Sevgili öğrencim! Öncelikle şunu bilesin ki evrende var olan en önemli güçlerden biri, sevgidir. Yaşadığın Dünyaya er geç hâkim olacak değer de odur. Sevginin gücünün önünde hiç kimse duramayacaktır. Ve bu mektup da sana duyulan sevginin bir tezahürüdür.
Dışında bir dünya dönüyor. Olaylar, olgular yetişemeyeceğin bir hızla değişiyor. Egemen mekanizmalar tarafından hep edilgen durumda tutulmak isteniyorsun. Beri tarafta heyecanların var, merakların var, dahası gelecekte hayatın içinde bir söz sahibi olma kaygıların var. Ama hep konuşuyoruz ya seninle: Efendisinin aktörü olamayan, dünyanın aktörü olamaz, diye. Ne diyordu Platon: Düşüncelerinizle ne yapmak istiyorsanız yapın, yeter ki düşüncenizin ve ruhunuzun denetimini elinize alın. Asırlar sonra gelen Einstein da aynı şeyleri farklı bir önermeyle söylememiş miydi? Bilgelik, dünyanın düzenini değiştirmekten ziyade insanın kendi arzularını değiştirmesidir.
Bu açıdan senin birinci vazifen kendini değiştirmek, arzularını kontrol etmek ve ruhunu terbiyeye tabi tutmaktır. Denebilir ki evrende varoluşunun en büyük sebebi de evrensel erdemleri hayatının her anına hakim kılmaktır. Bu iş, zor olduğu kadar keyifli bir iş. Ama benim gibi senin de hocaya ihtiyacın var. Şimdilik benimle karşı karşıyasın ve bu satırların yazıcısını aşıp hem reel anlamda hem de batıni anlamda gerçek mürşitlerini bulana kadar sana da kendime de bir yol haritası çizeyim.
Dedik ya sevgi en büyük güçtür diye. Lütfen alabildiğine sevgiyle dolmaya çalış. Yapmacıksız bir hoşgörüyle zihnini donat. Kötülere değil, kötülüğe düşman ol. Aşkın ve duanın farkına var. Cesur ol ve korkaklığını terbiye et. Cömert ol ve cimriliğini de yavaş yavaş terbiye et. Sabır, önemli bir erdemdir; özellikle kızgınlık anlarında sabır erdemini geliştirmeye çalış. Hiçbir şeyi uçlarda yaşama. Her daim itidalli ol. Aşırı duygusallık, asla iyi değildir. Aşırı rasyonalist olmanın da sonu acıdır. Zira akıl, birçok bilginin anahtarıdır. O anahtar bozulursa aklı terbiye edecek olanı da bulamayabilir ve aforizmal acılarla ömrünü tüketirsin.
Cehalet ve bilgeliğe dair...
İnanç ve ümitle yaşa. Bil ki şüphe, bazı eksikliklerin ifadesidir ve aşırı kuşkuculuk kesinlikle bir hastalıktır. Faziletli yaşadıkça hakikatlere kalbinle dokunacaksındır; bu açıdan erdemli yaşa ve şüphe marazından kurtul. Tabii ki sorgulamayı ihmal etmemelisin ama doğru olana dair içsel ışıkları gördüğünde sorgulayıcılığı bahane etme. Nefsine zor gelse de o ışığa ulaşma yolunda ısrar et. Bunun en pratik yolu, inandığın veya inanmaya kendini meyilli hissettiğin doğruları yaşamandır. Bu noktada da elini senden büyük olan birine vermeli, önündekilerden destekler almalısın. Zira acizsin; öyle ki dişinin dibindeki mikroba söz geçiremeyecek kadar.
İyi şeyler düşünenler kadar, iyi şeyler yapanlarla olmaya çalış. Hatırlar mısın Atatürk’ten keyifli bir ifade paylaşmıştık: Tatbik eden, düşünenden daima kuvvetlidir, diye. Tatbik etmenin sırrı, hakikate bakan yönüyle iyi motive olmaktır. Bu açıdan iyi insanlarla ol ve iyi şeyler oku. Kitapların dostlarındır; dostlarını iyi seç. Sen de biliyorsun ki ilmi açıdan çok açsın; ama her kitabı abur cubur okursan hazmedemezsin; daha kötüsü de bünyene zarar verirsin. Okuma yolunda rehberlerine itibar et.
Büyük zatları sık sık ziyaret etmelisin; onların ortamlarında mehafet vardır. Büyükleri ziyaret şansın yoksa, bari insanlığın efendilerinin hayatlarını sık sık oku. İhmalkar olma lakin kendini yüce ideallere adamışsan ufak şeyleri de önemseme. Kötü şeyler asla beni tutsak alamaz, diye düşünmen bir aldanmadır. Bilesin ki cehalet de bilgelik de ruha yavaş yavaş iner. İradeli olursan zaman içinde bilgeleşebilir; bütün nefretleri İlahi sevgiyle yenebilirsin. Ama duyusal zevklerle vaktini harcarsan ömrünün sonuna geldiğinde bilge biri olmak yerine, yaşlı bir çocuk olarak kalabilirsin.
