ANADOLU EFSANELERİ
BİTLİS
ALTIN KALBUR EFSANESİ
Bitlis'in Zeydan Mahallesi'nde Altın Kalbur denen bir su kaynağı vardır. Bu suyun oluşumu, Anadolu'da sıkça görülen "Taş Kesilme" motifiyle, söylenceye konu olmuştur.
İnanışa göre, kaynağın bulunduğu tepenin yaslandığı dağlarda yaşlı bir kadın yaşar. Kadın, koyunlarının sütü ve yağıyla geçinir. Ama yörede koyunlarını sulayabileceği bir dere yoktur. Bir gün uzak bir kaynaktan getirdiği suyla hamur yoğururken, susuz kalmış koyunların suya bakışlarını görür. Onların durumuna acıyarak Tanrı'ya yakarır:
-Ulu Tanrım, şu hayvancıkların ateşini söndür. Şu ninenin un kalburunu da altına döndür.
Dileği kabul olur. Yamaçtan buz gibi sular akmaya başlar. Önündeki un kalburu da altına dönmüştür. Yaşlı kadın bu kez, dövünmeye başlar: "Keşke bakracın, teknenin, taşın, toprağın da altına dönüşmesini isteseydim" der. O zaman da koyunları, kalburu, teknesiyle birlikte taş kesilir.
Bugün yörede görülen koyuna benzeyen kayalar, bu olayın kalıntısı olarak yorumlanır.
Bu söylencenin çeşitli biçimleri vardır. Kimi kaynaklara göre kadın, dileği gerçekleşirse üç koyun kurban edecektir. Ama başındaki üç bitle adağını geçiştirince taş kesildiği anlatılır.
ELAZIĞ
DİPSİZ GÖL EFSANESİ
Bir ağa oğlu, su başında kızlardan su istemiş, kızların en güzeli toprak bir maşrapayla su vermiş. Aralarında şöyle bir konuşma geçmiş:
- Güzel kız adın nedir?
- Adım Ceylan gönlüm seyran.
- Baban kim, hangi oymaktansın?
- Babam bu illerin beyi Kara Osman.
- Kız çok güzelsin, ben sana kurban.
Bu konuşmadan sonra kız ceylan gibi süzülüp gitmiş. Ağa oğlu kızı babasından istetmiş. Ama Kara Osman vermeye yanaşmamış. Oğlan da bir gece baskın yapıp kızı kaçırmış. Dipsiz Göl’e çıkmışlar. Oğlan arabacıya arabayı göle sürmesini söylemiş. Sığ sandıkları dipsiz gölde boğulup gitmişler.
AFYONKARAHİSAR
GAZLIGÖL KAPLICASI EFSANESİ
Afyonkarahisar yöresinde söylenilen birçok efsanenin başka yörelerden kaynaklandığı görüşü yaygındır. Afyonkarahisar'a özgü olduğu bilinen tek efsane "Gazlıgöl Kaplıcası" efsanesidir. Efsane kısaca şöyledir:
Olay Kral Midas döneminde geçer. Midas'ın güzel kızı bilinmez bir hastalığa tutulur. Vücudunun her yanı yaralarla kaplanır. Midas'ın çağırdığı en ünlü hekimler hastalığın ne olduğunu anlayamazlar. Ağrılardan çıldıran kız dağlara kaçar. Midas, kızından umudunu kesmiştir. Kızını gözlemeleri, ona yiyecek ve giyecek ulaştırmaları için adamlarını görevlendirir. Midas'ın kızı bir gün bir göl kıyısına gelir, gölden avuç avuç su içer. Kollarına sular değdikçe, acılarının dindiğini görür ve suya girer. Durumu öğrenen Kral Midas, gölün kıyısına bir havuz yaptırır. Bugünkü Gazlıgöl Kaplıcası, efsaneye göre böyle kurulmuştur.
ELAZIĞ
SÜT KALESİ EFSANESİ
Bugün yıkık durumdaki Harput Kalesi'nin öbür adı Süt Kalesi'dir. Bu ad söylencelerden kaynaklanmaktadır. Bunlardan birine göre, kaleyi yaptıran hükümdar çok zenginmiş, Öyle ki, sürülerinin sütü çok gelirmiş de artanı derelere, çaylara dökülürmüş. Yöredeki dere ve çaylar bu nedenle süt rengi akarmış. Kale yapılırken çevredeki sular yetmediğinden harç karmada bu sütler kullanılmış. Kaleye bu nedenle "Süt Kalesi" denmiş.
Bir başka söylenceye göre ise; kalenin su dehlizlerinden birinde süt dolu bir güğüm, bir kılla tavana asılıymış. Bu güğüm asıldığı yerden düşünceye değin kale yıkılmayacakmış.
Bir başka söylenceye göre de; kalenin dehlizlerinde güzel, büyülü bir kız yaşamaktaymış. Bu kız, değerli taşlarla bezenmiş bir altın köşkte uyuyormuş. Yılda bir kez uyanıp "Süt Kalesi, dere hamamı yıkıldı mı, katır kuzuladı mı" diye sorup yeniden uykuya dalıyormuş
BURSA
SARI KIZ EFSANESİ
Bursa'nın ünlü sıcak su kaplıcalarını bilmeyenimiz yoktur. Bu sıcak su kaplıcalarına ilişkin Bursa ve yöresinde anlatılan efsane şöyledir:
Bursa'da annesiyle birlikte yaşayan saf, temiz, temiz olduğu kadar da mazbut ve utangaç bir kız varmış. Bu kıza Sarı Kız derlermiş.
Sarı Kız çobanlık yapmaktadır. Bir gün, inekleri otlatmak için dağlara çıktığında bir ses duyar.
"Sarı Kız, Sarı Kız geleyim mi?"
Kız ürker, hemen eve döner. Anasına bir şey söylemez. Aynı sesi üç gün art arda duyar. Sonunda annesine açılır. Annesi buna bir anlam veremez. "Gel deyiver, bakalım ne olacak" der. Kız ertesi gün "Gel" deyiverir. Ses yine sorar: "Harlayarak mı geleyim, gürleyerek mi geleyim?"
"Harlayarak gel"
Birden harlayarak yamaçtan sıcak sular akmaya başlar.
Bursa'nın ünlü kaplıcalarının oluşumu bu efsaneye bağlanmaktadır.
SİMGE DERGİSİ "ANADOLU" SAYISI
İLGİLİ İÇERİK
ANKARA'DA HACETTEPE-EFSANE ÖRNEĞİ
KEREM İLE ASLI EFSANESİ - EFLATUN CEM GÜNEY
PROMETEUS, ZEUS EFSANELERİ YUNANLARIN MI?-MİRZA HACIYEV
KÖROĞLU SIRRI : EFSANEDEN HAKİKATE-MİRZA HACIYEV
