EDAT, BAĞLAÇ, ÜNLEM
TEST – 1
1. “Yalnız çalışmak yetmez, kendine yeterince dinlenme ve eğlenme zamanı da ayırmalısın.”
Bu cümledeki altı çizili sözle görevce özdeş bir sözcük aşağıdakilerden hangisinde vardır?
A) Anlatıyorum, ancak sen dinlemek istemiyorsun.
B) Oda gidince bu koca evde tek kalacağım.
C) Bir düşün, bu işten alacağımız parayla neler yapmayız?
D) Siz böyle yalnız yaşamaya alışkın mısınız?
E) Karşımda biri kız ikisi erkek üç kişi dalgın dalgın beni izliyordu.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat kullanılmamıştır?
A) O zavallının çocuktan yana hiç şansı olmadı.
B) Kitabın sonuna doğru olayların akışında bir bozulma görülüyor.
C) O, bu kafayla hiçbir zaman iki yakasını bir araya getiremez.
D) Aslında o arkadaş hakkındaki düşüncene katılmıyor değilim.
E) Doğru karşı eve git, biraz tuzla şeker al, gel.
3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “doğru” sözü edat görevinde kullanılmıştır?
A) Doğru söyle, gerçekten sınavı kazandın mı?
B) Okuldan çıkınca, doğru eve gittim.
C) Testte on doğru, iki yanlış yapmışım.
D) Köpek, bana doğru koşmaya başladı.
E) Bence doğru zamanda doğru yerde olmak çok önemlidir.
4. Yurdumun sevgili ve adsız çiçekleri
Hepinizi, hepinizi istiyorum, gelin görün beni
Toprağı nasıl örterseniz öylece örtün beni
Bu dizelerde aşağıdaki sözcük türlerinden hangisine örnek gösterilemez?
A) İsim B) Sıfat C)Zarf D) Bağlaç E) Edat
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat kullanılmamıştır?
A) Bu işi bir kendinin yapabileceğini sanıyorsan yanılıyorsun.
B) Ben öyle herkese göre ayrı konuşan biri değilim.
C) Onu sadece iki saatliğine almıştı, hala getirmedi.
D) Bu işi en iyi şekilde yaptı da başka iş bekliyor.
E) Sizin burada onunla meşgul olmanız daha iyi olacak.
6. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “yalnız” sözü diğerlerinden farklı görevde kullanılmıştır?
A) Yalnız senin bahçende açmaz çiçek
B) Yalnız bu semti sevmek için ömrümüz kısa
C) Yalnız duyan yaşar, sözü derler ki doğrudur.
D) Yalnız sen anlarsın benim halimden
E) Yalnız yaşamak ne zor, onu gel sen bana sor
7. Bir yazıda sözcükler özenle seçilerek kullanılmalı, özlü ve düşünsel yönden zengin olmalıdır.
Bu dizelerde aşağıdaki sözcük türlerinden hangisine örnek gösterilemez?
A) İsim B) Sıfat C)Zamir D) Bağlaç E) Edat
8. “Son okuduğum kitabın hem yalın hem akıcı bir dili vardı.”
Hem .... hem... bağlacı aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu cümlede bağladığı sözcüklerle aynı türde sözcükleri bağlamıştır?
A) Dernek başkanı, son toplantıda hem güzel hem etkili konuştu.
B) Hem gelenlerle sohbet ediyor hem işini yapıyordu.
C) Odasında hem televizyonu hem müzik seti vardı.
D) Karşımda hem konuşan hem ağlayan birini görünce ne yapacağımı şaşırdım.
E) Böyle hem kapıyı hem pencereyi açarsan cereyandan hepimiz hasta oluruz.
9. “Bazı cümlelerde “gibi” edatı eklendiği sözle birlikte sıfat görevini üstlenebilir.”
Aşağıdakilerden hangisinde buna örnek gösterilebilecek bir kullanım görülmektedir?
A) Onun bir şeylerden korkar gibi, tedirgin bir hali vardı.
B) Çok kitap okudum ama bu roman gibisini hiç hatırlamıyorum.
C) Yarışmada birinci olduğunu öğrenince çocuklar gibi ağladı.
D) Sanki her şeyi biliyor gibi her lafa karışıyorsun.
E) Bir esinti, bahar yeli gibi ılık ılık yüzümü yaladı.