Bedenini hakir görme; onu ihmal etme fakat süslenmeye de çok meraklı olma; zira süslenmeye düşkün olmak komplekslerin ifadesidir. Matematik öğren ve ondan zevkler çıkar. Çünkü matematik, sana evrenin ruhunu öğretecektir. Ruhunu besleyecek ve terbiye edecek müzikler dinle. Şiir, sözün öncesine sızma çabasıdır; bu açıdan şiirin evrenini kesinlikle keşfet. Mümkünse çiçek yetiştir.
Kusurlarının farkında ol. Tövbe duygularıyla sürekli kendini yenile. Her zaman iffetli ol. Yüzünün kızarıyor olması, senin için büyük bir sermayedir. Sorumluluk almaktan korkma ama söz vermekten hep kork. Ayrıca faziletli yaşayan büyüklerine kesinlikle itaat et; bu iyi bir kurtuluş kapısıdır.
Kolayca kazanırsan kolayca kaybedeceğini unutma. Kimseyi aşırı övme ve ne olursa olsun hiç kimseyi hiçbir grubu toptan kötüleme. Senin için övülmek de yerilmek de bir olsun. Özgür ol; özgür davran ama gerçek özgürlüğün kendi bedenine hükmetmek olduğunu aklından çıkarma. Ne olursa olsun en kötü otoritenin, otoritesizlikten iyi olduğunu bil. Biz görmemiş olabiliriz ama bilmelisin ki iyi bir dünya kesinlikle var. Ve o dünya yıkıcıların değil, onarıcıların eliyle inşa edilebilir.
Herkese ve her şeye karşı saygılı ol. Bir çocuğa bile mümkünse Biz! diye hitap et; bu zarafetini geliştirecektir. Evrende kozmik anlamda mutlak bir adalet vardır; sen de her zaman adil ol. Nasıl ki aklın bedenine hükmediyor ve ona istediği şeyi yaptırıyorsa ruhunun da aklına hükmetmesine izin ver. Az yemeyi ve az uyumayı kendine hedef belle. Susmayı becermek büyük bir fazilettir; manevi hazların kapısını açar. Lütfen, gücünün yettiği yere kadar sus. Konuşmandan birileri istifade edecekse veya o an konuşman ihtiyaçsa cimrilik yapıp da susmanın zevkine gömülme. Dosdoğru olanı anlat ve kendin de uygulamaya çalış. Ayrıca etrafındakilerle fazla şakalaşma, gülebilmek için özel gayretler sarf etme ama her zaman mütebessim ol.
Rabbini sev, zira...
Tabiatı iyi gözle, onda aradığın bütün bilgiler vardır. Doğaya kafa tutma; onunla uyumlu yaşamaya çalış. Ölümden korkma, onun gizemini öğren. Kibirli davranma, alçak gönüllü ol ve gururlu olmakla onurlu olmanın sınırlarını birbirine karıştırma. Geçici olan hiçbir şeye tutkuyla bağlanma. Tutkuların olduğu yerde acı vardır; bilesin ki arzularla mutluluk bir arada olamaz.
Yanlış yapabilirsin ama yanlışlarında ısrar etme. Hatalar yapabilirsin ama hatalı olmak yalan söylemekten daha onurluca bir durumdur. Ne yazık ki yalan ve gıybet hepimizin marazları. Haftalık egzersizlerle yalan ve gıybetten yavaş yavaş kurtulmaya çalış.
Lütfen ama lütfen hiç kimseyle hiçbir şeyi tartışma. Sadece insanlarla fikirlerini paylaş ve senden olmasa bile onların fikirlerini dinleyip kendince istifade etmeye gayret et. Anneni ve babanı çok sev. Sana emek veren insanlara karşı vefalı ol. Sana sevgi izharında bulunanlara mukabelede bulun ama abartmalarına fırsat verme. Entelektüel bir damarın olabilir ve bu çerçevede bir şeyler ortaya koyabilirsin yalnız entelektüel olma saplantısına düşme. İnsanların içinde sıradan bir hayat yaşa. Sade, net ve yaşanılır fikirler inşa etmeye çalış.
Geleneği anla ve ona yaslan. İnsanlığın evrensel sermayelerine sahip çık. Hiçbir milleti üstün veya hakir görme. Ama kendi medeniyetine de bağlı ol; onu derinlemesine öğren. En büyük hayalin, daha iyi bir dünya için yüce ideallere hizmet etmek olsun. Hizmet ettikçe ruhun erdemleri hazmedecektir. Başkaları için yaşa; zira evrendeki her şey insana hizmet ediyor; sen de insana hizmet ederek bu kozmik koroya katıl. Hani ya gene diyordu ya Einstein Ancak başkaları için yaşanan bir hayat yaşanmaya değer olandır. Bu açıdan bencil olma; duaların bile başkaları için olsun.
Ve sevgili öğrencim, en nihayet olarak Rabbini sev; zira o seni seviyor. Dualarla, ibadetlerle kendini aşarak Rabbini bilmeye çalış; kendini Ona karşı sıfırlayarak kurtul. Ve şunu unutma ki bütün bunlar çok kolaydır, zira doğal olandır. Bilesin ki tüm bunları sana zor gösteren, doğal olmaktan çıkmış olan tutkularındır.
HÜSEYİN BAYÇÖL