Kullanıcı Oyu: 5 / 5

Yıldız etkinYıldız etkinYıldız etkinYıldız etkinYıldız etkin
 

TAKTİ:

Aruzla yazılmış bir manzumenin ölçüsünü bulmak için, mısraları meydana getiren sözcüklerdeki heceleri, yukardaki örnekte görüldüğü gibi, nokta ve çizgiyle işa­retlemeye ve kalıplara göre bölmeye takti denir.

 

ARUZ KALIPLARI :

Aruz ölçüsünün çeşitli kalıpları vardır. Bu kalıplar­dan en çok kulanılanları ve hatırda tutulması kolay olanları tanıtmayı uygun bulduk. Aruz kalıbına, eskiler, cüz derlerdi.

Türk edebiyatında kullanılan kalıplar şunlardır:

Müstef'ilün, mefâilün, mefâîlün, feilâtün, fâilâtün, müfteilün, mütefâilün, müstefilâtün, feilün, fâ'lün, feûlün, mef'ûlü, fâilâtü, mefâîlü.

Bu kalıplar, biribirleriyle bağlanışları bakımından üç kümeye ayrılır. Birinci kümede bulunanlara Tekdü­zen ( = muttarit), ikinci kümede bulunanlara Yarı karma ( = yarı muhtelit), üçüncü kümede bulunanlara da Karma ( = muhtelit) ölçüler denir. Şimdi bunları sırasıyla göre­lim :

1. Tekdüzen ölçüler (= muttarit vezinler) :

Bu ölçüler, bir tek kalıbın arka arkaya sıralanma­sıyla meydana gelir

örnek : Me fâ i lün / me fâ i lün / me fâ l lün / me fâ i lun

. — . — / . — . — / . — . —/ . — . —

 

Fâ i lâ tün / fâ i lâ tün / fâ i lâ tün / fâ i lün

—. — —/—. — —/—. — —/ —. —

 

 2. Yarı karma ölçüler ( - Yarı muhtelit vezinler):

Yarı karma ölçüler ayrı ayrı iki kalıbın önce yanyana gelmeleri, sonra da o durumda tekrarlanmâsiyle mey­dana gelirler. Bu tür ölçüler ilk iki kalıbın ayrı ayrı olma­larından dolayı karma (= muhtelit), bu durumlarıyle tek­rarlanmaları yüzünden de muttarid karakter taşırlar. Onun için böylesi ölçülere Yarı karma ölçü denmiştir.

örnek:

Me fâ i lün / fe û lün / me fâ î lün / fe û lün

. — — — / . — —/—. — — / . — —

 

Mef' û lü / me fâ i lün / mef' ü lü / me fâ î lün

— — . / . — — — / — — . / . — — —

 

SEKTİ MELİH:

Sekt-i melih, aruz ölçüsünde her zaman kullanılan bir ölçü değildir. Daha çok mesnevi türünde arada sıra­da kulladır. Melih «tatlı», «çekici» ve «güzel» anlamla­rına gelir. Sekt ise «nefes almadan sesi kısma» demektir. Edebiyatta sekt, «ahenk kırıklığı» anlamında kullanıl­maktadır.

Mesnevi gibi uzun manzumelerde bir ölçünün sürek­li olarak kullanılması usanç verir. Arada bir sekti melih yapmak suretiyle ölçünün ahenginde bir kırma, bir deği­şiklik meydana getirme ihtiyacı duyulmuştur. Fakat bu bir kural olmadığı için her uzun nazımda başvurulması gereken zorunluk sayılmamıştır. Sekt-i melih şu şekilde yapılır:

Mef'ûlü mefâilün feûlün ölçüsü, önce iki kalıba bö­lünür. Bu bölünmede ölçü su şekle girer:

Mef'û lü me fâ /i lün fe û lün

 

Birinci kalıbın üçüncü ve dördüncü heceleri bir tek kapalı, yani tam sesli hece durumuna getirilir. O zaman ölçü şu şekli alır :

Mef'û İlin fâ / i lün fe û lün

— — — — /. — .— —

 

Böylece on hecelik ölçü, dokuz heceye düşer. Bu öl­çüye göre mısra şu şekilde takti edilir:

Sen sin hâ lâ / te nim de câ nım

— — — — / . — . — —

 

Mef'û lün fâ / i lün fe û lün

— — — — / . — . — —

 

KONU ANLATIM VİDEOSU ( Youtube Kanalımız için TIKLAYINIZ )

 

 

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR:

ARUZ KUSURLARI NELERDİR?

ARUZDA ALTI SORUN

ARUZ ÖLÇÜSÜ (VEZNİ)

TÜRK EDEBİYATINDA ARUZ

SON EKLENENLER

Üye Girişi