10. Güçsüzden yanayım kavgada
Büyük öfkelerle bilenmiş sesim
Aşağıdakilerden hangisinde ile (-le, -la) sözcük türü bakımından yukarıdakiyle özdeş değildir?
A) Yüzündeki deniz parlaklığıyla durur hatıramızda
O çocuk yumruklu dev, o dev yumruklu çocuk
B) Yıldızlar küfür gibi yüzümüze tükürür gibi
Şafak sancılarıyla iki büklümdü ufuk
C) Kasımpaşa’dan Haliç’i kayıkla geçerdiniz
Efkârınız sığmazdı kaşık kadar yüzünüze
D)Sus deyip adınla başlıyorum
İçim sıra kımıldıyor gizli denizlerin
E) Bakma sana bir ad verdiklerine
Yerle gök arasında bir karaltısın
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, “ise” bağlaç olarak kullanılmamıştır?
A) Onlar evde kalıp televizyon seyretmeyi seçti; biz ise şimdi doğayla başbaşayız.
B) Çocukların hayal dünyaları oldukça geniş ve renklidir; büyükler ise bunu pek anlayamaz.
C) Yazılarında çocuk edebiyatına uygun türde eserlere rastlanır; şiirleri ise hep duygusal ve kapalıdır.
D) Okul benim için hep bir dinlenme ve öğrenme yeridir; kimileri için ise bir işkence yeri sayılır.
E) Anlattığın evi önceden hiç görmedim; dediğin gibi ise mutlaka alırım.
12. “Edatların bazıları kendinden önceki sözlere de eklerle bağlanır.”
Aşağıdakilerden hangisinde bu tür bir edat kullanılmamıştır?
A) Bataklık, bulanık suların ortasına doğru yarımada şeklinde uzanıyordu.
B) Yarımada, nehrin en derin noktasına kadar yürümüştü.
C) Doğduğundan beri bu nehir kıyısından hiç ayrılmamıştı.
D) Artık buradan sıkılmış olmasına rağmen gitmeyi de düşünmüyordu.
E) Evleri uzaktan küçük bir köpek kulübesi gibi görünüyordu.
13. O büyük yangından elinde ne evi ne hayvanları kalmıştı.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, altı çizili sözcükler bu cümledeki altı çizili sözcüklerle aynı görevde değildir?
A) Bu günlerde seni okulda bile pek göremiyoruz nerelerdesin?
B) Anlattıklarına ben inandım, babam ise pek inanmış gibi görünmüyordu.
C) O sessiz çocuk, babasını görünce bir konuştu, bir konuştu; hepimiz şaşırdık kaldık.
D) Onlara bütün kazandığımı versem dahi, yine gözlerinin doyacağını sanmam.
E) Sen hele bir dediğini yapma, ne bela birisi olduğun görürsün onun.
14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ya... ya... bağlaçları diğerlerinden farklı bir anlamda kullanılmıştır?
A) 0 bir işi eline aldı mı onu ya bitirecek ya biti
B) Ya şimdi bunu kabul edersin, ya da bir daha gözüme gözükme!
C) O, ya bu olayı bilmiyor; ya da bilmezden geliyor.
D) Bana her bayram ya bir kutu şeker ya bir buket gül getirirdi.
E) Ya bu gece bu olay bitecek, ya da bir daha hiç konuşulmayacak.
CEVAP ANAHTARI:
1.C 2.E 3.E 4.E 5.D 6.E 7.C 8.D 9.A 10.E 11.E 12.E 13.C 14.A
TEST 2
1. Dedim ki ben de: “Ayol dinle annenin sözünü!” Fakat çocuk bana haykırdı, ekşitip yüzünü.
Bu dizelerde aşağıdaki sözcük türlerinden hangisine örnek gösterilemez?
A)İsim B) Zamir C) Ünlem D) Bağlaç E) Sıfat
2. I. “Sen bulaşma bu işe dedim.
II. “Bulaştık bir kere dedi.
III. “Çık be, seni bağlayan mı var?”
IV “Çıkamam dedi.
V. ‘Öyleyse sen bilirsin.” dedim.
Bir konuşmadan alınan yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde ünlem türünde bir sözcük kullanılmıştır?
A)I B)II C)III D)IV E)V.
3. Ağacınız yapraklarla donanır
Taşlarınız bir birliğe inanır
Aşağıdakilerden hangisinde “ile” (-le, -la) yukarıdakiyle görevce özdeştir?
