HABER YAZILARININ ÖZELLİKLERİ VE HABER ÖRNEKLERİ

HABER YAZILARI, HABER YAZILARININ ÖZELLİKLERİ

Haber, gazetelerde yer alan bir yazı türüdür. Gazetelerin çıkış nedeni haber vermektir. Haber vermeyen bir gazete düşünülemez. Gazeteler, okuyucularına en taze, en ilginç ve en doğru haberi vermenin yarışını yaparlar.

Radyo ve televizyon gibi kitle haberleşme araçları bulunmadan önce, haber verme görevini, birinci derecede üstlenen, gazetelerdi. Fakat radyo ve televizyonun bulunması ve yaygınlaşması, gazetelerin habercilik görevini daha zor şartlarda yapmasına yol açmıştır. Çünkü gazete okuyucusu, meydana gelen yurt ve dünya olaylarını, gününde radyo ve televizyondan öğrenmektedir. Hâlbuki gazetenin verdiği en taze haber, bir gün önceye aittir. Bu yüzden, günümüz gazeteciliğinde, yorumlu, ayrıntılı ve bol fotoğraflı haber ön plana geçmiştir.

Gazetelerde haberleri toplayan ve kaleme alan kişilere muhabir denir. Muhabirler, gazetenin belkemiğidir. Bir gazetenin gücü, muhabir kadrosu İle ölçülür. Gazetenin birinci derecedeki haber kaynağı, kendi muhabirleridir. Bunun dışında yurt ve dünya ajansları, halk, öze! ve resmî kuruluşlar haber kaynaklığı yaparlar.

Muhabirler, zamana karşı yanşan kişilerdir. Meydana gelen bir olayın nedenini, oluş biçimini, sonuçlarını en kısa zamanda toparlayıp, haber halinde gazetelerine yetiştirmek" zorundadırlar. Toplumun çeşitli kesimlerinde,, çeşitli olayların meydana gelmesi, muhabirlerin kendi aralarında branşlaşmasına neden olmuştur. Muhabirler görev yaptıkları alana göre; ekonomi, politika, dernekler, sanat, gençlik, sendika,belediye,, spor muhabir! gibi isimler alırlar. Muhabirlerin iyi ve doğru haber toplayabilmeleri için, kendi alanlarındaki neşriyatı izlemeleri, kanun, tüzük ve yönetmelikleri takip etmeleri lâzımdır. Böyle olmadığı takdirde muhabir, sağlıklı haber alamaz ve diğer meslektaşlarına göre, başarısız duruma döşer.

Ayrıca muhabir, kültürlü, araştırmacı, dikkatli olmalıdır. Sentezci bir kafa yapısına sahip olmalı, böylece kopuk kopuk öğrendiği bilgileri birbirine bağlayıp sıraya koyabilmelidir.

Muhabirlere göre haberler; bilinen ve beklenmiyor olmak üzere ikiye ayrılır. Bilinen haberler, zamanı ve yeri daha önce duyurulmuş veya öğrenilmiş, niteliği az da olsa bilinen haberlerdir. Bunları yazmak İçin geniş bîr zaman vardır. Bu yüzden, bu haberlerle ilgili bir ön çalışma yapılabilir. Fakat bîr de, yangın, kavga, bombalama, suikast, ünlülerin ölümü, deprem gibi, zamanı, yeri ve niteliği bilinmeyen olaylar vardır ki, muhabir asıl haber toplayıcılık görevini, böyle anlarda yapar. Bu tip olaylar, hazan gazete basılacağı anda veya basıldıktan sonra meydana gelir. Büyük gazeteler, böyle olaylarda, derhal baskılarını durdurarak gazetenin kalıbını yeniden hazırlarlar veya ikinci baskı yaparlar. Muhabir, böyle beklenmedik olaylarda, derhal en seri haberleşme araçlarıyla irtibat kurarak ve en seri ulaşım araçlarıyla olay yerine giderek, olayın haberini toplamak ve gazetesine yetiştirmek zorundadır. Bu tip beklenmeyen büyük olayların haberini alamayan ve diğer gazetelerle birlikte gününde okuyucusuna duyuramayan muhabirler, gazetecilik dilinde o haberi «atlamış» olurlar.

HABER YAZILARININ NİTELİKLERİ:

1. İlginç olmalıdır.

2. Diğer gazetelerin temas etmediği orijinal yanları bulunmalıdır.

3. Doğru olmalıdır.

4. Sağlam ve inandırıcı kaynaklara dayandırılmalıdır.

5. Kısa cümlelerle, açık, sade v© kesin bir anlatımla yazılmalı, okuyan herkes rahatlıkla anlayabilmelidir.

6. Haber, eski bir haberin devamı niteliğinde ise önceki gelişmeler kısaca özetlenmelidir.

7. Belirli bir plan dâhilinde yazılmalıdır.

Haberin, planı da, gene! kompozisyon yazılarında olduğu gibi giriş, gelişme, sonuç bölümlerinden meydana gelir.

