OSMANLI DÖNEMİ KASTAMONU VİLAYETİ SALNAMELERİNDE TAŞKÖPRÜ İLÇESİ
Mehmet TÜRKAN / Taşköprü Anadolu Lisesi Müdürü
SALNÂME NEDİR?
Farsça “Sal-yıl” ve “Nâme-mektup,kitap”kelimelerinden müteşekkil “Yıllık”anlamına gelen bir kelimedir. Salnâme geçmiş yıllardaki önemli olayları özetleyen, ait olduğu yılın kurumlar ve hal tercümeleri gibi çeşitli konularda son durumu tespit eden ,yılda bir kez çıkarılan dergi veya kitaptır.(1)
Salnâme Osmanlı Devletinde XIX. Yüzyılda yayınlanmaya başlayan yıllıklardır. Osmanlı salnâmeleri üç grupta toplanırdı: “Salnâme-i Âliyye-i Osmaniye” denen devlet yıllıkları, “Salnâme-i Vilayet” denen vilayet yıllıkları ve nezaretlerde yayınlanan “Salnâme-i Nezâret” adlı yıllıklar(2) Bizim için önemli olan “Salnâme-i Vilayet” adlı salnâmelerdir. Bu salnameler o vilayetin adıyla anılırdı. Vilayet salnâmelerinin ilki 1866 tarihli “Bosna Vilayeti Salnâmesi” dir. Son vilayet salnâmesi ise 1920 yılında yayınlanan “Beyrut Vilayeti Salnâmesi” dir. Kastamonu’da ilk vilayet salnâmesi 1286 (1869) tarihli I. Kastamonu Vilayeti Salnamesi , son vilayet salnâmesi ise 1321 (1903) tarihli Kastamonu Vilayeti Salnâmesi’dir.
TAŞKÖPRÜ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER
İlçe ile ilgili verilen bilgilen, bazen artarak ,bazen eksilerek hemen hemen bütün salnâmelerde aynıdır. Bu bilgileri bütün salnâmeleri tarayarak şu şekilde sıralamaya çalıştık: Taşköprü ilçesi Kastamonu şehrinin kuzey doğusunda ve bahsolunan şehre sekiz saat mesafededir. Daday çayı (Gökırmak) namıyla anılan bir nehrin kenarında ve bayır etekleri olan düz bir zeminde kurulmuştur. Etrafı bahsedilen nehrin suları ile sulanır. Bostan ve bahçelerle çevrili, havası ve suyu latiftir. Zikredilen kasaba doğuda Boyabat ve Ayancık, batıda Kastamonu,kuzeyinde İnebolu ve güneyinde Tosya kazaları sınırları ile çevrilidir.Kaza dahilinde 387 dükkan,10 fırın, 11 han, biri fatih-i beldi Muzafferettin Gazi Hazretleri evkafından diğerleri mülk dört hamam, 125 cami ve mescit, 30 oda, tam kargir ve mükemmel olarak yapılmış bir hükümet konağı, dört oda ve geniş bir divanhanesi ve alt katında üç mağaza bulunan bir belediye binası, bir telgrafhane, bir askeri depo, bir cephane, bir hapishane, ve bir askerlik dairesi vardır. Ayrıca 237 değirmen, 14551 samanlık ve ambar, 73 çeşme, üç tekke, bir zaviye, bir kütüphane, iki medrese, bir mekteb-i rüşti (Ortaokul), ikisi erkek biri kız üç mekteb-i iptidai (ilkokul), dört sıbyan mektebi vardır. Taşköprü kazasında kibar evliyadan (Çobanoğlu) Şeyyit Hüsamettin, Hızır Baba, Şeyh Abdullah, Fikri Baba, Kara Seydi, Dede Müezzin, Şeyh Sa’dullah, Gaygunca Sultan,Emrullah Sultan, Yavaşça sultan,Şeyh Musa, Salih Fakih, Şehyh Abdal Hasan ve Yavlak Arslan hazeratı medfun olup ekserisinin türbeleri sağlam ve mevcuttur.