A) Rüzgâr eser dallarınız atışır
Kuşlarınız birbiriyle ötüşür
B) Kımıldanır hep dertlerim devinir
Yas ile sevincim yıkışır dağlar
C) Sonu gelmez bu maviliklerde
Tenimle ruhumun koptuğu yerde
D) Usandım buluttan ay ile yıldızdan
Usandım elinden ey dipsiz zaman
E) Ey sema ile ey sonu gelmeyen kıta
Elverir yürümek samanyolunda
4.Bir çığ sesinden nasıl inlerse bir uçurum?
Benim öyle verecek kalbim son nefesini
Bu dizelerde aşağıdaki sözcük türlerinden hangisine örnek gösterilemez?
A) Zarf B) İsim C) Zamir D) Sıfat E) Edat
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yalnız” sözcüğü farklı görevde kullanılmıştır?
A) O yalnız kendini düşünürdü hep.
B) Yalnız senin değil başkasının sözlerini de dikkate aldım.
C) Gelecektim yalnız sizden haber gelmeyince vazgeçtim.
D) Bu gömleklerden yalnız birini alabilirsiniz.
E) Şiiri değil yalnız, romanı hikâyeyi de severdi.
6. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “edat” kullanılmamıştır?
A) Her gün bir parça daha fazla yalçınlaşarak
Bir uçurum olacak bana sevdiğim kucak
B) Fırtınalı göklerden, ölümüm andıracak
Yıldırımla vurulmuş kartalın düşmesini
C) Titreyen dallarını açıp göklere kadar
Hıçkıracak ney gibi sülün boylu kavaklar
D) Talihimin göğsünde hapsettiği canavar
Derin çatırtılarla kıracak mahpesini
E) Kayaları inletici bir kuş gibi çekicin
Taş bağrını yardıkça, senin ferahlar için
7. Aşağıdaki dizelerin hangisinde birden fazla “edat” kullanılmıştır?
A) Şiir gibi bir şey seninle yaşamak
B) Adını bir dua okur gibi gezdirir dudağında
C) Bir kere görün bana yakından, çok yakından
D) “Hedef Akdeniz” gibi düşeceğim arkana
E) Gönlüm bir hançer, hasretim bir kın gibi
8. “Bazı cümlelerde “gibi” edatı eklendiği sözle birlikte sıfat görevini üstlenebilir.”
Aşağıdakilerden hangisinde buna örnek gösterilebilecek bir kullanım görülmektedir?
A) İçten dualar gibi geçiyor sanki rüzgar.
B) Yanıp sönüyor gibi gözlerimde fenerin!
C) Çöllerde kalmış gibi yanıyor, yanıyorum.
D) Severdim, çok severdim onu deliler gibi.
E) Gelmez daha dünyaya onun gibi bir güzel.
9. Bazı edatlar kendinden önceki sözcüklere değişik hal ekleriyle bağlanır.”
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu tür bir edat kullanılmamıştır?
A) Kitabı geri vermek üzere aldı.
B) Gözlerini açıncaya dek başında bekledim.
C) Denize karşı oturup şiirler söylerdi.
D) Benim aşktan yana hiç şansım yok.
E) Kardeşime göre ben aslında şair olmalıymışım.
10. “Ufuklarda bu akşam ne sis ne bulut var.”
Ne... ne... bağlacı aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu cümlede bağladığı sözcüklerle aynı türden sözcükleri bağlamıştır?
A) Ne geldin ne de haber gönderdin.
B) Seni ne bugün ne yarın, hiç görmek istemiyorum.
C) Ben artık ne onu ne seni görmek istiyorum.
D) Buraya artık ne gençler ne sevdalılar uğruyor.
E) Bana ne ay ne yıldızlar teselli veriyor.
11. “Ya... ya...” bağlacı aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kararlılık” bildirmektedir?
A) Ona güvenip de yola çıkmayın, ya gider ya gitmez.
B) Oya buraya gelecek ya da evde bekleyecek.
C) Geceleri ya televizyon seyreder ya kitap okur.
D) Bu sınavı ya geçeceğim ya öleceğim başka çarem yok.
E) Onlar burada ya beni ararlar ya babamı.
12. I.Ne çektik böyle gülünceye dek
II. Eh, şeniz işte bu düğünde
III. Babam tahta tezgâhının üstünde
IV. Ben bir hayal atının sırtında
V. Ve anam mahzun... ölünceye dek
Bir şiirden alınan yukarıdaki numaralanmış dizelerin hangisinde ünlem türünde bir sözcük kullanılmıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Ben onun iyiliğini düşünüyorum o ise beni kendine düşman sanıyor.
