BİLGİ – BİLGİ OKURYAZARLIĞI - YAŞAM BOYU ÖĞRENME
BİLGİ: Bilgi için çeşitli disiplinlerde yapılan birçok tanım vardır.
· Kâğıt veya başka bir ortam üzerinde anlaşılabilir ve iletilebilir biçimde yer alan veriler topluluğu,
· Zihnin herhangi bir biçimde resmi veya gayri resmi olarak iletilen, kaydedilen, yayınlanan veya yayınlanmayan bütün gerçek veya hayal ürünü fikirleri bilgi olarak tanımlanabilir.
Türkçede kullanılan tek terim bilgidir. Oysa İngilizce, Almanca ve Fransızca gibi diğer dillerde information ve knowledge terimleri kullanılmaktadır.
21 yy. en temel değerlerinden biri değişimdir. 21 yy.daki değişiklikler alışkanlıklarımızı, beklentilerimizi, yaşam tarzımızı, meslekleri, iş tanımlarımızı, teknolojiyi ve bilgimizi etkilemiş ve değiştirmiştir. 21 yüzyılda bilginin temel özellikleri şöyle özetlenebilir.
· Dünya ekonomileri için yaşamsal değeri olan bir kaynak,
· Teknolojik, bilimsel değişimin ve eğitimin temel unsuru,
· Üretkenlik, yaratıcılık ve yenilik için önemli bir unsur,
· Öğrenme ve düşünme için temel bir kaynak,
· Değişen ortama uyum sağlamada ve bilgili vatandaşlar oluşturmada bir anahtar,
· İnsanların günlük ve iş yaşamlarını kolaylaştıran bir faktör,
· Sosyo-ekonomik gelişim için de önemli bir kaynaktır.
BİLGİ OKURYAZARLIĞI
Günümüzde basılı, görsel işitsel ve elektronik ortamda erişilebilen bilgi miktarı her geçen gün büyük bir hızla artmaktadır. Bireyin alanındaki bilgileri bile takip edebilmesi zorlaşmıştır. Bu nedenle bireylerin gereksinim duydukları bilgilere erişebilmeleri ve değişime ayak uydurabilmeleri için bilgi okuryazarlığı becerilerine sahip olması gerekmektedir.
Bilgi okuryazarlığı terimi bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma, bilgi problemlerini çözme ve karar verme aşamasında elde edilen bilginin etkili bir şekilde değerlendirilme becerileri olarak tanımlanabilir. (AASL & AECT, 1998; ALA, 2000; Rader, 1991).
Bilgi okuryazarı olan bireylerin özellikleri ise şöyle özetlenebilir:
· Bilginin önemini bilir.
· Bilgi gereksinimini fark eder.
· Bilgi gereksinimine dayalı sorular formüle eder.
· Başarılı bilgi arama stratejileri geliştirir.
· Bilgiyi nereden ve nasıl bulacağını bilir.
· Gereksinimini karşılayacak bilgi kaynaklarını belirler.
· Bilgi kaynaklarından ihtiyacı olan bilgiyi alır.
· Yeni bilgiyi mevcut bilgisiyle bütünleştirir.
· Bilgiyi değerlendirir ve sentez yapar.
· Bilgiyi düzenler.
· Var olan bilgiyi kullanır ve yeni bilgi üretir
· Değişime ayak uydurabilir
· Bağımsız bir öğrenicidir
· Yaşam boyu öğrenen bir bireydir.
· Eleştirel düşünme, problem çözme ve karar verme becerisine sahiptir.
· Bilgiyi eleştirel düşünme ve problem çözme amacıyla kullanır (Doyle, 1992, Berkowitz, Eseinberg).
BİLGİ OKURYAZARLIĞININ ÖNEMİ
Bilgi okuryazarlığı yaşam boyu öğrenme için bir araçtır.
· İhtiyacı olan bilgi kaynaklarına nasıl ve nereden erişeceğini bilir.
· Kişisel, mesleki ve entelektüel gelişime yardımcı olur.
· Gelişmeleri anlama ve kavramaya yardımcı olur.