Verilen bilgilerden hareketle Osmanlı döneminde ilçemizin önemli ve hareketli bir yerleşim yeri olduğunu anlıyoruz. Kurumlar, nüfus, nüfus içindeki etnik farklılıklar, askeriye ve hapishane, arazide yetişen ürünler, sanayisi, okullar ve bahsedilen olaylar bunu doğruluyor
-----------------------
1)Dili ve Ed.Ansk.,Dergah Yay.,Cilt 7, Mayıs 1990, İstanbul
2)Ana Biritanica Ansk., Ana Yayıncılık,Cilt 27, 1994 İstanbul
TAŞKÖPRÜ’DE KURUMLAR
Türk Devlet geleneği yüzyılların birikimi ve tecrübeleriyle ortaya çıkar. Milletlerin devletler kurması ve yüzyıllarca sürdürmesi kolay bir durum değildir. Taşköprü’deki kurumlara baktığımız zaman yüzyıllardan süzülüp gelen Türk devlet geleneğinin bu güne yansımasını görebiliriz.
İlçede, kaymakamlık makamı, naiplik(vekil,yardımcı), müftülük ve mal müdürlüğü kurumları ilk sırada görülüyor.
Bugünkü “İlçe İdare Kurulu” yerine “İdare Meclisi (İdare-i Meclis)” görülüyor.Bu meclisin başkanı kaymakam,tabi üyeleri naip,müftü ve mal müdürü idi. Bu kurula daha sonra Tahrirat Katibi (Yazı İşleri Müdürü) de ilave edilmiş.
“Bidayet Mahkemesi” adıyla bugünkü “Asliye Hukuk Mahkemesi” karşılığı bir mahkeme vardı Bu mahkemenin reisi Naip Efendi idi. İlk salnamelerde bu mahkemenin adı “Da’va Meclisi” olarak geçiyor.(1)
“Belediye Meclisi” adıyla yine bugünkü olduğu gibi bir meclise rastlıyoruz.Bu meclisin başkanı bugün olduğu gibi yine belediye reisi idi. 1286 (1869) tarihli salnamede belediye meclisinden bahsedildiğine göre belediye teşkilatı daha önce kurulmuş olmalı. Belediye meclisinde, reis,tabip, katip, sandık emini, zabıta görevinde çavuşlar bulunuyordu.
Mal Müdürlüğü yerinde “Mal Kalemi” adıyla bir kurum vardı. Mal müdürünün yanında muavin,muavin refiki (yardımcı) ve sandık emini bulunmaktaydı.
Salnamelerden anlaşılan bir hususta nüfus idaresine verilen önemdir.“Nüfus Kalemi”
adıyla bugünkü Nüfus Müdürlüğü yerinde bir kurum görülüyor. Bu kalem nüfus oranlarını etnik olarak verdiği gibi kadın erkek olarak da tafsilatlandırmış.
İlçede Orman Müdürlüğü yerine “Orman İdaresi” adıyla bir kurum ve bu orman idaresinin biri süvari biri de yaya olmak üzere iki koruyucusu ve bir de kereste memuru vardı.
Milli Eğitim Müdürlüğü yerinde “Maarif Meclisi”ne, Telgraf,Postahane ve Pusula Memurluğuna,Evkaf Komisyonuna,Tapu Katipliğine,Zabıta ve Polis Memurluğuna, Mahkeme-i Şer’iye Katipliğine,Reji memurluğuna,Müstentık Muavinliğine,Duyun-u Umumiye-i Hamse Memurluğuna,İcra Mübaşirliğine rastlıyoruz.
16.,17.,18.,19.,20 ve 21. Salnamelerde “Ziraat Bankası Muhasebe Sandığı”adıyla bir banka görülüyor.Bu kurumda reis,muhasebe katibi,refiki(yardımcısı) ve azalar adıyla memurlar görüyoruz.
Ayrıca Bidayet Mahkemesi başlığı altında verilmiş “Eytam Müdürlüğü” kurumu var bu kurum bu günkü Çocuk Esirgeme Kurumu yerine olsa gerek.
