1)    

      Vücûdun kim hamîr-i mâyesi hâk-i vatandandır                Felek her türlü esbâb-ı cefâsın toplasın gelsin 

  Ne gam râh-ı vatanda hâk olursa cevr ü mihnetten          Dönersem kahpeyim millet yolunda bir azîmetten

      (hâk:toprak   râh:yol  azîmet: gitmek  )

a)Verilen beyitleri kurallı cümleler halinde nesre çeviriniz? (10 p)

a) Vücudun maya hamuru vatan toprağındandır. Bunun için bu vücut,vatan yolunda eziyet ve sıkıntıdan toprak olursa üzülmek yersizdir.

   Felek her türlü eziyet araçlarını toplasın gelsin. Millet yolunda hizmetten dönersem kahpeyim.

   b) Namık  Kemal’in üstte iki beyiti verilen  Hürriyet Kasidesi, ölçü, uyak düzeni ve ölçü birimi yönünden hangi  geleneğe bağlıdır?(5 p) 

        b)  Hürriyet Kasidesi, ölçü, uyak düzeni ve ölçü birimi bakımından  DİVAN  EDEBİYATI  geleneğine bağlıdır.

      c) Hürriyet kasidesinde  biçim ve içerik  yönünden görülen yenilikler  nelerdir?   Belirtiniz. (5 p)

     c) Klasik kaside kişiye sunulmak için yazıldığı için  övgü ve abartma doludur.  Yaranma  amaçlıdır. Namık Kemal; hak, hürriyet,  adalet, kanun  gibi toplumsal bir konuyu işler. Konu bütünlüğü vardır. Dili sadeleştirme çabası vardır. Ayrıca şiirde kasidenin bölümleri yer almamaktadır.Mahlas kullanılmamıştır.Başlık, temaya uygun olarak verilmiştir.Herhangi bir kişiye ithaf edilmemiştir.

 2) Aşağıdaki boşlukları doldurunuz.(10 p)

•  …………………………..,  ilk resmi gazetedir. ……………………  Yusuf Kamil Paşa’nın yaptığı ilk çeviri romandır.
•  ………………………….,  sahnelenen  ilk tiyatro yapıtıdır. ………………….,    noktalama işaretlerini kullanan ilk sanatçımızdır. 
•  ……………………………,   Ahmet Mithat Efendi tarafından yazılan gezi yazısıdır.  

     TAKVİM-İ VEKAYİ,  ilk resmi gazetedir. TELEMAK,   Yusuf Kamil Paşa’nın yaptığı ilk çevri romandır.

VATAN YAHUT SİLİSTRE,  sahnelenen  ilk tiyatro yapıtıdır. ŞİNASİ,    noktalama işaretlerini kullanan ilk sanatçımızdır. AVRUPA’DA BİR CEVELAN   Ahmet Mithat Efendi tarafından yazılan gezi yazısıdır

  3)  Aşağıda verilen beytin  ölçüsünü tespit ediniz? (10 p)

         Diyâr-ı küfrü gezdim beldeler kâşâneler gördüm

       Dolaştım mülk-i İslâm-ı bütün vîrâneler gördüm

                                                               Ziya Paşa

3)     Diyâr-ı küf/rü gezdim bel/deler kâşâ/neler gördüm

        ._ _  _            . _ _ _             . _ _ _          . _ _ _

        mefâîlün       mefâîlün    mefâîlün        mefâîlün

     Dolaştım mülk-i İslâm-ı bütün vîrâneler gördüm

                                                               Ziya Paşa

 4) Tanzimat Fermanı’nın 1839’da ilan edilmesine karşılık Tanzimat edebiyatı niçin 1860 yılında başlamıştır? Açıklayınız. (5 p)

 Siyasi ve sosyal olayların edebiyatı etkilediği açıktır. Ancak siyasi,sosyal gelişmelerin toplumsal hayatta kabul görmesi,özümsenmesi,eserlerde işlenmesi  zaman alır.Şair ve yazarların eserlerinde yaşadıkları dönemin etkileri kaçınılmazdır.

5)    Ondokuzuncu Asır manzumesinden alınan aşağıdaki dizelerin şiirdeki yerlerini gerekçesiyle birlikte  yazınız. . (5 p)

“Erişti evc-i kemâlâta  nûr-ı idrâkât 

Yetişti rütbe-i imkâna kısm-ı mümteniât

 ………………………………………

Mecâz  oldu hakikat, hakikat oldu mecâz 

Yıkıldı belki esâsından eski mâlumât             Sadullah Paşa           

 5)   Birinci beyit  şiirin başında bulunur. Çünkü ilk beyit aa düzenindedir.  İkinci beyit şiirin ortasında bulunur. 

     Çünkü uyak düzeni xa düzenindedir. 

6)       “Merkez-i hâke atsalar da bizi

          Kürre-i arzı patlatır çıkarız.”

