ON ALTINCI YÜZYILDA TÜRK SAZ ŞAİRLERİ - ÖKSÜZ DEDE

ÖKSÜZ DEDE

Hayatı Hakkında pek az bilgimiz vardır. Evvelce, şiirleri Öksüz Âşık, Öksüz Ali, Öksüz gibi benzer mahlasları kullanan 17. yüzyılın tanınmış âşığının şiirleriyle birlikte düşünülüyor ve ikisi bir âşık olarak kabul ediliyordu. Günümüzde, Öksüz mahlasım kullanan iki âşığın var olduğu kabul edilmektedir.

III. Murad (1574-1595) zamanında hayatta olduğunu bir şiirinden çıkarabildiğimiz Öksüz Dede, mısralarındaki canlı ifadelerden anladığımız kadarıyla bir yeniçeri şairidir. Safevî Hükümdarı Şah İsmail’in torununun torunu olan Haydar Mirza’nın, görüşmeler yapmak üzere geldiği (14 Ekim 1589) Hasankalesi’nden Osmanlı heyeti tarafından alınıp İstanbul’a götürülüşünü, babasının ağzından anlattığı şiir, hakkındaki en güvenilir bilgidir.

Öksüz Dede’nin elimizde olan 8 ve 11 heceli iki şiirine bakarak canlı tasvirleri ve benzetmeleriyle devrinin önde gelen şairlerinden olduğunu söyleyebiliriz.

Sultan Murad'ın aslanı Acem seyrettin mi geldin Kestin dâvanın arasın Ahd emân ettin mi geldin

Sana olmuş Hak'tan nazar 

Bahriler deryada yüzer 

Şah evinde inleyüp gezer 

Yavrusun kaptın mı geldin

Dün gün çağıram pirlere 

Sığındım gerçek erlere 

Adı bilinmez yerlere 

Kaleler yapdın mı geldin

Be Hakk'ın sevgili kulu 

Yardımcın Muhammed Ali 

Kalelerin içi dolu 

Leşkeri dökdün mü geldin

Ferhad Paşa da bir erdir 

Onda hak nazarı vardır 

Acem'in erleri kördür 

Gülbangın çekdin mi geldin

Be görün serdârın hasın 

Acem'e saçmış agusun 

Be Şah oğlunun yavrusun 

Yuvadan kapdın mı geldin

Çekilüp gelir kervanı 

Padişahsın sür devrânı 

Sultan Murad'ın evrânı 

Acem’i yuttun mu geldin

Acem'i yutmakta kasdı 

Abdalların giyer postu

Öksüz Dede der Hak dostu 

Allah'tan korktun mu geldin

***

Be bu söyleyen kudret dilidir 

Cümle yaradılmış Hakk'ın kuludur 

Beylere armağan Şâh'ın gülüdür 

İmirza'mı hoşça tutun ağalar

İmirza'mı anan Şâh'ı sevendir 

Meydanda oynanan toptur çöğendir 

Üsküfü alnında yavru doğandır 

İmirza'mı hoşça tutun ağalar

Değme baba kıyar mola oğluna 

Saldı gariğliğe bakar yoluna 

Bizden selâm olsun Osmanoğlu'na 

İmirza'mı hoşça tutun ağalar

Alnıma yazılan kara yazıdır. 

İmirza'mı babanın iki gözüdür 

Sarayda beslenmiş körpe kuzudur 

İmirza'mı hoşça tutun ağalar

Kanı benim şenlerim nökerim 

Yedi yıldır ben bu derdi çekerim 

Zebun oldum dört yanıma bakarım 

İmirza'mı hoşça tutun ağalar

Ferhad Paşa elimize geldi hay 

Yenemedim yavrucağım aldı hay 

Hasretimiz kıyamete kaldı hay 

İmirza'mı hoşça tutun ağalar

Akar gözlerimden kan ite yaşım 

Dün ü gün hasretlik çekmedir 

İşim Hem ehlim ayâlim oğlum yoldaşım 

Şunları da hoşça tutun ağalar

Öksüz Dede durmaz söyler sözünü 

Hakka doğru tutup gider özünü 

Bizim için öpün iki gözünü 

İmirza'mı hoşça tutun ağalar

 Türk Şiiri Özel Sayısı III (Halk Şiiri), Türk Dili, sayı: 445-450/Ocak-Haziran 1989