Kullanıcı Oyu: 0 / 5

Yıldız etkin değilYıldız etkin değilYıldız etkin değilYıldız etkin değilYıldız etkin değil
 

 Ankara'da 1948 yılında açılan devlet kütüphanesi.

Türkiye'de Millî Kütüphane'nin kurulu­şu, bazı araştırmacılara göre Beyazıt'ta Kütübhâne-i Umûmî-i Osmânî'nin hizme­te açılış tarihi olan 24 Haziran 1884'e ka­dar gitmektedir (bk. BEYAZIT DEVLET KÜ­TÜPHANESİ). Bu görüşün dayanağı, bası­lan her eserin bir nüshasının bu kütüpha­neye ücretsiz olarak verilmesini hükme bağlayan 14 Zilkade 1299 (15 Eylül 1298 r./ 27 Eylül 1882) tarihli iradedir. Ancak bu kararın ne kadar süreyle ve nasıl uygulan­dığı bilinmediği gibi dönemin siyasî şart­ları da bir millî kütüphane fikrinin ortaya çıkması için uygun değildir. Özellikle Mü­nif Mehmed Paşa'nın Maarif nazırlığı dö­nemlerinde İstanbul'da bir devlet kütüp­hanesi açılması yönünde çalışmalar ol­muşsa da bunlar sonuçlanmamıştır.

İttihat ve Terakki Fırkası'nın sekizinci kongresinde (1917) İstanbul'da bir millî kütüphane kurulması kararı alınmış, an­cak uygulamaya geçilememiştir. Bu istek adında "millî" kelimesi bulunan, fakat as­lında birer halk kütüphanesi olan ve 1912-1920 yılları arasında açılan İzmir, Kayse­ri, Eskişehir, Diyarbekir ve Bursa Millî kütüphaneleriyle gerçekleştirilmeye çalışıl­mıştır. 1925'te Hamit Zübeyr (Koşay) ta­rafından hazırlanıp Maarif Vekâleti'ne su­nulan halk kütüphanelerine dair raporda "devlet kütüphanesi" şeklinde ortaya ko­nan millî kütüphane fikri Atatürk zama­nında hazırlanan bina projeleriyle destek­lenmişse de bu da bir sonuca varmamış­tır. Bu konuda en önemli katkıyı Adnan Ötüken yapmıştır. Millî kütüphanenin ku­rulmasının önemini ortaya koyan maka­leleri yanında Ötüken, 15 Nisan 1946 ta­rihinde Maarif Vekâleti Neşriyat Müdürlüğü'nde Millî Kütüphane Hazırlık Bürosu'nu, bu büronun çeşitli masraflarını karşılamak için de 21 Şubat 1947'de Millî Kütüphaneye Yardım Derneği'ni kurmuş­tur. Millî Kütüphane Hazırlık Bürosu 1 Ni­san 1947'de 60.000'e yakın kitapla geçici bir süre için başka bir binaya taşınmış, 16

Ağustos 1948'de de bugün Ankara İl Halk Kütüphanesi olarak kullanılan binada Millî Kütüphane hizmete açılmıştır. 29 Mart 1950'de 5632 sayılı Millî Kütüphane Ku­ruluş Kanunu. 18 Mayıs 1955'te bu ka­nuna ek 6568 sayılı kanun kabul edilmiş­tir. Mart 1952'de UNESCO'nun yardımıy­la Millî Kütüphane bünyesinde kurulan Bibliyografya Enstitüsü'ne bu ek kanun­la resmî hüviyet kazandırılmıştır. Hızla gelişen koleksiyon ve kullanıcı ihtiyaçları göz önüne alındığında kısa zamanda ye­tersiz kalacağı anlaşılan binanın yerine 1965 yılında hazırlık çalışmalarına başla­nan yeni bina 5 Ağustos 1983 tarihinden itibaren hizmet vermeye başlamıştır.

Millî Kütüphane'nin görevi "millî kül­tür araştırmalarını mümkün kılmak, bu maksada elverişli bütün eserleri ve belge­leri bir araya toplayarak bir merkez oluş­turmak, yurt içinden ve yurt dışından ge­len bilgi isteklerini karşılayıp her türlü bi­lim ve sanat araştırmalarını kolaylaştır­maktır. 1934'te kabul edilen Basma Ya­zı ve Resimleri Derleme Kanunu'na göre Türkiye'de yayımlanan her eserin bir nüs­hası ücretsiz olarak Millî Kütüphane'ye gönderilmektedir. Günümüzde bu kanu­nun değişen baskı ve çoğaltma teknikleri­ne uygun hale getirilmesi ve eksiksiz ola­rak uygulanabilmesi için gerekli değişik­lik taslakları üzerinde çalışılmaktadır.