---------------------------------
1)1.,2.,3.,4.,5.,6.,7.,8.,9.,10. Ve 11. Kastamonu Vilayeti Salnameleri
Bir de “Ziraat Meclisi” diye bir kurumun adından bahsediliyor.Bu kurumun da reis ve azalar olmak üzere memurlarının isimleri bazı salnamelerde zikredilmiş.
Taşköprü’de askeri kurum olarak bir askeri depo,cephane ile Hassa-i Ordu-yu Hümayun’a mahsus üç bölüklü bir tabur vardı. 1321 (1903) tarihli son Kastamonu Vilayeti Salnamesi’nde bu bölüklere bir bölük misafir süvari bölüğü eklenmiş.
KURUM AMİRLERİ
Kastamonu Vilayeti Salnameleri’nde adı geçen bütün amir ve memurları sıralamak çok yer kaplayacağından biz sadece “İdare Meclisi” üyeleri ve belediye başkanlarını vermekle yetindik. Çünkü bu meclis o dönemde ilçenin en üst idari kurum amirlerinden oluşuyordu. Bunlar sırıyla şöyledir;
KAYMAKAMLAR
1-Mustafa Bey (Kapucubaşı) 9-Osman Nuri Efendi
2-Osman Ağa 10-Hacı İbrahim Kadem Efendi
3-Tevfik Bey 11-Ali Nusret Bey ( Saniye
4-İffet Bey (Hacegandan) 12-Bekir Kamil Efendi( Selase ,Mecidi 4 Gümüş İmtiyaz)
5-Ali Efendi 13-Rıfat Bey (Selase L 94 )
6-Halil Sadık Efendi 14-Cemal Bey
7-Ahmet Bey 15-Mehmet Mesut Bey (Selase Mecidi 5Yunan ve Yunan Mad)
8-Muhammet Seyyit Efendi 16-Ahmet Ferit Bey (Saniye Hamidiye Hicaz Demiryolu Mad)
BELEDİYE BAŞKANLARI
1-Hacı Abdullah Ağa (Efendi) 8-Salih Sabit Efendi
2-Hacı Mehmet Ağa (Efendi) 9-Mehmet Tevfik Efendi
3-Arif Efendi 10-Mehmet Efendi
4-Mehmet Ali Ağa 11-Halil Hazım Efendi
5-İbrahim Ağa 12-Halil Fehmi Efendi
6-Halil Ağa 13-Hacı Mehmet Ağa
7-Salih Efendi 14-Ahmet Hamdi Efendi (vekil)
NAİPLER (Kaymakam kadı vekilleri,Bidayet mahkemesi Reisi)
1-Hüseyin Sabri Efendi (Müderris) 8-Ahmet Rasim Bey
2-Mehmet Tevfik Efendi 9-Osman Nuri Efendi (Süleymaniye)
3-Seyit İbrahim Zahit Efendi 10-İsmail Fahrettin Efendi (Müderris)
4-İbrahim Zühtü Efendi 11-Kasım Tevfik Efendi
5-Mehmet Niyazi Efendi 12-Şemsettin Efendi
6-Elhac Recep Efendi 13-Mehmet Selim Efendi
7-Mehmet Sun’ullah Efendi 14-Haydar Efendi (Bilad-ı Hamse)
MÜFTÜLER
1-Mehmet Arif Efendi
2-Hafız Muhammet Efendi
3-Mehmet Emin Efendi(Edirne Ruusu)
MAL MÜDÜRLERİ
1-Abdülgaffar Efendi 6-Muhammet Mecit Efendi
2-Hüseyin Feyzi Efendi 7-Ömer Fevzi Efendi
3-Hafız Mehmet Hilmi Efendi 8-Mehmet Faik Efendi
4-Hafız Mehmet Efendi 9-Süleyman Neş’eat Efendi
5-Hafız Ahmet Efendi 10-İbrahim Efendi
TAŞKÖPRÜ’DE EĞİTİM
Kastamonu vilayeti Salnameleri’nin Taşköprü ilçesi kısımlarını incelediğimizde ilçede eğitime önem verildiğini ve eğitim kurumlarının çok eskilere dayandığını görüyoruz.