B) Onlar ne taze ne hoş kokulu meyvelerdi öyle, yemeye doyamadık.
C) Sizinle bir de bu konuyu görüşmemiz gerekiyor, zamanınız var mı?
D) Hele o gün bir gelsin, sonra yapmamız gerekeni düşünürüz.
E) Bu soruyu çabuk çözdü, çünkü konuyu biliyordu.
14. Aşağıdaki soru cümlelerinden hangisine verilen cevap, edat türünde bir sözcüktür?
A) — Sen ona hiç mi güvenmiyorsun?
— Maalesef.
B) — Bana verdiğin kalem hediye değil miydi?
— Değildi.
C) — Aldığın kitabı neden geri getirmedin?
— Şey...
D) — Bildiklerini bana hiç mi anlatmayacaksın?
— Hiç.
E) — Gece vakti buraya kiminle geldin?
— Yalnız.
15. Aşağıdakilerin hangisinde “de, da” bağlacı cümleye “pekiştirme” anlamı katmıştır?
A) İyi de, bugün gitseydik o zaman.
B) Gözlerine de bak şu dolabın.
C) Beni duymuştu da duymazdan gelmişti.
D) Ödev de ödev olmuş gerçekten.
E) işleri iyi gidiyor da ondan sevinçli.
16. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat ya da bağlaç yoktur?
A) Her şeye rağmen ben ona inanıyorum.
B) Yoksa siz beni götürmeyecek miydiniz?
C) Zavallı kadının evlattan yana şansı yoktu.
D) Yemeğe geleceksiniz diye hazırlık yapmıştım.
E) O öğretmenlerine karşı hep saygılıdır.
CEVAP ANAHTARI:
1.E 2.C 3.A 4.E 5.C 6.A 7.A 8.E 9.A 10.E 11.D 12.B 13.B 14.B 15.D 16.D
EDATLAR- BAĞLAÇLAR - ÜNLEMLER,
UYGULAMA:1
A. İlgeçler, cümleye değişik anlam ilgileri katan sözcüklerdir. Aşağıdaki cümlelerde ilgeçlerin altını çizerek, hangi ilgiyi kattığını parantez içine yazınız.
1. Ekmekler nar gibi kızarmıştı.
(......................................................
2. Kasabaya kadar beraber gittik.
(.......................................................)
3. Buraya kendi arabam ile geldim.
(.......................................................)
4. Ormana doğru yürüyüşe çıktık.
(........................................................)
5. Bana göre dışsatımımız artacak.
(........................................................)
6. Sınıfta otuz beş kadar öğrenci var.
(........................................................)
7. Sizi görmek üzere geldik.
(.......................................................)
8. Yüzme bilmediği için denize girmedi.
(........................................................)
9. Böyle bir şiiri ancak o yazar.
(........................................................)
10. Birazdan fırtına çıkacak gibi.
(........................................................)
B. Aşağıdaki cümlelerde “ile (-la, -le)" sözcüğünün hangi türde kullanıldığını cümlenin sonuna yazınız.
1. Roman ile öykü arasında benzerlikler vardır.
(........................................................)
2. Türk halkı, konukseverliği ile tanınır.
(........................................................;)
3. Gelmesi ile gitmesi bir oldu.
(........................................................)
4. Mektubu bu kalemle yazabilirsin.
(........................................................)
5. Ekmekle gazete almayı unutma.
(........................................................)
C. Aşağıdaki cümlelerde bağlaçların altını çiziniz.
1. Her yeri aradım; ancak kimseyi bulamadım
2. Sınavı kazandı; çünkü çok çalıştı.
3. Mehmet Akif ile Yahya Kemal, aruzu ustaca kullandılar.
4. Hoş söylüyorsun, ama dediğini yapmıyorsun.
5. Hem suçlusunuz, hem güçlü... Ne diyebilirim ki!
6. Derdimi ya sana ya anneme açabilirdim.
7. Günlerden beri ne yiyor ne içiyor.
8. Gideceğin yere beni de götür.
9. Hafta sonu sinemaya ya da tiyatroya gidelim.
10. Vatan için ölmek de var; lâkin borcun yaşamaktır.
D. Aşağıdaki cümlelerde bağlaçların hangi öğeleri (özne, nesne, tümleç... vb.) bağladığını gösteriniz.
Örnek:
Kış geliyor; odun ve kömür almalıyız
Nesne Nesne (Nesneleri bağlıyor).