· Değişime ayak uydurmayı kolaylaştırır
· Bilgi toplumuna uyumu kolaylaştırır
· Öngörü kazandırır
· Rekabet gücünü artırır
· İş bulmayı kolaylaştırır
· Sosyal dışlanmayı engeller
· Bireylerin kendi yaşamları üzerindeki kontrolünü artırır
· Yeni bilgi üretimi için gereklidir
· Sosyo-ekonomik gelişime katkı sağlar
· Nitelikli iş gücü oluşumunu sağlar
· Daha güçlü toplumlar yaratır
BİLGİ MİKTARININ HIZLI ARTIŞI
- Günümüzde basılı bilgi miktarı her 5 yılda bir ikiye katlanıyor (Bundy, 1999)
- 2002 yılında 5 exabyte yeni bilgi üretilmiş
- Kongre Kütüphanesi’nde 20 milyon basılı kaynak var. Bu da elektronik ortamda 10 terabyte eşittir.
5 exabyte = 500.000 Kongre Kütüphanesi
Milli Kütüphanede 2.560.372
Türkiye’de toplam 12.000.000
- Yüzey web = 10 milyar belge (167 Terabyte – KK’nin 17 misli)
- Derin web = 550 milyar belge var (91.857 Terabyte)
http://www2.sims.berkeley.edu/resear/projects/how-much-info-2003/
DÜNYADA BİLGİ OKURYAZARLIĞI
Bilgi okuryazarlığı için yurt dışında özellikle Amerika, Avusturalya ve Yeni Zellanda gibi çeşitli ülkeler tarafından geliştirilmiş bazı standartlar bulunmaktadır.
TÜRKİYE’DE BİLGİ OKURYAZARLIĞI
¥ Bilgi okuryazarlığı terimi – ilk kez 1998
¥ TUSİAD- Mesleki ve Teknik Eğitimin Temel Görünümü
¥ DPT 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005)
¥ DPT 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2006-2010)
Yaşam boyu eğitim –problem çözme beceriler
¥ Bilişim Teknolojileri ve Politikaları Özel İhtisas Raporu (2001)
¥ Pulman-XT Projesi (2002)
¥ MEB – Bilgiye Erişim ve Araştırma Teknikleri Dersi (2002)
BİLGİ OKURYAZARLIĞINI KİM-KİMLER ÖĞRETMELİ?
Bilgi Okuryazarlığını Öğretme sürecinde kimler görev almalıdır. Eğitim kurumları, kütüphaneler, eğitimciler ve kütüphane öğretmenlerinin görevleri ne olmalıdır.
Kütüphane ve kütüphanecilerin kullanıcıların bilgi gereksinimlerini karşılamayı, koleksiyon oluşturmayı ve geliştirmeyi, çeşitli bilgi hizmetleri sunmayı, kullanıcı eğitim programları hazırlamayı amaçlamaktadırlar. Eğitim kurumlarının amaçlarından biri toplumun gereksinim duyduğu insan gücünü yetiştirmektir. Eğitimciler ise yaşam boyu eğitime hazır, öğrenmeyi öğrenmiş, bilgi okuryazarı bireyler yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Bu durumda bilgi okuryazarlığının etkili ve işlevsel bir şekilde öğretilmesi, bu kurum ve kişilerin işbirliği yapmasını zorunlu kılmaktadır.
BİLGİ OKURYAZARLIĞI VE KÜTÜPHANE İLİŞKİSİ
· Eğitim ve öğretimin temel hedefi olan yaşam boyu öğrenebilen bireylerin yetiştirilmesinde, bilgi okuryazarlığı dersleri, programları ve uygulamaları hayati önem taşır.
· Bilgi okuryazarlığı bilgi gereksinimi tanımlama, bilgiye erişme, elde etme, kullanma ve iletme becerileri olduğundan kütüphane ve kütüphanecilerin ilgi alanlarındadır.
· Bilgi okuryazarlığı dersleri/programları her öğrenci için ortak zorunlu olmalıdır.
