gibi köy, kasaba ve şehirlerde dolaşır. Güzelliği her yerde başına dert olur; her gittiği yerde kendisine evlenme teklif eden bir erkek çıkar. Zeyniler köyünde tanıştığı Doktor Hayrullah Beyle kâğıt üzerinde evlenir. Fakat aralarındaki ilişki bir baba-kız ilişkisidir. Feride, öğretmenliğe başlayınca bir günlük tutmuş ve yaşadığı maceralı yaşamı bu günlükte anlatmıştır. Hayrullah Bey bir gün Feride’nin bu günlüğünü bulup okur. Hastalanınca Feride’ye, içinde onun günlüğünün bulunduğu bir zarf uzatır ve bu zarfı Kamran’a vermesini söyler. Hayrullah Bey, Kamuran'a yazdığı mektupta olan biteni anlatıp Feride'yi bırakmamasını öğütler. Kısa süre sonra da Feride ve Kamuran evlenirler.

OLAY ÖRGÜSÜ
Azimli ve duygusal bir köy öğretmeni olan Feride’nin Kamran'la olan aşk hikâyesiyle örülmüş öğretmenlik serüveni
Kalbi yaralı ve kanadı kırık bir Çalıkuşu
Çocukluk döneminde yaptığı yaramazlıklar, ilk gençlik döneminde Kâmran’ı kıskanması
Yaşadığı bu duyguların aşk olduğunu anlaması
Sevdiği bu insanla nişanlanması
Düğününden üç gün önce sevdiği adamın başka biriyle bir ilişkisi olduğunu öğrenmesi
Yaşadığı köşkü ve İstanbul'u terk etmesi,
Genç bir öğretmen olarak Anadolu’nun ücra köylerine gitmesi
Buralarda yaşadığı, maddî ve manevî sıkıntılar
Beş-altı yıl süren Anadolu macerasından sonra Tekirdağ’a dönmesi
Sevdiği ama asla unutamadığı Kamran’a kavuşması
KISACA
Feride’nin Anadolu'ya kaçmadan önceki dönemi
Feride'nin Bursa Vilayeti ve çevresindeki öğretmenlik dönemi
Feride'nin Çanakkale'ye tayini ve öğretmenlik yılları
Feride'nin İzmir ve Kuşadası'ndaki yılları Anadolu'dan dönüş ve Tekirdağ'da Kâmran'la evlenmesi

FERİDE'NİN GÜNLÜĞÜNDEN
’Hangi ümide sarılsam elimde kalıyor, neyi seversem ölüyor. İşte üç sene evvel bir sonbahar akşamıyla beraber ölen genç kızlık rüyalarım, kendi küçüklerim, sonra Munise onun arkasından belki kalbimin öksüzlüğünü avuturlar diye ümit ettiğim talebelerim Yavrularını tehlikede gören bir ana kuş hırçınlığıyla üstlerine titrediğim bu şeyler, sonbahar yapakları gibi birer birer sararıyor, dökülüyor. Daha yirmi üç yaşıma girmedim yüzümden, vücudumdan çocukluğun izlen silinmedi; hâlbuki gönlüm baştanbaşa bütün sevdiklerimin ölüleriyle dolu."

ZAMAN Ve MEKÂN
Mekân Türk edebiyatında Anadolu'ya yönelen ilk önemli roman İstanbul, Bursa, Zeyniler Köyü, Çanakkale, İzmir, Kuşadası. Tekirdağ Adı romanda belirtilmeyen birkaç Anadolu köyü
Zaman: Cumhuriyet öncesi yıllarında Kurtuluş Savaşı başladığı yıllardan Cumhuriyet sonrasına uzanmaktadır. Eser Cumhuriyet öncesi ve sonrası ilk yıllarının sosyal hayatını ele alması bakımından da önem taşımaktadır. Romanın son kısımları Kurtuluş Savaşı yıllarına denk gelmesine rağmen roman, savaş döneminin yansımalarını özellikle es geçen bir tutumla yazılmıştır.
Savaşın getirdiği siyasi, ekonomik, sosyal hatta düşünsel değişimler romanda yer almamış, romancı sevecen, sıcak, içten ve yalın bir yaklaşımla bireylerin aşk ve toplumsal yaşamda düştükleri ikilemler, sosyal yapıdan kaynaklanan çatışmalar karşısındaki serüvenleri dile getirmeyi tercih etmiştir.

