ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI- TEFVİZNAME
Hak şerleri hayr eyler
Zan etme ki ğayr eyler
Ârif ânı seyr eyler
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Bir işi murâd etme
Olduysa inâd etme
Haktandır o red etme
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Sen adli zulüm sanma
Teslim ol oda yanma
Sabr et sakın usanma
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Deme şu niçin şöyle
Yerincedir ol öyle
Bak sonuna sabr eyle
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Hiç kimseye hor bakma
İncitme gönül yıkma
Sen nefsine yan çıkma
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Mü’min işi reng olmaz
Âkıl huyu ceng olmaz
Ârif dili teng olmaz
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Her dilde Ânın adı
Her canda Ânın yâdı
Her kuladır imdâdı
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Nâçâr kalıcak yerde
Nâgâh açar ol perde
Dermân eder ol derde
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Geçmişle geri kalma
Müstakbele hem dalma
Hâl ile dahî olma
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Her dem Ânı zikr eyle
Zeyrekliği koy şöyle
Hayrân-ı Hak ol söyle
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Gel hayrete dal bir yol
Kendin unut Ânı bul
Koy gafleti hâzır ol
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Her sözde nasîhat var
Her nesnede zînet var
Her işte ganîmet var
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler…
Vallâhi güzel etmiş,
Billâhi güzel etmiş,
Tallâhi güzel etmiş,
Allah görelim netmiş,
Netmişse güzel etmiş…
Erzurumlu İbrahim Hakkı
NEYLERSE GÜZEL EYLER
Yukarıdaki ferahlık, huzur, iman bahşeden güzel Türkçeli mısraları, Erzurumlu eşsiz Türk -İslâm düşünürü İbrahim Hakkı hazretlerinden aldım. Zaten pek çoğu dillerde gezen bu şiirin tamamı, bu büyük Veli'nin MARİFETNAME adlı, çağları aşmış değerdeki ünlü kitabında bulunmaktadır, Şiirin adı "Tefviznâme"(işlerimizi güvendiğimiz Allaha ısmarladık) olup, 31 beşli (bent)'den ibarettir. Ben sadece 13 bendini sunuyorum.
Bu ruh sağlığı verici şiirini anmakla, milletime İlâhi iyimserlik sunmaya ve o mübarek adama rahmet çıkarmaya çalışıyorum.
İbrahim Hakkı Hz'nin yalnız tasavvufi ve İslâmî derinlikte değil, aynı zamanda astronomi, tıb, coğrafya, fizik, kimya, matematik, felsefe, psikoloji vs. de, cihanı kuşatacak genişlikte ve çoğu hâlâ taze olan bilgi ve görüşlerini içine alan MARİFET-NAME adlı ilim, tefekkür sanat kitabını okuyucularıma zihin ve gönül kurtarıcı bir eser olarak tavsiye ediyorum.
Bu fırsatta O’nun çilehanesini ve ebedî dinlenme yerini topraklarında barındıran Siirtli, onun telkin ve düşüncelerini hâlâ yaşayan Erzurumlu, Hasankaleli hemşehrilerime selamlar yolluyorum.
Yukarıya 13 bendimi aldığım Tefviznâme, büyük kurtuluş un ruh ferahlığının ve mutlu iyimserliğin hem yollarını gösteren, hem de seçilen kelimeler, mısralarla onu bize telkin eden, berrak Türkçeli benzersiz bir şiirdir. Ancak, bu iyimserlik ve yüce umut, iman ve tasavvuf şevki ve Allah'a mutlak şekilde bağlanıp güvenmekten doğacak İslâm iyimserliğidir. Bazı Amerikan kitaplarında görüldüğü gibi, "Fayda ile kurnazlık ve insan kandırıcı politika" ile hiçbir ilişiği yoktur.
Her bendi bugün halk diliyle yazılmışçasına kolayca anlaşılan ve söylenişi ferahlık veren bu bentleri size ayrı ayrı açıklamayacağım. Her bentte gerekli bazı noktalara işaret edeceğim.
1- Allah, şerleri hayra (kötülükleri iyiliğe) çevirir. Başka bir-şey yapacağını sanma. Bilgili ve olgun insanlar, hiç telâşa ve üzüntüye kapılmadan onun bu mucizesini seyrederler. Çünkü Mevlâ, "Neylerse güzel eyler".