İlk salnamelerde herhangi bir eğitim kurumundan bahsedilmiyor. 1291 (1873) 6. Salnamede müteveffa (ölmüş) Hacı Osman Ağa adına özel bir kütüphaneden bahsediliyor.Bu kütüphanede 128 kitap olduğu belirtiliyor. Bu kütüphaneden 1292 (1874) tarihli 7. Salnamede de aynı kişi adına bahsediliyor.Daha sonraki diğer salnamelerde ise ilçede bir kütüphanenin var olduğundan bahsedilmiş (1) ancak özel olup olmadığı belirtilmemiştir.
--------------------
1) 17.,18.,19.,20 ve 21. Kastamonu Vilayeti Salnameleri
1294 (1877) tarihli 9. Salnamede Taşköprü Rüştiyesi’nden (ortaokul) bahsedilmiş. Önceki salnamelerde bu okuldan bahsedilmediğine göre Taşköprü’deki ilk ortaokul bu olsa gerekir. Bu salnameye göre okulun durumu şöyledir:
Muallim-İsmail Hilmi Efendi
Muallim-i Sani Ahmet Sait Efendi
Rik’a Hocası-Salih Efendi
Bevvap (hademe,bekçi)-Hamdi Ağa
Şakirdan (öğrenci ) adedi-73
Bundan sonraki 12 salnamede de bu okul ve öğretmenlerinin ismi,öğrenci sayıları verilmiş. İlk açıldığında 73 öğrencisi olan bu ortaokulun öğrenci sayısı 123 ile 59 arasında değişiklikler gösterip bazen artıp bazen eksilmiştir.
Taşköprü Rüştiyesi’nin (ortaokul) 1321 (1903) tarihli son Kastamonu Vilayeti Salnamesi’ndeki durumu ise şöyledir;
Muallim-i Evvel-Ahmet Nuri Efendi
Muallim-i Sani-Mehmet Ruşen Efendi
Muallim-i Salis-Ali Rıza Efendi
Bevvap (hademe,bekçi)-Hafız Hseyin Efendi
Aded-i şakirdan (öğrenci sayısı)-80
1306 (1888) tarihli l5. Salnameden itibaren Taşköprü’de dört“Mekteb-i İptidai” (ilkokul) görüyoruz.Bu okulun isminin geçtiği ilk salnamede okulun personel ve öğrenci sayısı şöyledir:
Şakirdan(öğrenci) adedi
Zükur (erkek) Mektebi Muallimi Osman Şükrü Efendi 91
Diğer Zükur (erkek) Mektebi Muallimi Cemalettin Efendi 41
İnase (kız) Mektebi Muallimesi Fatma Hanım 85
Diğer İnase ( kız) Metebi Muallimesi Hafize hanife Hanım 85
Toplam 300
1310 (1892) tarihli 16. Salnamede ise inase (kız) mektebinin sayısının ikiden bire indiği görülüyor.Diğer bütün salnamelerde de kız okulu sayısı bir olarak verilmiş ve öğretmenleri ile öğrenci sayıları verilmiş.
1321 (1903) tarihli 21. ve son Salnamede ise iptidailerin (ilkokulların) durumu şöyle verilmiş:
Şakirdan(öğrenci) Adedi
Tahılpazarı Zükur (erkek) Mektibi Muallimi Hafız Ali Efendi 112
Şeyh Hüsamettin Zükur Mektebi Muallimi Hafız Mustafa Efendi 70
Muzafferettin Gazi İnase (kız) Mektebi Muallimesi Hafize Hanife Hanım 70
Refkası (yardımcısı) Emine Hanım
Toplam 252
Bu okullardan başka tekke,zaviye ve medreselerden da bahsedilmiş.Her ne kadar tekke ve zaviyeler örgün bir eğitim kurumu olmasa da bir eğitim görevi görüyorlardı.1287(1870) tarihle 2. Salnamede 2 dergah ve zaviyeden, 1288 (1871) tarihli 3. Salnamede 6 dergah ve zaviyeden,1321 (1903) tarihli 21. ve son Salnamede ise 3 tekke ve bir zaviyeden bahsedilmiş.
