Azlık-Çokluk (Miktar) Zarfları
Fiilleri miktar bakımından tamamlayan sözcüklere azlık-çokluk zarfı denir. Bu zarflar yükleme sorulan “Ne kadar?” sorusuna cevap verir. “Pek, çok, en, daha, fazla, biraz” gibi sözcükler miktar zarfı görevinde kullanılır.
“Öğrenciler bugün çok yoruldu. ’’
cümlesinde yükleme sorduğumuz “Ne kadar yoruldu?” sorusuna “çok” cevabını alıyoruz. Buna göre “çok” sözcüğü “yorulmak” fiilinin miktarını bildirdiğinden miktar zarfıdır.
“Davetteki pastadan biraz yemiştim. ”
cümlesinde “yemiştim” fiiline “Ne kadar” sorusunu sorduğumuzda “biraz” cevabını alıyoruz. Fiilin miktarını bildiren bu sözcük miktar zarfıdır.
“Akşamları fazla yememelisin. ”
cümlesinde “fazla” sözcüğü “yememelisin” fiilinin miktarını belirtiyor. “Ne kadar yememelisin?” diye sorduğumuzda “fazla” cevabını alırız. O hâlde “fazla” sözcüğü azlık-çokluk zarfıdır.
“Az çalışıyorsun, bu hoş bir şey değil. ”
cümlesinde “az” sözcüğü “çalışıyor” fiilini miktar yönünden etkilemiştir. “Ne kadar çalışıyor?” diye sorduğumuzda “az” cevabını alırız. O hâlde “az” sözcüğü de azlık-çokluk zarfıdır.
Not: “Ne kadar” sorusu sadece azlık-çokluk zarfını buldurmaz. Bu açıdan “ne kadar" sözcüğünü kullanırken dikkatli olmak gerekir.
“Çok laf yalansız olmaz."
cümlesinde “çok” sözcüğü “laf” ismini etkilemektedir. Burada isme sorulan “ne kadar" sorusuna “çok izleyici” cevabını alıyoruz. Demek ki bu cümlede “çok” sözcüğü sıfat olarak kullanılmıştır.
“Kalabalık artınca salonda çok durmamış. ”
cümlesinde “çok” sözcüğü, eylemi miktar bakımından tamam
lamaktadır. Bunu eyleme sorduğumuz “Ne kadar durmamış?” sorusuyla anlayabiliyoruz. Demek ki “çok” sözcüğü bu cümlede zarf olarak kullanılmıştır.
Not: Azlık-çokluk zarfları, sadece fiilleri miktar bakımından tamamlamaz. Fiillerin yanında fiilimsileri, sıfatları ve kendi türünden zarfların miktarını bildirecek şekilde de kullanılır.
“Göl kenarındaki bu mola yerinde az kaldık."
cümlesinde “az” sözcüğü, fiilin miktarını belirten bir zarftır. Sözcük “Ne kadar kaldık?” sorusuna “Az kaldık.” şeklinde cevap vermektedir.
“Yaşlı adam çok yürüyünce yorulmuştu. ”
cümlesinde “yürüyünce” sözcüğü, bağ-fiildir. Bu cümlede “fazla” sözcüğü bağ-fiilin yani fiilimsinin miktarını belirten bir zarftır.
“Otobüse binen son yolcu çok kilolu biriydi. ”
- cümlesinde “kilolu” sözcüğü sıfattır. “Nasıl biri?” sorusuna cevap l veren “kilolu” sözcüğü niteleme sıfatıdır. Bu cümlede “çok” sözcüğü, “kilolu” sıfatını derecelendirmektedir. Bu nedenle de zarftır.
“Diksiyon kursuna gidersen daha güzel konuşursun. ”
cümlesinde “güzel” sözcüğü, “konuşmak” fiilinin nasıl yapıldığını bildirdiğinden durum zarfıdır. Sözcük “Nasıl konuşursun?” sorusuna cevap vermektedir. “Daha” sözcüğü ise “güzel” zarfını derecelendirmektedir. Sözcük, zarfı derecelendirdiğinden yine zarf olarak kullanılmıştır.
Not: Azlık-çokluk zarfları, görev ve anlam bakımından anlatıma eşitlik, üstünlük, aşırılık gibi anlamlar katar. “Kadar, pek, çok, daha, en” gibi sözcükler, sıfat ya da zarflardan önce gelerek onların anlamında derecelendirme yapar.
“Burası çok soğuk bir şehirdi."
cümlesinde “çok” sözcüğü aşırılık anlamı oluşturmuştur.
“Bu araba daha hızlı gidemez mi?”
cümlesinde “daha” sözcüğü üstünlük anlamı oluşturmuştur.
“Sanatçının en güzel resimleri sergileniyordu. ”
cümlesinde “en" sözcüğü en üstünlük anlamı oluşturmuştur.
Soru Zarfları
Fiilleri soru yoluyla tamamlayan, cümlede diğer zarf çeşitlerini bulmaya yarayan zarflara soru zarfı denir. “Ne, niye, niçin, neden, nasıl, ne kadar” sözcükleri soru zarfı olarak kullanılabilir.
“Sis çöktü, eve nasıl döneceğim?”
cümlesinde “nasıl” sözcüğü, “dönmek” fiilinin durumunu sormaktadır. Buna göre “nasıl” sözcüğü soru zarfıdır.
“Bursa'ya ne zaman gideceksiniz?”
cümlesinde “ne zaman” sözcüğü “gitme” eyleminin yapılma zamanını sormaktadır. Buna göre “ne zaman” sözcüğü soru zarfıdır.
Not: Soru sözcükleri, cümlede sıfat, zamir gibi görevlerde de kullanılabilir.
“Öğretmen sana ne dedi?”
cümlesinde “ne” sözcüğü, öğretmenin söylediği sözlerin yerini tuttuğundan soru zamiridir.
“Babanız ne iş yapıyor?"
cümlesinde “ne” sözcüğü “iş” isminden önce gelerek bu ismi soru bakımından etkilediğinden soru sıfatıdır.
ZAMBAK
İLGİLİ İÇERİK
