Bu Konuyu Facebook Profilinde Paylaş
Abbasî halifesi Me’mun, yeryüzünün küre şeklinde olmasında şüpheye düşmüştü. Bunun araştırılmasını isteyerek, o asrın en meşhur bilginlerinden Ebu Abdullah Muhammed bin Musa ile kardeşleri Ahmed ve Hasan isimli fazilet sahiplerini davet ederek, bu meselenin çözülmesi için sorular sordu. Bunlar da durumu gözler önüne sermek için büyük bir sahrada tecrübe edilmesi fikrini öne sürdüler. İstedikleri özellikte büyük sahra bulundu ve oraya gidildi.
Oraya vardıklarında bir yerde durup bazı özel aletlerle Kuzey Kutbunun (Kutup Yıldızı) yükseklik derecesini aldılar. Buraya bir kazık çaktılar. Kazığa uzun bir ip bağlayıp, sağa sola sapmadan kuzeye yöneldiler. Belli bir mesafeden sonra orada da bir kazık çakıp ipi bağladılar. Kuzey kutbunun tekrar yüksekliğini aldıklarında, önceki dereceden bir derece daha fazla olduğunu gördüler. Yürüdükleri mesafenin de 67 mil (111 km.) olduğunu belirlediler. Gökyüzü derecelerinin her birinin yeryüzünde bu kadar mesafeye denk geldiğini hesapladılar. (Bu şekilde dünyanın 40 bin kilometrelik çevre ölçüsü de hesaplandı.)
Oradan ilk önce çakılan kazığın yanına gelip, önceki miktar kadar güneye gittiler. Orada yüksekliğe baktıklarında Kuzey kutbu yüksekliğinin bir derece noksan olduğunu gördüler. Bu tecrübeyi dönüşlerinde Me’mun’a beyan ettiler. O da bunun tekrar yapılmasını isteyince, Kûfe ovasında bu tecrübe tekrar edildi. Önceki hesap aynen doğrulandı.
Diğer bir astronomi âlimi de, Bettanî diye meşhur Ebu Abdullah Muhammed bin Cabir el- Harranî’dir. Bu zat da hicrî 260 senesinden 306 tarihine kadar gezegenleri gözlemlemekle uğraştı. Düzenlediği meşhur cetvelinde, o zamana kadar bilinmeyen bir takım işaretler ve yazılar vardır. Güneş yılında muteber olan 365 günün noksanını keşfedip, ondan güneşin batışını, o batıştan da yükselmesini hesapladı.
İbn Cabir’le aynı asırda bulunup, hicrî 300 senesinde vefat eden araştırmacı Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el- Birunî de, yıldızlar ve coğrafya hakkında iki faydalı eser yazmış, ikisi de Avrupa dillerine çevrilmiştir.
Endülüs Tarihi, s. 524-525
http://semerkanddergisi.com/binbir-damla-3/