KASİDE
- Kaside Arap Edebiyatında ilk dönemlerden beri kullanılan bir nazım biçimidir. Kaside sözcüğünün anlamı "kastetmek, yönelmek” tir.
- Divan Edebiyatı’nda din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlere denir.
- Kaside, beyitlerle yazılan nazım biçimlerindendir. Kafiye düzeni, gazelin kafiye düzeniyle aynıdır (aa ba ca...).Ancak gazelden çok uzundur. Kasidenin ilk beytine “matla (aa)” denir. Şair kaside içinde herhangi bir yerde matlayı yineleyebilir.
- Kasidenin son beytinin adı “makta”dır. Şairin mahlasının bulunduğu beyite “taç-beyit”adı verilir ve kasidenin sonlarına doğru bulunur. Kasidenin en güzel beytine “beyt'ül kasid” ya da “beyt-i kasid” adı verilir.
- Kaside, en az 31, en çok 99 beyit olur. Ancak beyit sayısı 31'den az olan kasideler de vardır.
- Çok katı bir kalıpla yazılan kasideler, 6 bölümden oluşur
KASİDENİN BÖLÜMLERİ
- Birinci bölüm 15-20 beyitliktir. Bu ilk bölüme, âşıkane duygular yer alıyorsa “nesib”, bahar, doğa, bayram gibi konulara değiniliyorsa “teşbib” adı verilir.
- İkinci bölüm girizgâh ya da girizdir. Genellikle tek beyitten oluşur ve burada şair medhiyeye (övgüye) geçeceğini bildirir. Girizgâh konuya uygun ve nükteli olmalıdır.
- Üçüncü bölüm medhiyedir. Bu bölümde asıl konu anlatılır. Beyit sayısı konuya ve şaire göre değişen medhiye bölümü kasidenin en sanatlı beyitlerini içerir.
- Kasidenin dördüncü bölümü tegazzüldür. Tegazzül, 5-12 beyit arasında değişir. Kasidenin başında ya da sonunda yer alabilir. Bu bölüm her kasidede bulunmayabilir.
- Beşinci bölüm fahriyedir. Şair bu bölümde kendisini över.
- Kasidenin son bölümü duadır. Bu bölümde önceki beyitlerde övgüsü yapılan kişi için dua edilir.
- Kasideler, nesib bölümünde ele alman konuya göre kaside-i bahariyye, kaside-i ramazaniyye, kaside-i hammamiyye olarak adlandırılır. Uyaklarına göre “r” harfi ile bitiyorsa kaside-i raiyye, “l” harfiyle bitiyorsakaside-i lamiyye, “m” harfiyle bitiyorsa kaside-i mimiyye diye anlandınlır.
Konularına göre de, tevhid, münacaat, methiye, naat diye bölümlenir:
- Tevhit. Tanrının birliğini anlatan kısa kasidelerdir.
- Münacaat. Tanrıya yalvarmak yakarmak için yazılır.
- Na’at: Peygamber’i övmek için yazılır.
- Methiye: Devlet büyüklerini övmek için yazılır.
KASİDE-İ BAHÂRRİYE-KASİDE-İ RÂ’İYYE
Der-sıfat-ı bahâr ve Midhat-i Alî Paşa-ya kâmkâr
Rûh-bahş oldı Mesîhâ-sıfat enfâs-ı bahâr
Matla bölümü
Açdılar dîdelerin hâb-ı ademden ezhâr
Taze cân buldı cihân erdi nebâtâta hayât
Ellerinde harekât ey leşeler serv ü cenâr
Döşedi yine çemen nat-ı zümrüddün-fâmın
Şîm-i hâm olmış iken ferş-i harîm-i gulzâr
Yine ferrâş-ı sabâ sahn-ı ribât-ı çemene
Geldi bir kâfıle kondurdı yüki cümle bahâr
Leşker-i ebr çemen mülkine akın saldı
Turma yağmada meğer niteki bagi Tatar
Farkına bir nice per takınur altun telli
Hayl-i ezhâra meğer zanbak olupdur serdâr
Dikdi leşgergeh-i ezhâra sanavber tugın
Nesib veya teşbib bölümü
Döşedi mihr-i felek yolları dîbâlar ile
Etdi teşrif çemen mülkini sultân-ı bahâr
Subhdem velvele-i nevbet-i şâhi mi degül
Savt-ı murgân-ı hoş-elhân u sadâ-yı kûhsâr
Çemen etfalinün uyhuların uçurdı yine
Subhdem gulgule-i fâhte gülbânk-i hezâr
Dâye-i ebr yine goncelerün şebnemden
Başına akça dizer nite ki eafâl-ı sıgâr
Mevsim-i rezm degüldür dem-i bezm erdi deyu
Sûsenün hançerini tutdı serâpâ jengâr
Semenün sîne-i sîmînin açup bâd-ı seher
Çözdi gülşende gülün tügmelerin nâhun-ı hâr
BAKİ
İLGİLİ İÇERİK
KASİDE İNCELEMESİ-NEDİMDEN SEÇMELER
