ANADOLU'DA KİLİM DEMEK- MEHMET ÖNDER
Anadolu’da kilim, renk demek, renge susamışlık demek...
Göz alabildiğine bozlaşan topraklarda, yeşile, kırmızıya, maviye, turuncuya özlem duyan insanlar hıncını kilimlere döktüğü renklerden alır. Ağaçtan yeşil, denizden mavi, çiçekten kırmızı arayan, bulamayınca da tezgâha koşan insanlar, özentilerini kilimlerde dile getirir. Anadolu'da kilim, renk sofrasıdır, renge aç insanların sofrası. Alı-al, moru-mor, akı-karası, sarısı-durusu, nesi var; nesi yoksa cömertçe ortaya döker, evini, çadırını bir bayram şenliği, bir düğün alayı gibi renklerle donatır. Bu, onun dünyasıdır.
Anadolu kilimlerinde çizgiler sert, renkler haşindir. Çok soğuk, dondurucu bir kıştan sonra, baharı görmeden kavurucu bir sıcağı yaşayan, sert iklimlerin, çetin kuruluğun, taşın, kayanın, çatlamış çorak toprakların, bükülmeyen, eğilmeyen insanların çizgileri... Güneş doğarken yatağından kalkan, çamaşırını yıkayan, tezgâha oturan, yemeğini pişiren, yine tezgâhına oturan, çocuğunu emziren tezgâhına oturan, sütünü sağan, yağ peynir yapan, tekrar tezgâhına oturan, güneş batıncaya kadar koşan, yorulan, fırsat buldukça tezgâhına oturan Anadolu kadınının günlük çabası içinde, çizgiler elbette yumuşak, renkler elbette duru olmayacaktır. Anadolu kilimleri tabiata katılmış Anadolu kadının alınyazısı, çilesidir.
Anadolu kilimlerinde renkler ve desenler gelişigüzel seçilmez. Bir kere, her yörenin bir kilimi vardır. Renkleri ve desenleri milli bir gelenek halinde, yüzyılları kucaklar. Sonra da her çizginin bir anlamı, bir dili bulunur. Motif şeklindeki stilize edilmiş hayvan figürleri, eski Türk totemlerinin izlerini taşar. Çengel şeklindeki uğur ve bereket getiren semboller, sağlık tıisımı yılan ve ejderler, kıvrımlar, engerekler, kuşlar, yıldızlar, cennet bahçesi çiçekleri, tarak, tırmık, ibrik gibi eşya motifleri, tüm inançlar, kilimlerde en ayrıntılı renklerle yüze güler...
Kilim, Anadolu'nun çadırından sedirine, çuvalından heybesine kadar yaygındır. Bazen çorap olur, bazen kuşak... Ona bağdaş kurulur, onunla sarmaş dolaş yatılır. Anadolulu kız, çeyizindeki kilimleriyle övünür. Anadolulu delikanlı, kilimdeki renklerle yavuklusunun hayalini görür. Kilim, Anadolu'da gönül dolusu türküdür. Yanık ve içli...
Anadolu da kilim demek, özlemi, inancı, sevgiyi ilmik ilmik dokumak demektir.
(Hisar, Eylül 1968)