ZARFLAR (BELİRTEÇLER) KONU ANLATIMI

Page 3 of 3

ZARFLAR KONU ANLATIMI-2

Fillerin, sıfatların ve zarfların anlamını durum, zaman, miktar, soru, yer yön bakımından etkilen kelime türüne zarf denir.

Dünkü olaya çok üzüldüm – eylemi etkilemiş
                   z         eyl
Çok fazlar iş insanı bıktırıyor. – adı etkilemiş
Z sıfat ad
Çok fazla hızlanma kaza yaparsın. – zarfı etkilemiş
Z      z      eyl

1. DURUM ZARFLARI

Eylemin -eylemsiler de dahil - nasıl yapıldığını, ne durumda olduğunu belirten zarflardır
Eyleme ve eylemsiye (fiilimsiye) yöneltilen 'Nasıl?” sorusunun cevabıdırlar.
Adları niteleyen niteleme sıfatlarını eyleme yöneltirseniz durum zarfı olur.

Örnekler

Dosdoğru insan, dosdoğru konuşur.
n.s            i        n.zarf   fiil
Hızlı sporcu hızlı koşar
n.s     i      n.z   fiil
Zor zamanlar zor atlatılır.
n.s     i       n.z    fiil
Eğri oturalım, doğru konuşalım.
n.s    i         n.z           fiil

Eve çok hızlı yürümüşüm
             d. zarfı
Ödevi dün akşam çok çabuk bitirdin.
                            d. zarfı
Çok hızlı koşuyorsun, biraz yavaşla
     d. zarfı

2. SORU ZARFLARI

Eylemleri, sıfatlar, başka zarfları soru yoluyla belirten sözcüklerdir.
"Niçin, neden, niye, ne" gibi sözcükler soru zarfıdır.

Örnekler:

Ödev çalışmamı nasıl buldunuz?
       s.z
Beni neden oyalıyorsun?
          s.z
Bundan ne kadar tartayım?
                  s.z
Memlekete ne zaman gideceksin?
                      s.z

UYARI: Soru zarfı olarak kullanılan kimi sözcüklerin soru sıfatı, soru zamiri olarak da kullanılabileceğini unutmayınız.

Ne aldın? - Nesnenin yerini tutumuş
zamir
Ne gülüyorsun? Niçin? anlamında kullanılıyor
zarf
Ne kadar işiniz kaldı? - İsmi nitelemiş
sıfat
Bu kitapların hangisini okumadın? - İsmin yerini soru yoluyla tutmuş
                     zamir
Söyleyin bakalım makarna neden yapılır? - hammadenin yerini tutmuş

s.zamiri

3. ZAMAN ZARFLARI
Eylemlerin bildirdiği işin zamanını belirleyen zarflardır. Eyleme sorulan "Ne zaman?" sorusunun cevabıdırlar.

Örnekler

Ekim sonunda sahiller boşalır. ne zaman boşalır?
Zaman z.
Yarım saat önce geldim, birazdan gideceğim. Ne zaman geldim? - ne zaman gideceğim?
Zaman z. Zaman z.

Bütün bu yaşananların etkisi geçtikten sonra daha sağlıklı düşüneceğiz. ne zaman sağlıklı düşüneceğiz?
Zaman z.

4. AZLIK - ÇOKLUK (MİKTAR) ZARFLARI
Eylemleri, diğer zarfları ve sıfatları azlık-çokluk, derece, aşırılık, üstünlük yönüyle belirten zarflardır.

Bu zarfalar "en, daha, çok, pek çok, kadar, epey..." gibi zarflardır

"Ne kadar?" sorusunun cevabıdır.

Örnekler:
En güzel günleri birlikte yaşayalım
Z    s         i
Bu ay epey verimli geçti.
            Z      z
Yağmur bir başladı mı saatlerce sürer.
               Z                        z

Özellikler:
I. Bu zarflar, eşitlik, üstünlük, en üstünlük anlamları taşır,

a. Eşitlik anlamı "kadar" sözcüğü ile sağlanır.
Senin kadar becerikliydi.
Arkadaşı kadar kiloluydu.

b. Üstünlük anlamı "daha" sözcüğü ile sağlanır. En üstünlük anlamı da "en” sözcüğüyle sağlanır
    Bu kalem daha kullanışlı.
                     Z     fiil
    En güzel kalem...
       Z    s      i
c. "-e kadar" kalıbı iki anlam verir.
    Gözden kaybolana kadar baktı.   – azlık çokluk
    Hafta sonuna kadar bitireceğim.   - zaman

II. “daha” henüz ve hâl" anlamında kullanılırsa zaman zarfıdır
Konuklarımız daha gelmedi. - henüz anlamında kullanılmış zaman zarfıdır
z.zarfı
III. Azlık çokluk zarfı olarak kullanılan sözcükler adları belirtirse belgisiz sıfat olur.

Çok çalıştım
Z           f
Çok yemek yedim
S      i
Biraz düşün
   Z       f
Biraz işim var
S     i

5. YER - YÖN ZARFLARI
Eylemlerin yerlerini ve yönlerini belirten sözcüklerdir.
Dilimizdeki ileri, geri, içeri, dışarı, aşağı, yukarı, öte, beri sözcükleri belli başlı yer yön zarflarıdır.
Bu zarflar eyleme sorulan “nereye?” sorusunun cevabıdır.
***Çekim eki alamazlar, eğer alırlarsa adlaşırlar.

Örnekler:

Dışarıyı gözetle.
   ad
Yolun ilerisi bozukmuş
         ad
İçeri gir
z
Aracı geri al.
        z

Uyarı: Zaman bildiren kelimeler çekim eki (-i, -e/a, -de/da, -den/dan, -lar-ler, -i iyelik eki ...) aldığında zaman bildirme anlamını yitirirse ad olur

Örnekler
Akşam bana geçmişi hatırlatır - eki almamış ama isim olarak kullanılmıştır. hatırlatan ne? -akşam: özne görevinde
ad
Yarına umutla bakın
ad
Akşam görüşürüz
zarf
Yarın yola çıkıyoruz
zarf

UYARI: "-e doğru”, - e karşı” yön bildirdiğinde yön zarfı olur.

Sabaha karşı uyandım. -zaman anlamı katmış zaman zarfı
zaman z
Eve doğru ilerledik. - yer-yön bildiriyor yer yön zarfı
yer-yln z