Uzun bir süredir değerli okuyucularımızdan "konuşma" üzerine mektuplar alıyoruz.
Hemen pek çoğunun muhtevası "Nasıl güzel ve etkili konuşabilirim?" sorusuyla özetlenebilecek bu mektuplara topyekûn cevap vermiş olmak için bir araştırma yaptık. İtiraf etmeliyiz ki, bu konuya tahsis edilmiş kitapları incelerken biz de zaman zaman konuşma hataları yaptığımızın farkına vardık.
Konuşmayla ilgili öneriler genelde iki ana başlık altında tasnif edilmiş. Biz bunlardan yapılması tavsiye edilenleri bugün; yapılmaması gerekenleri de bir sonraki yazımızda saymaya çalışacağız.
Bilindiği gibi sosyal bir varlık olan kişioğlunu mahlukat içinde seçkin yapan özelliklerin başında konuşma gelir. Eski filozoflar insan için hayvan’ı nâtık (konuşan hayvan) derler. Gerçekten de çevremizle ilişki kurmamızı sağlayan, bizi iyi-kötü, başarılı-başarısız, seçkin--alelade yapan en önemli özellik sözdür. Sözün insan hayatındaki önem ve değeri bilindiği içindir ki tarih boyunca insanın güzel konuşmasıyla ilgili pek çok kurallar ortaya konulmuş; zemin ve zamana uygun söz söylemek, başarının ilk şartı sayılmıştır.
Söz söylerken insanın dikkat etmesi gereken bazı kurallar vardır ki sözü güzelleştirir, etkili, anlaşılır, açık ve akıcı kılar. Eskilerin beliğ söz dedikleri düzgün ve etkili konuşma biçimine ilişkin pek çok kaide çıkartılmış, düşünürler, alimler, dilciler ve sözü dinlenir kişiler tarafından insanlara tavsiye olunmuştur. Biz bu tür kaynaklardan süzerek sizin için sözün ilk on emrini derledik. Bunlar sözünüze hüsn ü ân katacaktır.
1. Açık ve anlaşılır cümleler kurunuz. Bunun için çok okumak ve dilin kurallarını bilmek lazımdır.
2. Az ve öz söyleyiniz. Bundaki başarı geniş birikim sahibi olmakla alakalıdır.
3. İstenmediği müddetçe öğüt vermeyiniz, fikriniz sorulmadan başkalarını yönlendirmeye kalkmayınız. Bu dahi tecrübe ve olgunluk ister.
4. Başkalarının ardından kötü konuşmayınız, konuşanı nazikçe uyarınız. Bu bir mertlik ve dürüstlük alametidir.
5. Kendinizden söz etmeyiniz. Bu, tevazu ve zarafeti gösterir.
6. Fikirlere karşı hoşgörülü olunuz; yanlışlığını kesin olarak bildiğiniz düşünceleri bile önce dinleyip nezaket dairesinde aksini anlatınız. Bunun için birikim şarttır.
7. Yüksek sesle tartışmayınız, sözlerinizde yumuşaklık olsun ve öfkeden uzak durunuz. Bu sizin kendinize hakimiyetinizi gösterir.
8. Muhatabınız kim olursa olsun, ona değer verdiğinizi gösteriniz ve layık oldukları ölçüde davranınız. Ne dalkavukluk ediniz, ne küçümseyiniz. Bunu başarmak sözünüze ve kişiliğinize değer katacaktır.
9. Nezaket kelimelerini sık kullanınız. "Lütfen, izin verirseniz, mahzuru yoksa, meseleye bir de şu açıdan baksak" gibi sözlerin sizi sempatik ve ilgi çekici yapacağını unutmayınız.
10. Muhatabınızı can kulağı ile dinleyiniz, daima yüzüne bakınız, yapmacık jest ve mimiklerden kaçınınız, yeri geldiğinde muhatabınıza nükte ile cevap veriniz; ama asla "Anladın mı? Öyle değil mi? Tamam mı? Şimdi oldu mu?" gibi sorular yahut "şey, yani, hımm, efendim, falan, filan, eee, aaa" gibi anlamsız kelimeleri sık tekrar etmeyiniz.
- İSKENDER PALA