2- Bir şeyi, aşırı hırsla isteme. Başına gelen bir şeye de karşı çıkma, çünkü o Allah'tandır.
3- Başına gelen ve senin istemediğin şey dahi Allah’ın adaletidir; onu zulüm sanma. Ona tevekkül et, başını üzüntü ateşine (od’a) yakma..
4- Niçin şöyle böyle oldu diye vesveseyi bırak, Allah’ın takdiri mutlak iyidir, usanç getirme, sonunu bekle.
5- Kendi nefsine yan çıkarak (kendini büyük görerek, çıkarına zevkine kapılarak) başkalarını hor görme. Gönül kırma.
6- Mü'min (inanmış, imanlı) kimsenin işinde hile (renk) olmaz. Akıllı davranan kimse cenk (kavga) etmez. Olgun (ârif) kimsenin gönlü (dil) daralmaz (tenk olmaz) geniş ve ferahtır.
7- Her dilde Allah’ın adı ve her canda (ruhta) O'nun hatırası, anılması vardır. Allah, hiç ayırt etmeksizin her kulunun yardımcısıdır.
8- insanın çaresiz (nâçar) kaldım sandığı yerde, ansızın (nâgâh) bir perde açılır; her derdin dermanı gelir.
9- Geçmişe kapılıp geri kalma; gelecekte ne olacağım diye tasalanma; içinde bulunduğun zamana (hal'e) da fazla bağlanma.
10- Daima Allah’ı an (zikret, söyle). Kurnazlığı, açıkgözlülüğü (zikreklik, zeyreklik) bir tarafa bırak.
11- Gel, bir yol Tanrı hayranlığına dal da kendini (nefsini) unut O’nu bul. Yanılmayı bırak, O'nun getireceği lütuflara hazır ol.
12- Dinlemesini bilirsen, dünyada her söz bir öğüttür; yeryüzünde çirkin yok; her nesne süslü, güzeldir. Tutacağın her işte, başına gelen her şey de kazanç (ganimet) vardır.
13- Bu son bentle, adeta çocuklaşan, hayranlığın coşkun yeminleri ile "Allah'ın her işinin güzel" olduğu anlatılmaktadır.
Açıklamaları İbrahim Hakkı Hz.nin sözüyle tamamlamak için, yüne Marifetnâme’den, bu şiirin yorumu olan bazı cümleler sunuyorum:
"Allah’ın, dilediğini yapmaya kadir olduğuna ve senin halini her an görüp bildiğine ve sana takdir ve vadettiğini mutlaka yapacağına inanır ve güvenirsen, kalbin tatmin olur, rahat ve selâmete erersin... O halde ona tevekkül et, kalbini kuruntular ile doldurma... Çünkü "bu böyle, şu şöyle" dediğin anda birden her şey çıkar ve düşündüğünün tamamen aksi olur. Zira senin düşündüğün değil, Allah'ın dediği olur. O zaman nefsine dersin ki:
-Allah’ın bize takdir ettiklerinde isabet vardır. Çünkü o güçlüdür, gücünün sınırı yoktur. Hâkimdir, hikmeti hesaba gelmez. Acıyandır, merhametinin sonu yoktur.
Bu vasıfları olan Cenabı Hakk'a güvenmek, elbette en akıllı, en hayırlı bir harekettir. Sana bir musibet ve bela geldiğinde kalbini, nefsini tutabilirsen, telaş ve heyecandan kurtulur, isyan ve şikâyetten arınır, rahat ve selâmete kavuşursun. Musibetin ( büyük sıkıntının) ilk zamanlarına dayanabilirsen, onun karanlık bulutu dağılır, gün doğar ve muradına erersin.
Bu sabır ve katlanmanın sevabı da büyüktür. Allah’ın takdir ettiği her şeyi kendin için hayırlı, faydalı bil. Bu duygu ile nice zevk ve lezzetleri alırsın. Kazaya razı olmadıkça, Allah'ın rıza ve sevgisini kazanamazsın. Sana dünyayı daralttığı zaman şikâyetçi olma, bil ki onda senin için hayır vardır."
AHMET KABAKLI, Tercüman, 23 Mayıs 1976
İLGİLİ İÇERİK
ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI ŞİİRLERİ
ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI HAYATI VE ESERLERİ