Kültür Bakanlığı'na bağlı bir başkanlık olan Millî Kütüphane, başkan ve başkan yardımcısının emrinde üç daire başkanlığı ve on yedi şube müdürlüğü şeklinde ör­gütlenmiştir. Bu yapı içerisinde diğer kü­tüphanelerden farklı olarak yabancı ya­zarların yurt dışında basılmış Türkiye ve Türklerle ilgili eserleriyle Türk yazarların yurt dışında yayımlanmış eserleri ve el yazması kitaplar satın alınmaktadır. Millî Kütüphane tarafından hazırlanarak bası­lan bibliyografya ve kataloglarla yürütü­len projeler, Türkiye'nin geriye dönük ve güncel bilgi birikimini ortaya koyması ba­kımından önemli çalışmalardır. Türk Kü­tüphaneciler Derneği yayını olarak çıka­rılan, fakat Millî Kütüphane uzmanları, müşavirleri ve kütüphanecilerinden olu­şan bir komisyon tarafından Türk kütüp­hanelerinin ihtiyaçlarına göre hazırlanan Basma Eserler Alfabetik Katalog Kai­deleri: Enstrüksiyon (Ankara 1957) adlı eserden başka 1971-1991 yılları arasında Devlet Yayınları Bibliyografyası, 1989-1991 yıllarında Seçilmiş Gazete Yazıları Bibliyografyası yayımlanmıştır. Türki­ye Bibliyografyası ile (1955 -) Türkiye Makaleler Bibliyografyasının (1952 -) neşri aylık olarak sürmektedir. Türkiye Yazmaları Toplu Katalogu ise (TÜYATOK- 1978 -) öncelikle Kültür Bakanlığı'­na bağlı kütüphanelerle müzelerde ve resmî kuruluşlarla bazı şahsî kütüphane­lerde mevcut yazma eserlerin bibliyogra­fik künyelerinin yer aldığı, uzman perso­nel konusundaki eksiklikler yüzünden ol­dukça yavaş yürütülen bir çalışmadır. Bu Proje çerçevesinde 1979-2000 yılları ara­sında on dört fasikül neşredilmiştir. Millî Kütüphane Yazmalar Katalogu (1987 -). Türkiye Basmaları Toplu Katalogu Arap Harfli Türkçe Eserler (1729-1928) ile (1990-) bazı eksiklerine rağmen CD formatında hazırlanmış olan "Cumhu­riyet Dönemi Makaleler Bibliyografyası

1923-1999" ve "Eski Harfli Türkçe Bas­ma Eserler Bibliyografyası" da kullanıcıla­rın hizmetine sunulmuştur. Şer'iyye sicili defterlerinin belge analizlerinin hazırlan­ması devam eden çalışmalardandır.

2004 yılı Nisan ayı verilerine göre Millî Kütüphane 1.045.972 adet kitap, 707.606 cilt süreli yayın, 25.929 adet el yazması, 8934 şer'iyye sicili defteri, 55.827 eski harfli Türkçe kitap ve 197.351 kitap dışı belgeden oluşan koleksiyonunu 39.000 m2'lik bir alanda hizmete sunmaktadır. Kütüphane binası içinde bulunan çalışma ofisleri, okuma salonları yanında sergi ve konferans salonları, bilgi işlem merkezi, konuşan kitaplık, Atatürk belgeliği ve biyografya arşivi, harita salonu, basımeviyle mikrofilm ve fotoğraf laboratuvarı da hizmet vermektedir. Kataloglama "Anglo-Amerikan Kataloglama Kuralları 2", sınıf­lama "Devvey Onlu Sınıflama 20" esasları­na göre yapılmaktadır. 1993 yılından iti­baren Millî Kütüphane veri tabanına yük­lenmiş bibliyografik künyelere internet­ten (www.mkutup.gov.tr) ulaşmak müm­kündür.

BİBLİYOGRAFYA:

Hasan Duman. "Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nin Dünü-Bugünü-Geleceği", Beyazıt Dev­let Kütüphanesi 100 Yaşında (haz. Hasan Du­man). İstanbul 1984, s. 1-22; 50. Kuruluş Yı­lında Ulusaldan Evrensele Türk Millî Kütüp­hanesi (1946-1996) Sempozyum (Bildiriler), Ankara 1998; özer Soysal. Türk Kütüphaneci­liği, Ankara 1998, I, 70-71; a.mlf.. Türk Kütüp­haneciliği: Bilgi'nin Yazgısı, Ankara 1998, s. 249-257; Millî Kütüphane'ye Armağan, An­kara 1999; Tuncel Acar. "Millî Kütüphane", Prof. Dr. Necmeddin Sefercioğlu Armağanı (haz. Ersin Özarslan), Ankara 2001, s. 261-263; H. F. Raux, "Türkiye'nin Bibliyografya Alanın­daki İhtiyaçlarının Karşılanması ve Türk Milli Bibliyografya Enstitüsü" (trc. Zerrin Arsebük). Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 1/2, An­kara 1952, s. 120-126; Adnan Ötüken. "Millî Kütüphane Nasıl Kuruldu?", a.e.,IV/l (1955), s. 1-40; Hamit Zübeyr Koşay, "Kütüphanelere Dair (I)", a.e., IX/l-2 (1960). s. 36-40.

TUBA ÇAVDAR, DİA,30

SON EKLENENLER

Üye Girişi