Haberin giriş bölümünde olayın kısa bir özeti yapılır. Gelişme bölümünde ayrıntılar niteliklerin? göre bir sıraya konularak ayrı paragraflar halinde yazılır. Sonuç bölümünde ise, olayın ulaştığı son boyut kısaca anlatılır.

Haberin metni ile başlığı bir bütündür. Haberlerin başlıkları, genellikle gazetenin yazı işleri kadrosu tarafından konulur. Haberin başlığı olayın özünü çok kısa ve net biçimde ortaya koyacak nitelikte olmalıdır. Günümüzün hızlı yaşantısı, haberin ana ve ara başlıklarının büyük bir dikkatle konulmasını şart koşmaktadır. Çünkü okuyucu, haberleri genellikle başlıktan izlemekte, sadece İlgisini çeken haberleri okumaktadır. Dikkat edilirse, günümüzün büyük gazeteleri, haberin ana ve ara başlıklarına birinci sayfalarında, haber metnini ise İç sayfalarda vermektedir.

Haber konusunda verdiğimiz bilgileri, birkaç örnekle somutlaştıralım:

Örnek Haber Metinleri:

Kayseri’nin Bünyan İlçesinde, 38 EF 003 plakalı otomobilin 64 AV Ç13 plakalı bir kamyonun altına girmesi sonucu otomobil şoförü Osman Galip ile İçindekiler Ali Tanboğa, Hacı Kadın Tanboğa, Ömer Tanboğa ve Mehmet Aydın feci şekilde can vermişlerdir. .

Öte yandan, Karamürsel, Karaman, Samsun, Van ve Ermenek'te meydana gelen trafik kazalarında ise toplam 9 kişi ölmüş, 39 kişi de yaralanmışlardır.

(Milliyet; 17.06.1998)

DERS KİTAPLARI YAŞAYAN TÜRKÇE İLE YAZILACAK

1981 Programında dil konusunda aşırılıktan sakınılması prensibi kabul edildi.

Kültür Hizmetleri çerçevesinde «Türk İlimler Akademisinin kurulması ile İlgili çalışmaların İlk bölümü tamamlandı. «Türk Dili ve Edebiyatı Akademisi Kanun Tasarısı» hazırlandı.

TRT'nin Türk kültürü ve çağdaş medeniyet değerleri doğrultusunda yayın yapması İlkesi titizlikle uygulanacak.

Türk kültürünün yurt dışında tanıtılması, yurt dışında çalışan ve yaşayan Türk vatandaşlarının çeşitli meselelerinin çözümlenmesi, anayurtla olan kültür bağlarının ve Atatürk ilkeleri doğrultusunda milli şuurun canlı tutulması amacıyla dışarıya yönelik yayın programlarının hazırlanmasında, uygulanmasında TRT Genel Müdürlüğü ile kuruluşlar arasında sıkı bir işbirliğine dayalı çalışmalar yapılacak.

(Tercüman, 06.10.1999)

İLGİLİ İÇERİK

HABER YAZILARI

İLGİNÇ HABERLER

 HABER YAZISILARININ ÖZELLİKLERİ

Bir olay ya da olgu üzerine edinilen bilgiye haber, bu bilgileri vermek için hazırlanan metinlere ise haber yazısı denir. Önemli kitle iletişim araçlarından biri olarak kabul edilen gazeteler, toplumların aydınlanmasında, reaksiyon göstermesinde önemli bir role sahiptir. Gazete öncelikle insanların haber alma ihtiyacını karşılar. Her türlü yenilik, değişimin topluma ulaşmasını sağlar. Toplumu iç ve dış olaylar hakkında bilgilendirir, bilinçlendirir. Dil birliği sağlar. Ayrıca, kültür-sanat ve edebiyatla ilgili haber vermek, edebî ürünlere halkın kolayca ulaşmasını sağlamak da gazetenin işlevlerindendir. Haber metinleri, sanat metinlerine kaynaklık edebilir. Örneğin Dostoyevski’nin dünyaca ünlü romanı “Suç ve Ceza” ve Orhan Kemal’in “Vukuat Var” adlı eserleri bir gazete haberinden esinlenerek yazılmıştır.

Basın-yayın organlarının temel öğesi olan haberler; yazımından sunumuna kadar ciddi bir sorumluluk gerektirir. Bu sorumluluğun bilincinde olmayan kişilerin elinde, basın-yayın organları asıl işlevinden uzaklaşarak kişileri ve toplumları hedef alan güçlü bir silaha dönüşebilir. Bu nedenle hangi kaynaktan elde edilirse edilsin; güvenirliği ve doğruluğu sorgulanmadan hiçbir haber, kesin doğru olarak kabul edilmemelidir. Basın-yayın organlarında reyting kaygısıyla şiddet içerikli haberlerin yayınlanması yanlıştır. Devletin aldığı önlemlerin yanı sıra bu konuda toplum olarak da bilinçli olmalı böyle haberlere ilgi göstermeyerek tepki koymalıdır. Bu tür haberlerin servis edilmemesi için medya temsilcileri de konuya hassasiyet göstermelidir. Şiddet haberleri vermenin “şiddeti azaltıcı” etkisinin bulunmadığı gerçeğinden de hareketle sırf reyting kaygısıyla şiddet haberlerinin özellikle vahşet içeren haberlerin verilmesine karşı olunmalıdır.

