HABER YAZILARININ ÖZELLİKLERİ VE HABER ÖRNEKLERİ - HABER YAZISILARININ ÖZELLİKLERİ

 HABER YAZISILARININ ÖZELLİKLERİ

Bir olay ya da olgu üzerine edinilen bilgiye haber, bu bilgileri vermek için hazırlanan metinlere ise haber yazısı denir. Önemli kitle iletişim araçlarından biri olarak kabul edilen gazeteler, toplumların aydınlanmasında, reaksiyon göstermesinde önemli bir role sahiptir. Gazete öncelikle insanların haber alma ihtiyacını karşılar. Her türlü yenilik, değişimin topluma ulaşmasını sağlar. Toplumu iç ve dış olaylar hakkında bilgilendirir, bilinçlendirir. Dil birliği sağlar. Ayrıca, kültür-sanat ve edebiyatla ilgili haber vermek, edebî ürünlere halkın kolayca ulaşmasını sağlamak da gazetenin işlevlerindendir. Haber metinleri, sanat metinlerine kaynaklık edebilir. Örneğin Dostoyevski’nin dünyaca ünlü romanı “Suç ve Ceza” ve Orhan Kemal’in “Vukuat Var” adlı eserleri bir gazete haberinden esinlenerek yazılmıştır.

Basın-yayın organlarının temel öğesi olan haberler; yazımından sunumuna kadar ciddi bir sorumluluk gerektirir. Bu sorumluluğun bilincinde olmayan kişilerin elinde, basın-yayın organları asıl işlevinden uzaklaşarak kişileri ve toplumları hedef alan güçlü bir silaha dönüşebilir. Bu nedenle hangi kaynaktan elde edilirse edilsin; güvenirliği ve doğruluğu sorgulanmadan hiçbir haber, kesin doğru olarak kabul edilmemelidir. Basın-yayın organlarında reyting kaygısıyla şiddet içerikli haberlerin yayınlanması yanlıştır. Devletin aldığı önlemlerin yanı sıra bu konuda toplum olarak da bilinçli olmalı böyle haberlere ilgi göstermeyerek tepki koymalıdır. Bu tür haberlerin servis edilmemesi için medya temsilcileri de konuya hassasiyet göstermelidir. Şiddet haberleri vermenin “şiddeti azaltıcı” etkisinin bulunmadığı gerçeğinden de hareketle sırf reyting kaygısıyla şiddet haberlerinin özellikle vahşet içeren haberlerin verilmesine karşı olunmalıdır.

Haber yazıları, ilgi çekici konularda toplumun merakını giderecek bilgi aktarımını belirli tekniklerle sağlar. Haber okuru, haber metninde merak ettiği sorulara yalın ve açık biçimde cevaplar bulmak ister. Bu noktada haber yazısının; olaya, zamana, mekâna, olayın oluş biçimine, olayın oluş nedenine ve olayı kimin ya da kimlerin gerçekleştirdiğine dair nesnel bilgiler içermesi gerekir. Haberin yazımı açısından günümüzde kullanılan en geçerli yöntem, 5N1K (ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve kim) kuralıdır. Bu nedenle gazeteci, haberini yazarken bu altı sorunun cevabına haber metninde yer verir.

5N1K kuralı:
NE----------------Konuyu verir.
NEDEN----------------Amacı verir.
NASIL----------------Yöntemi belirler.
NEREDE----------------Mekân ve yer kavramlarını verir.
NE ZAMAN----------------Süre - süreç kavramlarını verir.
KİM----------------İlgili ve sorumlu kişileri belirler.

Türk edebiyatında gazete, Batıyla ilişkilerin güçlendiği Tanzimat Dönemiyle birlikte başlamıştır. Tanzimatçılar, halkı aydınlatmak ve onlara yol göstermek amacıyla gazete çıkarmışlardır. Gazetelerin yayımlanmaya başlaması makale, roman, hikâye, tiyatro gibi türlerin edebiyatımıza girmesinin önünü açmıştır. Takvim-i Vekayi ilk resmi gazete olarak 183Tde çıkarılır. Ceride-i Havadis yarı resmi (yarı özel) İngiliz Churchill tarafından 1840’ta çıkarılır. Tercüman-ı Ahval, ilk özel Türk gazetesi olarak 1860’ta Şinasi ve Agâh Efendi ile birlikte çıkarılır. Tasvir-i Efkâr gazetesi, ikinci özel gazete olarak Şinasi tarafından 1862’de çıkarılır ve gazetenin başyazarlığına Namık Kemal getirilir. Muhbir gazetesi 1866’da çıkardır. Kurucusu Ali Suavi’dir. İbret gazetesi 1870 yılında Ahmet Mithat Efendi tarafından çıkarılır. Namık Kemal ile Ziya Paşa yurt dışında (Londra) çıkardan ilk gazete olan Hürriyeti 1868’de yayımlamışlardır. Daha sonra Ziya Paşa, Cenevre’de tek başına çıkarmaya devam etmiştir. Tercüman-ı Hakikat gazetesi, 1878’de Ahmet Mithat Efendi tarafından çıkardır. Tanzimat sanatçıları için gazete her şeyden önce kamu meselesidir. Onlara göre gazete, sadece halk için bir şeyler söylenen bir yer değil, aynı zamanda halkın duygu ve düşüncelerini, istek ve arzularını dile getiren bir kürsüdür.

Ajans: Haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluş.

Asparagas haber: Uydurulmuş haber. (Doğru olmayan, yalan haber.)

Kupür: Gazeteden kesilen yazı.

Manşet: Bir gazetenin adının altında, ilk sayfasının en üst bölümünde, önem verilen bir haberin iri harflerle konulan başlığı.

Muhabir: Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren ya da yayan kişi.

Spot (özel haber kesiti): Haber metninden biraz daha büyük harfli puntolarla dizilen, haber içindeki özellikleri vurgulamak, ana ayrıntıları başlık kompozisyonu içerisinde sergilemek için kullanılan genellikle sıralamada başlıktan sonra yer alan haber ayrıntısıdır.

Sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfalarındaki logonun zerinde kullanılan başlık.

Sütun: Gazete, dergi, kitap vb.de yazıların yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölüm.

Tekzip: Basın ve yayın organlarında çıkan bazı haberlerin yalan olduğuna dair yapılan açıklama, yalanlama.

Tiraj: Baskı sayısı.

ÖRNEK HABER YAZISI
2018 yılı sonunda başlaması planlanan 3 yıllık Ar-Ge çalışmaları kapsamında Boğaziçi Üniversitesi biyo jet yakıtının üretimini, Türk Hava Yolları da testlerini gerçekleştirecek. 2021 yılında Türk Hava Yolları’nın biyo jet yakıtıyla ilk test uçuşunu gerçekleştirmesi hedefleniyor.
16 Nisan 2018 Pazartesi, 11:05

Yukarıda verilen haber metnini 5N1K kuralına göre aşağıdaki tabloya yazınız.

İLGİLİ İÇERİK

HABER YAZILARI

İLGİNÇ HABERLER