1. A.Mithat Efendi’nin “Felâtun Bey ile Rakım Efendi” romanındaki kahramanların belirgin özelliklerini aşağıdaki tablonun uygun yerlerine yazınız. (10P)  

2.  Tanzimat romanın temalarını da oluşturan, Tanzimat sanatçıları tarafından en çok eleştirilen konular nelerdir? 4 tanesini yazınız. (10P)

     Esaret, cariyelik kurumu, yanlış batılılaşma, doğu-batı ikilemi, görücü usulü ile evlenme, kız çocuklarının eğitilmesi, mirasyedilik, kadının sosyal hayata karışması

3.  Aşağıda verilen şiirlerden hangisinin Tanzimat’ın birinci dönemine hangisinin ikinci dönemine ait olabileceğini sebepleriyle beraber yazınız. (10P)

I. ŞİİR:                        II. ŞİİR:

Amalimiz afkarımız ikbal-i vatandır Nedir bu cevr ü tegafül zaman zaman güzelim?

Ser-haddimize kal'e bizim hâk-i bedendir Kaçıncıdır bu eziyetli imtihan güzelim?

Osmanlılarız ziynetimiz kanlı kefendir Tükendi sabr u tahammül. üzüldü can güzelim.

Gavgaada şehadetle bütün kâm alırız biz Bu naz ise yetişir artık el-aman güzelim!

Osmanlılarız can veririz nâm alırız biz

         Birinci şiir Tanzimat birinci döneme aittir. Çünkü işlenen konu ve tema vatan-millet temasıdır.bu tema ise Tanzimat birinci dönemin konusu olup "toplum için sanat" anlayışı çerçevesinde değerlendirilmelidir. İkinci şiir ise Tanzimat ikinci döneme aittir. Çünkü şiirde bireysel bir konu olan aşk konusu ve teması işlenmiştir. Bu da yine Tanzimatın  ikinci döneminde görülen "sanat için sanat" anlayışına bağlı sanatçıların bireysel konulara yönelmesi ve  içsel duygularını dile getirmeleri çerçevesinde açıklanabilir.

4.  Aşağıdaki şiirin kafiye ve rediflerini bunuz. (10P)

Nedir bu cevr ü tegafül zaman zaman güzelim?

Bu naz ise yetişir artık el-aman güzelim!

Tükendi sabr u tahammül.. üzüldü can güzelim.

Kaçıncıdır bu eziyetli imtihan güzelim?

-an: tam kafiye

güzelim: redif

5.  Aşağıda isimleri verilmiş eserlerin yazarlarını ve türlerini gerekli yerlere yazınız. (10P)

ŞEFİKA--Ah, nineciğim nineciğim! Bir parçacık bırak da kendimi toplayayım; hepinizi hapisten, ölümden, sürünmekten ben mi kurtaracağım?Beni onun için mi paşa’ya vermek istiyorsunuz? Feda… Feda olsun. Gönlüm de feda olsun,canım da feda olsun.Ata , Ata da feda olsun .  Yaparım bundan sonra ne emrederseniz onu yaparım. Lakin size bir ricam var: Halime merhamet edin de onu kabul edin. Ta ben Paşa’ya varıncaya kadar Ata duymasın. Allah’ınız aşkına duymasın. İki evladınızın başı aşkına duymasın.”

                                                                                                                Namık KEMAL, Zavallı Çocuk’tan       

“BATAK ESE –Efendi biliyo musunuz ki ben  bunun daha nelerini bilirüm…Ben bekçi olduğumdan içün geceleri mahallede dolanırken buna çat pat sokak ortasında irast geliyorun.bir kereciğinde nereden geliyosun diye soracak oldum ,bana ne garşuluk verse eyü,taratordan(tiyatro)geliyon demesün mü?

MÜŞTAK BEY-- Vay ferasetli adam vay!  

BATAK ESE –  Feres atlı adam sensin.                                                  Şinasi, Şair Evlenmesi‘nden                             

6.  Şair Evlenmesi ve Zavallı Çocuk adlı metinleri(eserlerin bütününü göz önüne alarak)aşağıdaki maddelere göre inceleyiniz. (10P)  

a)Yazıldıkları Dönem  (2) : Tanzimat birinci dönem

b)Yazılış Amaçları     (2) : Toplumsal bir sorunu işlemek, gündeme getirmek

c)Ana düşünceleri         (4) : Görücü usulü ile evliliğin yanlışlığı

d)Etkilendikleri Edebiyat Akımları  (2) : Klasisizm

  7.      Atâ, öksüz kaldığı için akrabasından Halil Bey’in yanında büyümüş bir gençtir. Tıbbiye’de okumakta olan Atâ ile, Halil Bey ve Tahire Hanım’ın kızları olan Şefika birbirlerine âşık olurlar; ancak bunu gizlerler. Tahire Hanım, Şefika’yı taliplisi olan bir paşayla evlendirmek niyetindedir ve bu niyetini Halil Bey’le birlikte Şefika’ya açıklar. Ancak Halil Bey, kızı ile 

Atâ’nın birbirlerini sevdiklerini anlamıştır. Babası, Şefika’ya gönlünde başka biri olup olmadığını sorar ancak Şefika, mahcubiyetinden Atâ’yı sevdiğini söyleyemez. Şefika, üzüntüsünden verem olur. Bu durumu öğrenen Atâ, Şefika’yı ziyaret eder ve onun öleceğini anlayınca zehir içer. Sonuçta ikisi de talihsiz bir şekilde ölür. 

                                                                                                                          ZAVALLI ÇOCUK adlı metinden alınmıştır.

8. Aşağıdaki kısa sorulara kısa cevaplar veriniz. (10P)

a) Tanzimat romanını etkileyen edebi akımlar nelerdir? Romantizm ve realizm

b) "Hace-i Evvel" "Yazı makinesi" lakaplarıyla anılan tanzimat birinci dönem yazarı kimdir? A. Mithat Efendi

c) Tanzimat 2. dönemde olan ve "Sultanuş-Şuara ( Şairler Sultanı) olarak adlandırılan ünlü şairimiz kimdir? A.Hamit Tarhan

d) Türk edebiyatındaki sahnelenen ilk tiyatro eserimizin adı ve yazarı kimdir? Vatan yahut Silistre - Namık Kemal

e) Türk tiyatrosu kaça ayrılır? Geleneksel Türk tiyatrosu - Modern Türk Tiyatrosu

9. Tanzimat döneminde gazetenin işlevlerinden 4 tanesini yazınız. (10P)

- Halkı eğitmede ve aydınlatmada en fazla kullanılan bir araç olmuştur.

- Edebi türlerin yaygınlaşmasında ve tanınmasında çok faydalı olmuştur.

- Dönemin yazarları, şairleri ve aydınları kendilerini yetiştirme fırsatı bulmuşlardır.

- Osmanlıda ve dünyadaki gelişmelerden halkın haberi olması sağlanmış, halkın bilinçlenmesini sağlamıştır.

- Devletin halka karşı şeffaflaşması sağlanmıştır.

- Dilde sadeleşme çalışmalarına ev sahipliği yapmış ve başarılı olunmasını sağlamıştır.

- Gazetenin yaygınlaşması ve halk tarafında benimsenmesi sağlanmıştır.

10. Tanzimat 2. dönem yazar ve şairlerini yazınız. (10P)

R.Mahmut Ekrem, A. Hamit Tarhan, Sami Paşazade Sezai, Nabizade Nazım, Muallim Naci

Zülfikar GERDAN

TDE Öğretmeni

BAŞARILAR... :))