ŞAHIS KADROSU
Kâmran: Sarışın, kıvırcık saçlı, mavi gözlü, nazik ve kibar bir genç Feride’nin sevdiği, unutmadığı aşkı. Feride’yle nişanlı olmasına rağmen orada Münevver adında bir kadınla ilişki yaşar Fakat bu ilişkiyi Feride'den saklar Evlenmelerine uç gün kala Feride, bu ilişkiyi öğrenir ve kendisine yapılan bu ihaneti affetmez

Doktor Hayrullah: Mavi gözlü, şirin bir çehreye sahip, iri yapılı, iyi kalpli bir doktordur. Feride'yi dedikodulardan koruyan bir kalkan görevi görür ve onunla sahte bir evlilik yapar Romanda babacanlığın sevginin, şefkatin ve yardımseverliğin timsali olarak karşımıza çıkar

Munise: Sarışın, iyi kalpli ismi gibi munis ve iyi kalpli temiz bir köylü kızı. Romanda Feride’nin sahip çıktığı bir kız olarak önemli bir yere sahiptir. Anadolu halkının temiz kalpliliğinin, cahilliğinin, yoksulluğunun ve kimsesizliğinin timsalidir.

Müjgân: Feride ve Kâmran’ın yakın dostları, sırdaşları ve aynı zamanda Feride’nin teyzesinin kızıdır. Feride çılgın ve yaramaz olmasına karşı Müjgân ağırbaşlı ve olgundur.

Hafız Kurban Efendi Feride’nin Çanakkale'de iken oturduğu eve bitişik komşusudur Cahil, gözü dışarıda olan, ahlâktan yoksun bir adamdır Hafız Kurban Efendi, bu romanda hem cehaleti hem de yobazlığı temsil eder Feride'nin çatışma ve mücadele ettiği kişilerden hırıdır Tıp özelliği gösterir

Reşit Bey İzmir'de Maarif Müdürü'nün odasında Feride'ye laf atan, onu zor durumda bırakan yaşlı, zengin bir adamdır Feride'yi kızlarına Fransızca dersi vermek üzere köşküne getirir.

İhsan Bey Çanakkale de Feride’yi görebilmek için işçi kılığına girip okulun yanındaki bahçede çalışan bir askerdir İhsan Bey. Feride’ye evlenme teklifinde bulunur. Yaralı olarak Feride’nin hasta bakıcılık yaptığı yere gelir

TEMA ve ANAFİKİR
Romanda Anadolu insanının ne kadar zor şartlar altında bulunduğu anlatılıyor. Eserde Anadolu'daki ulaşım, haberleşme ve iletişim gibi sorunlara da değinilirken Feride geri kalmış Anadolu insanına uzanan, onlarla çağ arasında köprü gibidir.
Genç bir öğretmenin ne pahasına olursa olsun her türlü zorluk altında görev yapması, ülkesine hizmet etmesi, bu zorluklarla yılmadan mücadele etmesi, Anadolu'yu kalkındırmak istemesi çarpıcı bir biçimde anlatılır.

ÇATIŞMA

Bireysel çatışma: Feride'nin Kâmran'la aşkından doğan duygular

Toplumsal çatışma: Feride'nin görev yaptığı yerlerde batıl inançlarla, bazı ahlak dış durumlarla, cahillikle ve peşini bırakmayan dedikodularla baş etmesi

DİL ve ANLATIM

Eser, merkezî kişinin günlükleri aracılığıyla okuyucuya aktarılır. Bu bakımdan ilk dört bölümde anlatıcının kahraman bakış açısına sahip olduğunu görürüz.
Son bölümde ise ilahi bakış açısı vardır.
İlk dört bölümdeki günlükler, bize Feride’nin tüm yaşamını, duygularını ve başından geçen olayları sıcak, samimi ve akıcı bir şekilde aktarır.

ZAMAN VE MEKÂN
ZAMAN
Kösem Sultan adlı oyundaki olaylar, 1623 - 1651 yılları arasında Osmanlı Devleti'nde geçmektedir.

MEKÂN
Oyundaki olaylar, şahısların yaşadığı Topkapı Sarayı'nda geçmektedir. Genelde kapalı, iç mekânlarda geçen olaylar, dekor, aydınlatma gibi özellikler kullanılarak sahnede "saray" dekoru oluşturularak verilir.