*12 hikâyeyi içine alan Dede korkut kitabıdır
*iki önemli yazması vardır. Almanya’nın Dresden şehri ve Vatikan dadır.
*Dresden nüshasını Fleischer bulmuştur. Ama onu bilim dünyasına tanıtan H.F.von Diez.dir
*Vatikan nüshasını Ettore Rossi tanıtmıştır.
*hikâyelerinde oğuzların kendi aralarındaki mücadeleler anlatılmaktadır.
*Dede korkut hikâyelerinin kahramanı Dede korkut Kızılordalıdır. Mezarı Siderya ırmağının kenarındadır.
*Demirkapı Derbentliler ve Bayburt ili Dede korkut a sahip çıkmaktadır.
*Dede korkut hikâyeleri 9 ve 11 yy'larda oluşmuş ama 15 yy sonunda adını bilmediğimiz biri tarafından yazıya geçirilmiştir.
*Hikâyeler hanlar hanı Bayındır han veya Salur Kazan'ın verdiği ziyafetle başlar
*hikâyenin geçtiği coğrafi alan Hazar denizinin doğusu ve batısıdır. Adı konulmasa da bir Oğuz ülkesidir.
HİKÂYE İÇERİĞİ VE OLAYLARI
-Oğuz beyleri Müslüman’dır. Sefere çıkmadan iki, rekât namaz kılar
-alınan kaleler mescide çevrilir
-keşişler öldürülüp ezan okutulur.
-4 büyük melekten bahsedilir
- Hz Musa ve Hz Muhammed'den bahsedilir
-3 halife ve kur an ı kerim den söz edilir.
- bütün bunlara rağmen içki içerler
-kâfir kızlara kadeh sundurulur.
-at eti yerler ve kımız içerler
-hatta Deli Dumrul Allah ile savaşmak ister
-hikâyelerde aile çok sağlamdır.
-tek eşle evlilik vardır.
-Oğuz beyleri kadınlara saygılıdır.
-alp tipi evlilik vardır
- iki yüzlülük yoktur.
-anneye çok değer verilir.
-tercih edilen çocuk erkektir.
-hayat tarzı göçebedir
-hikâyelerde kopuz ve davuldan söz edilir.
-hatta kopuz oğuzlarda tanınma işaretidir.
-hikâyelerde tabiat canlıdır. Heybetli, hırçın, dağlar geçit vermez.
-hikâyede dağlar ve sular ile konuşulmuş
-hemen her hikâyede ava çıkılır.
* Türklerin doğum, evlenme, ölüm adetleri, antları, çocuk oyunları, halk hekimliği, halk baytarlığı v.b konularda ilk kaynak Dede Korkut hikâyeleridir.
*Yine Türk âşıklık geleneğinin kökeni hakkında bilgi veren en önemli kaynaktır.
*Halk mutfağıyla ilgili bilgiler yine bu eserde vardır.
DEDE KORKUT HİKAYELRİ HAKKINDA BİLİMSEL ÇALIŞMA YAPANLAR
*Kilisli Rıfat
*Orhan Şair Gökyay
*Muharrem Ergin
*Saim Sakaoğlu
*Osman fikri Sertkaya
*Semih Tezcan
*Dursun Yıldırım
*Keriman Üstünova
*Güllü Yoloğlu
*Ali Duymaz
TARİHİ KAYNAKLARDA DEDE KORKUT HİKÂYELERİ
*Camiüt- Tevarih
*Dürerüt -Tican
*Selçukname
*Hazihi er Risaleti
*Tarihi Ali Selçuk
*Cam-i Cemayin
*Nesaimül -Mahabbe
*Tevarih-i Cedid-i Mir’at-i Cihan
*Şerefname
*Edirneli Ruhi
*Şecere-i Terakime
*Tarihi Dost Sultan
*Seyahatname
*Tuhfetu’s Surur
*Leyla-Mecnun
*Adam Olearius
YAŞAYAN DEDE KORKUT HİKÂYELERİ
*Hazar Denizi'nin doğusu ve batısında BAMSI BEYREK, TEPEGÖZ VE DELİ DUMRUL hikâyeleri BAMSI BEYREK:
*Coğrafyamızda bilinen adları şöyledir:
-Bay Barı, Akkavak Kızı, Bey Böbrek, Babörek, Bolbörek, Bayrambey..
*Aynı hikâyenin hazar denizinin doğusundaki isimleri şöyledir:
-Alpamış, Alıpmanaş, Alpamışka
*Bamsı Beyrek ile benzerlik gösteren halk hikâye ise Âşık Garip'tir.
*Dede korkut hikâyeleri ile halk hikâyeleri arasındaki bir başka benzerlik ise Kan Turalı hikâyesidir.
* Aynı şekilde şah ismail hikâyesi de Balkanlarda TEPEGÖZ, Azerbaycan’da KELLEGÖZ, hazar denizi doğusunda YEKEKÖZ olarak bilinir.
DEDE KORKUT HİKÂYELERİ İLE HALK HİKÂYELERİ ARASINDAKİ BENZERLİKLER
*İkisi de nazım-nesir karışımıdır.
- halk hikâyeleri hece vezni ile yazılırken dede korkut hikâyelerinde serbest vezin kullanılır.
*konu ve motif itibariyle benzerdir.
MOTİFLER:
*Kırk ince belli kız
*kül tepeçük olmaz, güyegü oğul olmaz
*At ayağı külüg ozan dili çavük olur
*Av avladılar kuş kuşladılar (Arsahan, Kars, Iğdır yörelerinde karşımıza çıkar)
*Açların doyurulması çıplakların giydirilmesi
- Âşık şevki Halıcı tarafından anlatılan Kerem ile Aslı hikâyesinde
- Âşık İlyas Kaya tarafından anlatılan Latif şah hikâyesi
-Celali Mehmet Bey hikâyesi
*Deliler: Deli Dumrul, Deli Dündar, Deli Karçar
*Yas Adetleri: karalar giyme, böğüre böğüre ağlama
*Antlar: kız ve erkek kahramanın uyuma saatinde araya kılıç koyup yatması (Şah ismail, Kirmanşah, Yaralı Mahmut)
*İnsan başından kale yapma: (Şah ismail, Kirmanşah, Yaralı Mahmut)
*Çocuksuzluk: Dirse han oğlu Boğaç Hikâyesi 'nde, Kam püre 'nin oğlu Bamsı beyrek hikâyesi'
https://www.facebook.com/pages/A%C3%96F-Edebiyat-DERS-Notlari/386303254788084?ref=stream
İLGİLİ İÇERİK
DEDE KORKUT HİKAYELERİNİN ÖZELLİKLERİ
DEDE KORKUT (Prof. Dr. Muharrem Ergin’in kitabının önsözü)
DEDE KORKUT KİTABININ ORJİNAL GİRİŞ BÖLÜMÜ (ÖNSÖZ)