1293 (1873) tarihli 8. Salnamede 3 müderrisli bir medreseden ve 1321 (1903) tarihli son salnamede ise iki medresenin varlığından söz edilmektedir.
Ayrıca salnamelerde sayıları değişen sıbyan mektepleri vardır. Mesela son salnamede ilçe merkezinde dört sıbyan mektebinin var olduğu belirtiliyor. 1311 (1893) tarihli 17. Salnamede de köylerle birlikte 101 sıbyan mektebi gösteriliyor.
Hülasa Taşköprü’de devrine göre eğitim epey yol almış görünüyor. Çünkü bu okul ve eğitim kurumları bu dönemde daha büyük yerleşim yerlerinde bile olmadığını biliyoruz.
TAŞKÖPRÜ’DE ASKERİYE
Taşköprü Osmanlı döneminde oldukça önemli bir yerleşim merkeziydi. Bu sebeple önemli bir çok kurum ilçemizde mevcuttu. Bu önemli kurumlardan biri de askeriye idi.
1288 (1871) tarihli 3. Salnamede ilk defa Taşköprü’deki asker ve zabitandan bahsedilir. “Ordu-yu Mezkur Altıncı Redif Alayının Dördüncü Taşköprü Zabitanı” adıyla bir tabur vardır.Bu taburda tabur komutanı Bnb.Mehmet Efendi ile birlikte on subayın ismi zikrediliyor.
1290 (1873) tarihli 5. Salnamede Bnb. Mehmet Efendi ile birlikte yirmi subayın ismi geçiyor.
1298 (1880) tarihli 13. Salnamede taburun adının “Hassa-i Ordu-yu Humayuna Mensup 27. Fırkasının 54. Livasının 108. Sınıf Talilerini Taşköprü Taburu” olarak değiştiğini görüyoruz.
Bu dönemde tabur komutanı Bnb. Zekeriyya Efendi’dir.Onunla birlikte sekiz subayın ismi zikredilmiştir.
1321 (1903) tarihli son salnamede ismi “Hassa-i Ordu-yu Humayuna Mensup 2. Kastamonu Fırkasının 4. Sinop Livasının 8. Alayının 4. Taşköprü Taburu” olarak geçiyor.Bu dönemde tabur komutan Bnb. Mehmet Sezai Efendi (Mecidi 5)’dir. Dört bölüklü bu taburda 18subayın ismi zikredilmiş ayrıca bir misafir süvari bölüğünden de bahsedilmiş.
TAŞKÖPRÜ’DE OLAN ÖNEMLİ OLAYLAR
1293 (1876) yılında Taşköprü’de 400 metre kaldırım,bir cami-i şerif tamiri,iki çeşme tamiri ,bir hamam tamiri, 11 hane tamiri, 61 hane ve 3 dükkan da yeni olarak yapılmıştır.(1)
1287 (1870) tarihinde Ziraat Meclisi tarafından 25 000 adet dut fidanı dağıtılmış. (2) Ayrıca tohum dağıtımından da bahsedilmekte fakat türü belirtilmemektedir.
1308 (1890) senesi Ağustos ayı içinde büyük bir yangın olmuş; bu yangında 376 dükkan,11 han, 11 mağaza, 36 kahvehane, bir cami-i şerif, bir medrese, 7 hane, bir hükümet konağı ve hapishane yanmıştır.(3) Daha sonra yayınlanan 1312 (1894) tarihli 18. Kastamonu Vilayeti Salnamesinde bu yangından bahisle sultanın ve devletin yardımı ile o ana kadar 310 dükkan, 8 hane, 21 kahvehane, 1 mescit, 1 belediye binası ve tam kargir hükümet konağının yapıldığından bahsediliyor.(4)
Bugünkü hükümet konağının eğer 1927 yılındaki yangında yanıp yenilenmediyse 1894 yılında yapıldığı anlaşılıyor.
