HAYRİYYE ÖZET BİLGİ - NABİ
Türü: Mesnevi
Yazarı: Nâbî
Kişileri: Mesnevi şair Nâbî’nin oğlu Ebulhayr Mehmet Çelebi’ye hitaben yazılmıştır.
ÖZET
Nâbî’nin nasihatnâme türündeki mesnevisidir. Asıl adı Hayrînâme olduğu hâlde daha çok Hayriyye diye tanınır. Nâbî, eserini oğlu Ebulhayr Mehmed Çelebi’ye hitaben yazmıştır. Yaklaşık 1665 beyittir. Aruz ölçüsünün “feilâtün feilâtün feilün” kalıbıyla yazılan eser toplam 35 bölümden oluşur.
Nâbî, eserinde oğluna hitaben çalışmanın öneminden bahsederek çeşitli ilimler hakkında bilgi verir cahilliği kötüler. Allah’ı bilmenin gerekliliği üzerinde durur, mutasavvıfların eserlerini tavsiye eder. Ancak ham sofu değil irfan sahibi olmak gerektiğini söyler. Felsefeden uzak durmayı öğütler. Arap ve İran şiirini ve şairlerini över.
Mesleklerden de söz eden Nâbî, oğluna devlet adamlığından, kadılıktan, mâliyeden, vakıf mütevelliliğinden uzak durmasını, toprak ve tarımla uğraşmasını, tıp eğitimi almasını salık verir.
Nâbî, oğluna yalnızca öğütlerde bulunmaz. Hayriyye, aynı zamanda devrinin sosyal eleştirisini de yapar. Devlet kurumlarındaki, mahkemelerdeki bozulma, ahlâki çözülme dönemine dair önemli eleştiri konularıdır. Ayrıca halkın ezilmişliği, ulemanın cahilliği gibi konular üzerinde de durur.
Nâbî, eserini 1701 yılında Halep’te yazmasına karşın İstanbul’u ilim, sanat, kültür ve eğlence merkezi olarak över. Onun bu yönleriyle eşsiz bir şehir olduğunu belirtir.
Hayriyye, Türk kültür tarihinin çocuk eğitimi ve edebiyatı ile ilgili ilk eserlerinden biri olması yönüyle de dikkat çekici bir eserdir. Tanzimat Dönemi sanatçısı Ziya Paşa Harabat isimli antolojisinde Nâbî ve eserinden övgüyle söz eder. Yazıldığı dönemden itibaren ilgiyle okunan Hayriyye, Feridüddin Attar’ın Pendnâme ve Keykâvus’un Kâbusnâme’sine benzetilse de bu eserlerden şekil ve içerik bakımlarından oldukça farklıdır.
