AKIMLAR - GELECEKÇİLİK (Fütürizm)

REALİZM (Gerçekçilik)

"Realizm (gerçekçilik) kavramı, "gerçekçi anlamına gelen Fransızca "realite (gerçek, gerçeklik) kelimesinden türetilmiştir. Realizmin genel-kavram anlamı; "Hayatı, tabiatı, insanı ve olayları olduğu gibi anlatma, aktarma endişesi çevresinde teşekkül etmiş anlayış", realist (gerçekçi) ise, "Hayatı, tabiatı, insanı ve olayları olduğu gibi anlatma, aktarma iddiasında olan sanatkâr veya esef demektir."

Aslında "gerçek"; dolayısıyla "gerçekçilik", istisnasız bütün sanat akımlarının ana problemidir. Akımların bu problemde birbirlerinden ayrıldıkları husus, öncelikle "gerçek" in ne olup olmadığı meselesidir. Zira tarih boyunca tek bir "gerçek" tarifi üzerinde anlaşmaya varılabildiğini söylemek mümkün değildir. İkinci husus ise, "gerçeksin nasıl yansıtılacağı, yansıtılması gerektiği veya yansıtabileceği konusudur.

Bu sebeple yukarıda söz konusu ettiğimiz genel manalı bir realizm/gerçekçilik, aslında, aşağıda izah edeceğimiz XIX. yüzyıl edebî akımından çok daha önceki devirlerde de vardır. Yani, XIX. yüzyıl ön­cesi dönemlerde de bazı sanatkârlar, kendi inançları doğrultusunda "gerçek"i ifade etme; hayatı, tabiatı, ih­sanı ve olayları olduğu gibi anlatma, aktarma endişesi içinde olmuşlar ve bu gayretlerinde de belli başa­rılara ulaşmışlardır. Meselâ Leonardo Vinci; "Yaptığınız resmin konu olarak aldığınız objelere tam ola­rak benzeyip benzemediğini anlamak istiyorsanız, bir ayna alın ve bu objelerin onda nasıl yansıdığına bakarak gördüğünüzü yaptığınız resimle karşılaştırın." der. Zira Batı sanatları Eflâtun ve Aristo'dan beri hep "gerçek" peşinde olmuş ve onu "mimesis"(yansıtma) esasına göre anlatmaya çalışmıştır. Değişen veya tartışılan, sadece mimesis'in niteliğidir.

Bizim burada söz konusu edeceğimiz realizm, XIX. yüzyılın başından itibaren yer yer ilk belirtileri görülmeye başlayıp, yüzyılın ortalarından itibaren de prensipleri tespit edilerek sanat hayatına hâkim olan ve pozitivist felsefenin üzerine oturmuş; gerçeğin nesnel gözlemini esas alan sanat/edebiyat akımıdır. Bu akım, 1880'lerden itibaren yerini, kendinin çok açık bir devamı durumundaki natüralizme bırakacaktır. Bununla birlikte realizm, -gerçek ve bunun yansıtılmasındaki birtakım farklılıklar dikkate alınmak kaydıyla, o günden bugüne hâlâ varlığını sürdüren bir sanat anlayışıdır.