                                            N. Kemal

Verilen beyitte hangi söz sanatı yapılmıştır? Açıklayınız. (10 p)

6) Mübâlağa(abartma) sanatı yapılmıştır.Çünkü dünyanın merkezine atılmak ve burayı patlatıp çıkmak imkansızdır.

7)  Tanzimat dönemi öğretici metinlerinin özellikleri nelerdir? Maddeler halinde yazınız. (10 p)

7)  Halkı bilgilendirme, eğitme amacı vardır.

     Dönemine göre  yalın bir dil kullanılmıştır.

     Arapça, Farsça tamlamalar kullanılmasına rağmen anlaşılır bir dil kullanılır.

    Toplumsal konular işlenmiştir.

     Makale, fıkra ,deneme… gibi öğretici metin türleri bu dönemde Batıdan alınmıştır.

    Hürriyet,eşitlik,adalet,kanun,milliyet  vb. kavramlar bütün türlerde işlenmiştir.

8) “Bugün İstanbul’da ve taşralarda medreselerde okutulan ilimleri tamamlamış nice kemal sahipleri vardır ki henüz bir dereceye malik olmayıp şiddetli yoksulluk içinde inlerler. Ve nice  âlim, kibarzade ve elifba bilmez cahiller  vardır ki, kimi büyük müderrislerden, kimi kadıların ileri gelenlerinden, belki daha büyük kadılardan ve büyük rütbelilerden  geçinir ve faydalanırlar. 

   Mademki ilim refah ve şerefe sebep değildir, niçin istek ve tahsil için senelerce zahmet çekmeyi seçsin.” (Ziya Paşa)

                   Paragraftan yandaki  düşüncelerden hangisine ulaşılamaz? Açıklayınız. (5 p)

 a-Öğretici metin türünde yazılmış olduğuna,

b-Dilin göndergesel  işleviyle kullanıldığına 

c-Dönemin zihniyetini yansıttığına

d-Gerçek ilim sahiplerinin rağbet görmediğine

e- Gerilemenin bilimsel boyutunun  göz ardı edildiğine 

f- Devlet büyüklerinin eleştirilmesine 

 8)   “Gerilemenin bilimsel boyutunun  göz ardı edildiği”  sonucuna ulaşılamaz. Çünkü metinde, gerilemenin gerçek bilim adamlarına 

      değer verilmeyişinden kaynaklandığına vurgu yapılmaktadır.

9)  Şinasi ve Ali Suavi’nin fikrî, edebî yönleri ile kişilikleri arasındaki farklı ve ortak yönlerini kısaca yazınız? (10 p)

 9)  Her ikisi de Tanzimat dönemi sanatçılarındandır.Batıyı iyi tanıyan,yenilikçi,gazeteci sanatçılardır.Şinasi ilklerin adamıdır.Şinasi toplumsal ve kültürel reformu isterken Ali Suavi dini reform taraftarıdır.

 10) Tanzimat I. Dönem sanatçılarının  “sanat”a  yaklaşımları  nasıl olmuştur? Bu yaklaşımlarının gerekçesini yazınız?(5 P) 

10)     Tanzimat I. Dönem sanatçıları,  sanata, “sanat toplum içindir” ilkesi çerçevesinde yaklaşmışlardır.Toplumun aydınlatılması, uyarılması, hak, adalet, hürriyet, kanun gibi kavramların benimsetilmesi gerekmekteydi.  Bu amaca ulaşmanın yolu da sanatın toplum için kullanılmasından geçiyordu. 

11)  Aşağıdaki  yargıların sonuna doğruysa (D),  yanlışsa (Y) koyunuz. (10 p)

1- Tanzimat  dönemi sanatçıları arasında eski-yeni tartışması vardır.                          (   )

2- Şinasi , Namık  Kemal ve Ziya Paşa’yı yeni fikirlerle yetiştirmiştir.                       (   )

3- Osmanlı toplumunda yenileşme halkın zorlamasıyla  başlamıştır.                           (   )

4- Ziya Paşa, Demdeme adlı yapıtında Ali Paşa’yı yermiştir.                                      (   )

5- Namık  Kemal, yalnızca roman ve tiyatro  türünde eser vermiştir.                          (   )

11)   Aşağıdaki  yargıların sonuna doğruysa (D),  yanlışsa (Y) koyunuz. 

1- Tanzimat  dönemi sanatçıları arasında eski-yeni tartışması vardır.                        (D)

2- Şinasi , Namık  Kemal ve Ziya Paşa’yı yeni fikirlerle yetiştirmiştir.                          (D)

3- Osmanlı toplumunda yenileşme halkın zorlamasıyla  başlamıştır.                          (Y)

4- Ziya Paşa, Demdeme adlı yapıtında Ali Paşa’yı yermiştir.                                      (Y)

5- Namık  Kemal, yalnızca roman ve tiyatro  türünde eser vermiştir.                          (Y)

                                                                                                                                                                   Murat TURHAN

                                                                                                                                                             Türk Edebiyatı Öğretmeni