1. Orhan Veli ile Melih Cevdet eski şiire karşı çıktı.
………………………………………………
2. Yüksek tepelerde hem yılana hem kartala rastlanır.
……………………………………………………..
3. Bağımsızlık ve özgürlük benim karakterimdir.
……………………………………………
4. Aylardan beri ne arıyor ne soruyor.
…………………………………………
5. Cahit Sıtkı'yı ya da Oktay Rıfat'ı okuyacağım.
……………………………………………………
E. “Hayat doğumla başlayan, ölümle biten bir okuldur ki orada herkes hem hoca hem talebedir. İnsan yalnız kendinden küçüklere öğretmez; çoğu kez onlardan da bir şeyler öğrenir. Bilgimiz arttıkça ne kadar cahil olduğumuzu anlar ve talebelikten kurtulmadığımızı fark ederiz. ”
(Selim Sırrı TARCAN)
Aşağıda bu parçayla ilgili bazı yargılar verilmiştir. Bu yargılar doğru ise parantez içine (D), yanlışsa (Y) yazınız.
1. İlk cümlede birden çok bağlaç vardır ().
2. “doğumla" ve "ölümle” sözcüklerindeki “-la, -le” ekleri bağlaç görevlidir ().
3. İkinci cümlede edat yoktur ().
4. İkinci cümlede “onlardan” zamiri adlaşmış sıfatın yerini tutmuştur ().
5. İkinci cümlede bağlaç yoktur ().
6. Son cümlede bir edat, bir bağlaç kullanılmıştır ( ).
7. Son cümlede birden çok fiilimsi vardır ( ).
8. Son cümlede “ve” bağlacı cümleleri bağlamaktadır ( ).
F.
“Okumak insan için bir zevk, bir eğlence olduğu kadar, hiç kuşkusuz eğitici bir eylemdir de. Ne var ki okumak bir araçtır, amaç değil. Bana göre insana kavrayış üstünlüğü, duygu inceliği ve olgunluk kazandırmayan bir okumanın yararı yoktur. Birçok insan çevresinden aldıkları ile bu olgunluğa kavuşabileceği gibi fakülteler bitirmesine rağmen bunu başaramayanlar çoktur."
(Mehmet SALİHOĞLU)
Bu parçada;
1• Kaç edat vardır? (....................)
2. Kaç bağlaç vardır? (....................)
UYGULAMA : 1 / CEVAPLAR
A. Verilen cümlelerde aşağıdaki sözcükler ilgeç olarak kullanılmıştır ve cümleye karşılarında belirtilen anlam ilgilerini katmışlardır.
1. gibi -* benzerlik ilgisi
2. -a kadar -> yer ilgisi
3. ile -> araç ilgisi
4. -e doğru -> yönelme ilgisi
5. -a göre -> görelik ilgisi
6. kadar yaklaşıklık ilgisi
7. üzere -> amaç ilgisi
8. için -> sebep ilgisi
9. ancak -> sınırlama ilgisi
10. gibi -> olasılık ilgisi
B. “ile (-la, -le)”, cümlelerde aşağıdaki görevlerle kullanılmıştır:
1. Bağlaç 4. Edat
2. Edat 5. Bağlaç
3. Bağlaç
C. Verilen cümlelerde şu sözcükler bağlaç olarak kullanılmıştır:
1. ancak 6. ya....ya
2. çünkü 7. ne...ne
3. ile 8. de
4. ama 9. ya da
5. hem...hem, ki 10. de, lâkin
D. Verilen cümlelerde aşağıdaki bağlaçlar, karşılarında belirtilen görevlerle kullanılmışlardır:
1. “ile " bağlacı özneleri bağlamış.
2. “hem...hem" bağlacı dolaylı tümleçleri bağlamış.
3. “ve” bağlacı özneleri bağlamış.
4. “ne... ne" bağlacı yüklemleri bağlamış.
5. “ya da" bağlacı belirtili nesneleri bağlamış.
E.
1. (D) 5. (Y)
2. (Y) 6. (D)
3. (Y) 7. (D)
4. (D) 8. (D)
F.
1. 6 edat
2. 3 bağlaç
İLGİLİ İÇERİK