AKIL, NUR, AŞK NEDİR?

Her ne kadar Allah, akıl'la idrâk edilirse de, akıl'a ışık veren yine Tanrı nûru’dur. İnsan Allâh’a kavuşma mükâfatındaki yüceliğin değerini, ancak o nûr ile idrâk edebilir; Allah’ını yine o nûr ile anlar ve bulur: Bizim geldiğimiz yere, Mebde’, dönüp gideceğimiz yere Meâd denilir. İnsan, bu gelinen ve gidilecek olan yeri, aklı, Hudâ nuruyla aydınlandığı takdirde bilir. Birlik nedir? Bizim içinde bulunduğumuz çokluk ve bu çoklukta yok’luk nedir? Bunları da ancak o nûrla aydınlandığı zaman hisseder.

Bu Hudâ nûru’nun ne olduğunu bize Kur'ân-ı Kerim’deki Sûre-i Nûr bildirir: “Allah göklerin ve yerin nurudur. Onun nuru, içinde ışık yanan bir kandil yuvasına benzer. O ışık bir câm içindedir. Câm ise inci gibi parlayan bir yıldızı andırır.” Allah, “Nûr üstüne nûr’dur, Allak dilediğini nûra kavuşturur.”

İşte bu nûra ermek isteyenlerin, nefs’lerinden geçmeleri lâzımdır. Bu zamanda kişi’nin benliği aşk ve tecelli ateşinde erir; insan artık kendini göremez olur; hem kendi içinde hem baktığı her yerde Allâh’ı görme derecesine ulaşır, öteden beri etrâfını saran çokluk ortasında ve bu çokluğun aynasında birliğin güzelliğini görür ve ondan başka hiçbir şey göremez olur.
Bu halde kişi’nin önünde yalnız Allah varlığı ve içinde yalnız İlâhî güzelliğe karşı duyulan en büyük aşk vardır. Demek ki sırlan çözen akıl değildir, aşk’tır. İlâhi kelam’ın can aynası'nda mana hâline gelmesi, yâni hakikatlerin tam anlaşılması da aşk’ın yardımıyladır: Ancak dünya kirlerinden temizlenmiş, her türlü paslardan arınarak sırlara aydınlanmış bir can aynası'ndadır ki manaların ve gerçeklerin çehresi tam görünür.

İlâhî güzellik ve bu güzelliği kelâm hâline koyan, Tanrı’nın güzel adları, bize mana yıldızlarıdır. Yıldızlan bilmek ve iyi görmek için nasıl gözden üstün bir âlete ihtiyaç varsa, İlâhî sırları bilmek ve hakikat nûrunu görmek için de daha derin daha gerçek bir aşka ihtiyaç vardır.

NİHAT SAMİ BANARLI