RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI HAYATI ve ESERLERİ - RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI-3

RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI-2

Dilerim ki fâni dünyada kimse 

Ömrünü mihnetle telef etmesin. 

Fakat kâmil adam olmak isterse, 

Elem çektiğine esef etmesini..

Rıza Tevfik Bölükbaşı

HAYATI: 1868 yılında, Edirne’ye yakın, Cesrimustafapaşa’da doğdu. Tıp Fakültesi’ni bitirdikten sonra siyasî yaşama atıldı. 1908’deki İkinci Meşrutiyeti kuranlar arasında yer aldıysa da, kısa bir süre sonra muhalefete geçti. Kurtuluş Savaşı yıllarında Anadolu’ya karşı şiddetli bir tutum takındı. Damat Ferit Kabinesinde bakanlık yaptı. Robert Kolej’de ve İstanbul Darülfünunu’nda edebiyat ve felsefe okuttu. Ünlü «Sevr» antlaşmasını imzalayan delegelerden biri olduğu için, 1922’de, Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlanmasından sonra yurdu terk etmek zorunda kaldı ve ünlü «Yüz ellilikler» kara listesine alındı. Ürdün’de yerleşti. Bu arada zaman zaman dünyayı dolaştı. 1938’de «Yüzellilikler»in affı konusunda kanun çıktığı halde yurda dönmemekte direndi. Ancak 1943 yılında, daha fazla inat edemeyerek, İstanbul’a geldi. Son yıllarını, genellikle anılar ve sohbetler yazarak geçirdi. 1949 yılının son günü öldü. Zincirlikuyu mezarlığında gömülüdür.

EDEBÎ KİŞİLİĞİ: Servetifünun’cuların çağdaşı olan Rıza Tevfik, Tevfik Fikret’in ömür boyu yakın arkadaşı bulunmasına rağmen, bu topluluğun şiir anlayışına kesinlikle katılmadı. Önce Abdülhak Hâmid’e özenen kimi manzumeler meydana getirdikten sonra, kendi zevkine ve kişiliğine özgü, değişik bir yol izledi. Aruz ölçeğinde de başarılı olmakla birlikte, hece ile daha güzel ve daha içten ürünler verdi. Halk edebiyatının ana dallarından biri olan «âşık tarzı»nda meydana getirdiği, ancak bunlara yeni bir estetik kattığı nefes, divan ve koşmalarında ses ve müzik güzelliğiyle birlikte geniş oranda lirizme, ince duygulara ve zarif düşüncelere açılabildi. Çağdaşı Mehmet Emin Yurdakul’un kuru ve takıntılı hecesini yumuşatarak bu ölçeğin yeni Türk şiirinde kökleşmesine imkân hazırladı. Kendisinden çok sonraları Orhan Veli ile başlayan esprili şiir örneklerini de ilk kez o verdi.

Rıza Tevfik kendi kendisini bilgin, filozof ve önemli bir devlet adamı olarak kabul etmiş, ömrü boyunca buna da inanmıştır. Ancak şurası bir gerçektir ki —başta pratisyen hekimliği olmak üzere— o bilgin, filozof ve devlet adamı olarak orta çapta bir kişiliğe bile sahip değildir. Kendisini yaşatacak yönü, yine ve sadece edebî yönü, edebî kişiliği ve şairliğidir. Dilimizi temiz ve ustaca kullanmış bir kimse olarak, edebiyat tarihimiz onu daima saygı ile anacaktır. Şiirlerinin bir kısmını, yurt dışında iken önce Kıbrıs’ta, 1943 yılında, «Serab-ı Ömrüm» adı altında bastırmış; yurda dönüşünden sonra öldüğü yıl, aynı eseri —anılarıyla genişletilmiş biçimde ve tüm manzumelerini kapsayacak nitelikte— yeniden yayınlamıştır. Öteki dallarda ve konulardaki kitaplarının belirli bir önemi bulunmamaktadır.

ŞEMSETTİN KUTLU

İLGİLİ İÇERİK

ŞİİRLER

RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI'NIN ŞİİRLERİ

RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI KİMDİR?

RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI HAYATI ve ESERLERİ