· Programın içeriği öğrencilerin düzey, gereksinim ve beklentileri doğrultusunda şekillenmelidir.
· Bilgi okuryazarlığı programlarının başarıya ulaşmasında işbirliği ve destek vazgeçilmezdir.
· Kütüphane öğretmenleri ve branş öğretmenlerinin işbirliği sürekli olmalıdır.
· Bilgi okuryazarlığı programının başarısı uygulamanın gerçekleştirilebileceği iyi donanımlı bir okul kütüphanesi ile mümkündür.
BİLGİ ARAMA MODELLERİ
¥ Bilgi Arama Modeli (Kuhlthau Information Seeking Model)
¥ Büyük Bilişsel Altılı (Eisenberg, Berkowitz – The Big6 Skills)
¥ Bilgi Becerileri (Irving-Information Skills)
¥ Marland’s Modeli
¥ EXIT Modeli- (Extended Interactions with Texts)
¥ NCET Modeli (National Council for Education Technology )
YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Eğitim yaşam boyu devam eden deneyim ve süreçtir. Yapılan araştırmalar yaşamboyu öğrenme terimi için “sürekli eğitim, beşikten mezara öğrenme, toplumsal eğitim, yetişkin eğitimi, güncellenen eğitim, resmi ve resmi olmayan eğitim” terimlerinin kullanıldığı görülmüştür. Yaşam boyu öğrenme;
• Her türlü bilgi, beceri ve niteliğin, beşikten mezara kadar olan süreçte kazanılması ve güncellenmesi,
• Bilgi, beceri ve yeterliliği artırmak amacıyla, kişisel, toplumsal ve mesleki alanlarda yaşam boyu süren tüm öğrenme etkinlikleri,
• Bireylerin yaşadıkları süre boyunca içinde bulunacakları her türlü rol, ortam ve çevre için gereksinim duyacakları tüm bilgi, değer ve becerileri sağlamalarına olanak tanıyan bir süreç olarak tanımlanabilir. Aşağıdaki şemada bilgi okuryazarlığı ve yaşam boyu öğrenme ilişkisi belirtilmiştir.
Birey önce bilgisayar-elektronik, medya ve ağ okuryazarlık becerilerini kazanarak bilgi okuryazarı olur. Bilgi okuryazarlığı becerilerini kazanan birey bilgi ihtiyaçlarını tanımlar, arama stratejileri oluşturur, ihtiyacı olan kaynaklara erişir ve gerekli bilgiyi alır, bu bilgi okur ve kullanır, sentez ve değerlendirme yapar, mevcut bilgisi ile bütünleştiri, yeni bilgi üretir yani bağımsız şekilde öğrenebilir. Bu da yaşam boyu öğrenen bireyi oluşturur. Yani bilgi okuryazarlığı ve bağımsız öğrenme yaşamboyu öğrenmenin bir aracıdır. Yaşam boyu öğrenmenin amaç olduğu yerde bilgi okuryazarlığı yaşamboyu öğrenmeye temel teşkil eden bir araçtır. Bilgi okuryazarlığı becerilerine sahip olmayan birey yaşam boyu öğrenmeyi gerçekleştiremez. Yaşamboyu öğrenmeyi kazanmış bireyler demek gelişmiş toplumların oluşturulması demektir.
TÜRKİYE’DEKİ YAŞAM BOYU ÖĞRENİM PROGRAMLARI
¥ Leonardo da Vinci: Mesleki eğitim ve yaşam boyu öğrenmeyi destekleyen bir programdır.
¥ Socrates: Eğitimin kalitesini artırmaya yönelik Avrupa eğitimi programıdır. Comenius (ilk-ortaöğretim), Erasmus (yüksek öğretim), Grundtvig ( yetikin eğitimi), Lingua (dil eğitimi), Minerva (bilgi ve eğitim teknolojileri) olmak üzere 5 ana eylemden oluşur.
¥ Gençlik (youth) Programı: Gençlik ile ilgili konular kapsar.
¥ Jean-Monet Projesi: Avrupa Entegrasyonu Çalışmalarını teşvik etmek için oluşturulan bİr programdır.