TAŞKÖPRÜ’DE YETİŞEN ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER
Beldenin fatihi Muzafferettin Gazi Hazretleri,salnamelerin ifadesiyle kibar evliyadan, Seyyid Hüsamettin,Hızır Baba, Şeyh Abdullah, Fikir Baba, Kara Seydi, Dede Müezzin, Şeyh Sa’dullah, Gaygunca Emrullah Sultan, Yavaşça Sultan, Şeyh Musa, Salih Fakih, Şeyh Abdal Hasan,veYavlak Arslan.
Yukarda isimi zikredilen şahsiyetlerin çoğunun türbeleri merkez ve köylerde olmak üzere hala ayaktadır.
------------------------
1) 8. Kastamonu Vilayeti Salnamesi (1293)
2) 2. Kastamonu Vilayeti Salnamesi (1287)
3) 17. Kastamonu Vilayeti Salnamesi (1311)
4) 18. Kastamonu Vilayeti Salnamesi (1312)
TAŞKÖPRÜ’DE NÜFUS VE HANE
Bütün salnamelerdeki nüfusu sıralamak çok yer tutacağından 2., 5., 15. Ve nüfus oranlarını ve hane sayılarını sıralamakla yetindik. Bu bilgiler bazen tablolar halinde ve ayrıntılı, hatta kadın erkek nüfus belirtilerek verilmiş bazen de genel bilgiler içinde kısa bir bilgi olarak verilmiş.
1287 (1869) Tarihli II. Salname
İslam Rum Ermeni Toplam
Nüfus 12312 - - 12312
Hane 2455 - -
1292 (1875) Tarihli VII. Salname
İslam Rum Ermeni Toplam
Nüfus 12891 - 19 12910
Hane 4196 - 5 4201
1292 (1879) Tarihli XI. Salname
İslam Rum Ermeni Toplam
Nüfus 17470 - - 17470
Hane - - - -
1311 (1893) Tarihli XVII. Salname
İslam Rum Ermeni Toplam
Nüfus 41105 45 656 41806
Hane - - - -
1321 (1903) Tarihli XXI. Salname
İslam Rum Ermeni Toplam
Nüfus 45845 62 776 46683
Hane - - - -
TAŞKÖPRÜ’NÜN MAHALLE VE KÖYLERİ
Pulcular Tepedelik Sarıkavak Yavudkuyucağı
Cami-i kebir Alisaray Küçüksu Ömerli
Harmancık İsa Deresi Bük Arslanlı
Yazıhamit Yoğunoluk Sercimen Dağbölüviran
Ovaca Abdal Hasan Gavaraz Çiftlik
Kiraz Bayıt Kayışkısa Ayvalı
Uzunkavak Çetmi Urgancı Bademce
Kaygunca Akdoğan Masatlar Alam
Akçakise Afşar Donalar Akseki
Kornaba Kuyluş Tekke Oymaağaç
TAŞKÖPRÜ’NÜN ÖNEMLİ ORMANLARI
Elek dağı, Sarıkavak, Kiraz dağı, Saraycık,Çangal, Yeralagöz, Uzundoruk, Terelik Delitepe, Başköy, Değirmencik, Beraycık, Şeydeki, Kocak, Garipşah, Sunkurlu, Abazkiriş, Kırantopalak, Sökü, Asarcık, Akseki, Derekoru, Karagöz...