Haber yazıları, ilgi çekici konularda toplumun merakını giderecek bilgi aktarımını belirli tekniklerle sağlar. Haber okuru, haber metninde merak ettiği sorulara yalın ve açık biçimde cevaplar bulmak ister. Bu noktada haber yazısının; olaya, zamana, mekâna, olayın oluş biçimine, olayın oluş nedenine ve olayı kimin ya da kimlerin gerçekleştirdiğine dair nesnel bilgiler içermesi gerekir. Haberin yazımı açısından günümüzde kullanılan en geçerli yöntem, 5N1K (ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve kim) kuralıdır. Bu nedenle gazeteci, haberini yazarken bu altı sorunun cevabına haber metninde yer verir.

5N1K kuralı:
NE----------------Konuyu verir.
NEDEN----------------Amacı verir.
NASIL----------------Yöntemi belirler.
NEREDE----------------Mekân ve yer kavramlarını verir.
NE ZAMAN----------------Süre - süreç kavramlarını verir.
KİM----------------İlgili ve sorumlu kişileri belirler.

Türk edebiyatında gazete, Batıyla ilişkilerin güçlendiği Tanzimat Dönemiyle birlikte başlamıştır. Tanzimatçılar, halkı aydınlatmak ve onlara yol göstermek amacıyla gazete çıkarmışlardır. Gazetelerin yayımlanmaya başlaması makale, roman, hikâye, tiyatro gibi türlerin edebiyatımıza girmesinin önünü açmıştır. Takvim-i Vekayi ilk resmi gazete olarak 183Tde çıkarılır. Ceride-i Havadis yarı resmi (yarı özel) İngiliz Churchill tarafından 1840’ta çıkarılır. Tercüman-ı Ahval, ilk özel Türk gazetesi olarak 1860’ta Şinasi ve Agâh Efendi ile birlikte çıkarılır. Tasvir-i Efkâr gazetesi, ikinci özel gazete olarak Şinasi tarafından 1862’de çıkarılır ve gazetenin başyazarlığına Namık Kemal getirilir. Muhbir gazetesi 1866’da çıkardır. Kurucusu Ali Suavi’dir. İbret gazetesi 1870 yılında Ahmet Mithat Efendi tarafından çıkarılır. Namık Kemal ile Ziya Paşa yurt dışında (Londra) çıkardan ilk gazete olan Hürriyeti 1868’de yayımlamışlardır. Daha sonra Ziya Paşa, Cenevre’de tek başına çıkarmaya devam etmiştir. Tercüman-ı Hakikat gazetesi, 1878’de Ahmet Mithat Efendi tarafından çıkardır. Tanzimat sanatçıları için gazete her şeyden önce kamu meselesidir. Onlara göre gazete, sadece halk için bir şeyler söylenen bir yer değil, aynı zamanda halkın duygu ve düşüncelerini, istek ve arzularını dile getiren bir kürsüdür.

Ajans: Haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluş.

Asparagas haber: Uydurulmuş haber. (Doğru olmayan, yalan haber.)

Kupür: Gazeteden kesilen yazı.

Manşet: Bir gazetenin adının altında, ilk sayfasının en üst bölümünde, önem verilen bir haberin iri harflerle konulan başlığı.

Muhabir: Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren ya da yayan kişi.

Spot (özel haber kesiti): Haber metninden biraz daha büyük harfli puntolarla dizilen, haber içindeki özellikleri vurgulamak, ana ayrıntıları başlık kompozisyonu içerisinde sergilemek için kullanılan genellikle sıralamada başlıktan sonra yer alan haber ayrıntısıdır.

Sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfalarındaki logonun zerinde kullanılan başlık.

Sütun: Gazete, dergi, kitap vb.de yazıların yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölüm.

Tekzip: Basın ve yayın organlarında çıkan bazı haberlerin yalan olduğuna dair yapılan açıklama, yalanlama.

Tiraj: Baskı sayısı.

ÖRNEK HABER YAZISI
2018 yılı sonunda başlaması planlanan 3 yıllık Ar-Ge çalışmaları kapsamında Boğaziçi Üniversitesi biyo jet yakıtının üretimini, Türk Hava Yolları da testlerini gerçekleştirecek. 2021 yılında Türk Hava Yolları’nın biyo jet yakıtıyla ilk test uçuşunu gerçekleştirmesi hedefleniyor.
16 Nisan 2018 Pazartesi, 11:05

Yukarıda verilen haber metnini 5N1K kuralına göre aşağıdaki tabloya yazınız.

İLGİLİ İÇERİK

HABER YAZILARI

İLGİNÇ HABERLER