ANLAM İLİŞKİLERİNE GÖRE KELİMELER
Eşanlamlı Sözcükler: Yazılışları farklı olduğu halde aynı anlamı karşılayan sözcüklerdir, ak-beyaz, saygı-hürmet kara-siyah
Karşıt Anlamlı Sözcükler: Aralarında bir ilişki bulunduğu hâlde anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklerdir. Türkçede bütün kelimelerin karşıt anlamlısı yoktur.
- sıcak-soğuk
- iyi-kötü
- büyük-küçük
- gül--ağla-
"Yürü-" "yürümemek" ya da "koşmak" değildir. Olumsuzluk karşıt anlam demek değildir. Türkçede pek çok kelimenin özellikle fiillerin karşıt anlamlısı yok
Yakın Anlamlı Sözcükler: Aynı anlamı karşılamadıkları hâlde aralarında ortak yön nedeniyle birbirlerinin yerine kullanılan kelimelerdir.
- eş-dost
- bakmak-seyretme
- hısım-akraba
- kırılmak-küsmek
Sesteş(eşsesli): Yazılış ve okunuşları aynı olduğu hâlde anlam ve kök yönüyle farklı olan kelimelerdir.
- Yüzünde benler var.----- > Çehre
- Sıranın yüzü cilalanmış.-- > Üst taraf
- Yüze kadar saydı.- > Sayı
- Çok iyi yüzüyor. —-> Suda yüzme
- Yorganın yüzü yırtılmış.-- > Astar
- Derisini yüzmüşler.- > Koyun yüzme
Yansıma: Doğada var olan seslerdir. Ses anlam ilgisi olan sözlerdir Havhav şırıl şırıl çıtır çıtır horultu gürül gürül
"Me"- bir yansımadır. "Mele-" kelimesinde "me" sesi vardır. Ama "öt-"kelimesi yansıma değildir. Çünkü doğada böyle bir ses yoktur. Bu sözcük eylemin adıdır.
Bazen yansımalar mecazlaşabilir. ( Balon patladı.(gerçek anlam) Sinirden patladı, (mecaz anlam)
İkileme: Anlamı güçlendirmek ve anlama çekicilik kazandırmak amacıyla yapılan söz tekrarlarıdır.
- Aşağı yukarı
- bir bir
- horul horul
- iyi kötü
- eş dost
- İkilemelerin değişik şekilde oluşturulur: Aynı sözcüğün tekrarı ile oluşturulur: ağır ağır, tatlı tatlı
- Karşıt anlamlı sözcüğün tekrarı ile oluşturulur: ileri geri- iyi kötü l Az çok biliyor.
- Yakın anlamlı sözcüklerin tekrarı ile oluşturulur, yalan yanlış, doğru dürüst, şöyle böyle, az biraz
- Biri anlamlı diğeri anlamsız sözcüklerin tekrarı ile oluşturulur, tek tük, ufak tefek, eğri büğrü, saçma sapan (Sapan'ın anlamı var ama burada yok)
- Her ikisi de anlamsız kelimelerin tekrarı ile oluşturulur, eciş bücüş, ıvır zıvır, abuk sabuk, mırın kırın
- Yansımaların tekrarı ile oluşturulur: :horul horul, şırıl şırıl, vızıl vızıl, pırıl pırıl
- İkilemelerin arasına noktalama konmaz. İkilemeler istisnalar hariç ayrı yazılır. (İstisnalar: altüst-gitgide-çıtçıt(elbise düğmesi anlamında ise)