HAYRÂBÂD ÖZET BİLGİ - NABİ
Türü: Mesnevi
Yazarı: Nâbî
Kişileri: Cavit, Hürrem Şah, Çâlâk, Fahr-i Cürcan, Kirman şahı...
ÖZET
Hayrabâd, Nâbî’nin Ferîdüddin Attar’ın İlâhiname’sindeki bir hikâyeyi genişleterek yazdığı ünlü mesnevidir.
Hikâyeye göre Cürcan hükümdârı Hürrem Şah çok sevdiği kölesi Cavit’i içkili bir toplantının verdiği hava ile ülkenin tanınmış şairi Fahr-i Cürcani’ye armağan eder. Ancak Fahr-i Cürcan, Şah’ın kendisine geldiğinde bu ikramdan vazgeçeceğini düşünerek Cavit’i alıp götürmez, sarayın altındaki bodruma gizler. Hürrem Şah kendine geldiğinde yaptığından pişman olur, Cavit’i görmek ister. Bodruma indiklerinde bir kül yığını ile karşılaşırlar. Orayı aydınlatmak için koyulan mumların devrilerek Cavit’i yaktığını düşünürler. Padişah büyük bir üzüntüye kapılır. Fahr-i Cürcan da kederinden çöllere düşer. Hürrem Şah kalan ömrünü o bodrumda ibadetle geçirmeye karar verir.
Ancak durum zannettikleri gibi değildir. Çâlâk isimli bir hırsız kendi evinden sarayın altına kadar bir tünel kazmış Cavit’i de kendi evine götürmüştür. Hürrem Şah bu tüneli keşfeder ve Çâlâk’ın evine gider. Fakat Hürrem Şah’ı görünce teleşlanan Cavit kaçar. Hürrem Şah da onu takip eder. İkisinin peşinde de Cavit vardır. Derken bir kuyuya düşerler. Düştükleri yerde Tamtam adlı çirkin bir devin elinde son derece güzel bir kız olduğunu görürler. Tamtam’ın adamları Şah’ı ve Cavit’i esir alırlar. Olayları uzaktan takip eden Çâlâk uyutucu bir ilaçla Tamtam’ı ve adamlarını uyutup öldürür. Şah’ı ve Cavit’i kurtarır. Kızı da alıp sarayın bodrumuna dönerler. Saray halkı bodrumda onları görünce hayretler içinde kalır. Ancak bu sefer de Kirman şahı, Hürrem Şah’ı bir adamı vasıtasıyla öldürtmek ister. Çâlâk becerisiyle buna engel olduğu gibi Kirman şahını da esir alıp Hürrem Şah’a getirir. Hürrem Şah, Kirman şahını affedip ülkesine gönderir. Tamtam’dan kurtarılan kızla Cavit’i evlendirir. Bundan sonra Hürrem Şah, Cavit, Fafr-i Cürcan ve Çâlâk ömürlerinin sonuna dek mutlu yaşarlar.