Bu ormanlarda en fazla bulunan ağaçlar, kara,sarı ve alaçam, köknar, meşe, kayın, gürgen, çınar, kavak, kızılağaç, vesairedir. Orman bakımından en fazla ormanı olanı,ağaç bakımından en zengin olanı Elek dağı olup 6 800 000 metromikaptır (1)
Bunlardan 43 000 raddesinde kesilen ağaçların büyük çoğunluğu köy ahalisinin yakacak ve bine yapımlarına sarf edilip,kısmen kömür yapılmakta ve binalara mahsus direk,kiriş,taban ve tahta gibi kereste imaliyle Taşköprü ve Germeç pazarlarında satılmaktadır.(2)
Ayrıca elde edilen keresteler Kastamonu’ya aradan da iskele olan ilçelere,bu iskelelerden de Payitahta ve diğer illere ihraç olunur, (3)
----------------------
1) 21. Kastamonu Vilayeti Salnamesi (1321)
2) 17. “ “ “ (1311)
3) 2. “ “ “ (1287
YETİŞEN MAHSULAT ve BİTKİLER
Taşköprü’de değişik dönemlerde ölçülmüş, ölçülmemiş tarla ve çiftliklerden bahsedilir.Mesela,1310 (1892) tarihli 16. Salnameye göre 55458 parça tarla,24 çiftlik, 9 çayır, 10 mera, ölçülmüş yada ölçülmemiş yaklaşık 296 200 dönüm arazi vardır deniliyor. Aynı bilgi 1311 (1893) tarihli 17. Salnamede de aynen veriliyor. 1321 (1903) tarihli 21. Ve son salnamede ise 55 458 parça tarla, 24 çiftlik, ve 296 703 dönüm arazi var olduğu belirtiliyor.
Bu arazide yetişen mahsuller ise buğday, arpa, siyaz, mahlut, kernik, fiğ, mısır, burçak, nohut, fasulye, keten, kendir, darı ve çeltikdir (1)Bunlardan 10 000 kilo kadarı ihraç olunur.(2)
1286 (1869) tarihli 1. Kastamonu Vilayeti Salnamesi’nde ahali ihtiyacına yetecek kadar kendir ve pirinç ve pekmez imal etmek üzere şeker kamışı yetiştirildiği anlatılmaktadır.
İlginçtir adı onunla anılmaya başlayan Taşköprü sarımsağından bahsedilmemektedir. Yüz yüz elli yıl öncesine baktığımızda sarımsak diye bir ürünün adına rastlanmıyor.
GELİR KAYNAKLARI ve SANAYİSİ
Kendirden ala urgan,sahtiyan,yünden yapılmış heybe ve yerli kirpasi başlıca sanayisidir. Kazanın başlıca ticaret ürünleri tiftik,kendir,urgan, hububat ve köylerde yapılan peynir ve bu gibi şeylerdir. Kiraz dağı peyniri bu peynirlerin en meşhur olanıdır. Diğer peynirlerden daha makbuldür. Bu peynirler bir iki okkadan fazla bir ağırlık taşımayan tulumlara koyularak civar kasaba ve pazarlarda satılır. (3)
GELİR ve GİDERLER
Kazanın gelir ve giderleri aşağı yukarı bütün salnamelerde belirtilmiş vergileri toplayan rüsûmat memurlarından bahsedilmiştir. Bu gelir ve giderleri birkaç salnamede sıralayalım
Bu gelirler,giderler aşağı yukarı bütün salnamelerde mevcut olup farklı şekilde çetelelenmiştir. Aslında gelirler sadece bunlardan ibaret değildir. Orman, arazi ve benzeri gelirler de vardır.
-----------------------
1) Adı geçen diğer salnameler
2) 17 Kastamonu Vilayeti Salnamesi (1311)
3)12.,13.,14.,15.,16.,17.,18 ve 21. Kastamonu Vilayeti Salnameleri
1293 (1875) Tarihli 3. Salnamede ilçede “Menafi-i Umumiye Sandığı”ndan bahsedilmiş ve sermayesi 175 938 olarak gösterilmiştir. Yine 1306 (1888) Tarihli Salnamede ve birkaç salnamede daha bu sandıktan ,sandık üyelerinden ve gelirlerinden söze dilmiştir.
1310 (1892) Tarihli 16. Salnamede toplam gelir olarak 12 para 1 762 719 kuruş verilmiştir. Bu salnamede ilk defa Ziraat Bankasının adı geçmektedir. Sonraki diğer birçok salnamede de bir kurum olarak Ziraat Bankası’ndan bahsedilmektedir.
Genel olarak ifade etmek gerekirse toplanan gelirlerin çoğunluğu içe dahilinde kullanılmıştır.