İLTİFAT
Heyecana doğrudan bağlı bir sanattır. Şiirde veya başka bir şahsa veya nesneye hitap etmekle meydana gelir. Yalnız hitap edilen kişiye söylenen sözler anlatılan konu ile ilgili olmalıdır. Sanatkâr konuya anlatırken heyecan kendisinin o derece kaptırır ki birden konu ile ilgili bir kişiyi veya nesneyi muhatap (ikinci şahıs) mevkiine getirir ve ona seslenerek konuşmaya başlar.
“Aradan yıllar geçti işte o günden beri
Ne zaman yolda bir hana rastlasam irkilirim,
Çünkü sizde gizlenen dertleri ben bilirim
Ey köyleri hududa bağlayan yaslı yollar
Dönmeyen yolculara ağlayan yaslı yollar
Ey garip çizgilerle dolu han duvarları
Ey hanların gönlümü sızlatan duvarları...”
F.NAFİZ ÇAMLIBEL
Şiirin ilk iki mısraında yollar ve hanlar üzerinde konuşmaktadır. Üçüncü mısradan itibaren yollara hitap eder. Heyecana daha sonra bu noktada kalmaz yeni bir hitapla hanlara seslenir ve onların özelliklerini sayar. Konu tektir: Yollar ve hanlar
“Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli,
Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli.
Biçare gönüller! Ne giden son gemidir bu!
Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu!”
Ölüm konusu işleyen şair arkada kalanlardan bahsettikten sonra üçüncü mısrada onlara seslenerek iltifat sanatı yapıyor.
“Dönülmez akşamın ufkundayız. Vakit çok geç;
Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç!”
Ömrüne sözü çevirerek iltifat sanatı yapıyor.
“Geçmiş bir zamanı kalbim bulmak üzeredir.
Tamamlanacaktır yarım kalmış rüyalar;
Ey hafıza! Cömert memenden beni emzir;
Zengin renklerini ufkuma dök ey bahar!”
Ahmet Muhip Dıranas
Bu dörtlükte geçmiş zamanla ilgili olarak “hafıza” ya seslenilirken hitabın yönü birden “bahar“a çevriliyor.
“Vurulup tertemiz alnından uzanmış yatıyor,
Bir hilâl uğruna, yâ Rab, ne güneşler batıyor!
Ey, bu topraklar için bu toprağa düşmüş, asker!
Gökten ecdat inerek öpse o pâk alnı değer.”
Mehmet Akif Ersoy
Mehmet Akif, Çanakkale’de şehit düşen Türk askerlerine çeşitli iltifatlarda bulunur.
