DİVAN EDEBİYATI ŞAİRLERİNDE BİLİNMESİ GEREKEN TEMEL ÖZELLİKLER
HOCA DEHHANİ: (13. YÜZYIL)
*İlk divan şairidir.
*Divan edebiyatının kurucusu kabul edilir.
*İlk kez din dışı konuları işleyen şairimizdir.
*Divanı yoktur.
*Tasavvufa yer vermemiş.
MEVLANA CELALEDDİN-İ RUMİ: (13. YÜZYIL)
*Mevlâna ölüm gününe, Şeb-i Arûs (düğün günü) der.
*Şems-i Tebrizî ile karşılaşmış; Şems'in ölümünden sonra uzun yıllar inzivaya çekilmiştir.
*Halk zevkine uygun hikâyeler yardımıyla tasavvufu anlatmış.
*Şiiri, musiki ve sema sanatıyla birleştirmiştir.
*Sevginin, barışın, kardeşliğin, hoşgörünün sembolüdür.
*Oğlu Sultan Veled, Mevleviliği kurmuştur.
*Mesnevi en önemli eseridir
GÜLŞEHRİ: (14. YÜZYIL)
*Mahlas” kullanan ilk divan şairlerinden
*Türk fabl edebiyatının Anadolu’daki ilk şair ve yazarı
*Anadolu’da Türkçecilik cereyanını başlatan ilk şair
*Mantıku’t-Tayr (Kuş Dili) (Çeviri Mesnevi) (Tasavvufi, Alegorik) önemli eseri
ÂŞIK PAŞA: (14. YÜZYIL)
*Türkçenin Anadolu'da bir edebiyat dili olarak yerleşmesinde büyük emeği geçmiştir.
*Sade dil
*Garîbnâme (didaktik nitelikte dini-tasavvufi bir mesnevi) önemli eseri
AHMEDÎ: (14. YÜZYIL)
*14. yüzyılda divan şiirinin asıl kurucusu ve üstadı sayılır
*Mesnevi ustası
*“Divan” sahibi ilk Anadolulu şairdir.
*İskendername (10 bin beyitlik mesnevi)
*Cemşîd ü Hurşîd (Çin hükümdarı Cemşid’in aşkı)
KADI BURHANETTİN: (14. YÜZYIL)
*Şair, âlim, devlet adamı, hükümdar
*Sivas’ta devlet kurup 18 yıl hükümdarlığını yapmıştır.
*Tuyuğ nazım şeklini divan edebiyatına kazandırmıştır.
*Gazel, tuyuğ ve rubaileri ile ün kazanmıştır.
*Azeri şivesi
*Mesnevi yazmamıştır.
SEYYİD NESİMİ: (14. YÜZYIL)
*Mutasavvıf şair
*Azerî şairidir.
*Dinsizlikle suçlanmış.
Hurifilik akımını benimsemiştir.
*Halep’te öldürülmüştür.
*Şiirlerinde Hurûfi inancının izleri görülür.
ŞEYHİ: (Yusuf Sinan) (15. YÜZYIL)
*Şair, hekim, Şeyhü'ş-şuarâ
*Kütahya
*Padişahın (Çelebi Sultan Mehmet) özel doktorluğuna alınmıştır.
*Söze ve anlama önem vermiş. (hiciv)
*Hak ve adalet konularında yergi dolu şiirler yazmıştır.
*Harnâme (Hiciv ve Fabl türlerinde ilk) (alegorik) (didaktik)
SÜLEYMAN ÇELEBİ: (15. YÜZYIL)
*Bursa
*Bursa Ulu Cami imamlığını yapmıştır.
*Hz. Muhammed için yazdığı Vesiletü'n Necat (Mevlit) adlı mesnevisiyle tanınmış bir şairdir.
AHMET PAŞA: (15. YÜZYIL)
*Edirne
*Fatih Sultan Mehmet’in hocalığını yapmış
*“Sultânü’ş-şuarâ”
*Daha çok, din dışı konularda
*Nazirecilik ve tarih düşürmede öncüdür.
*Mesnevisi yoktur.
Mesnevi yazmayanlar
1. Kadı Burhaneddin,
2. Ahmet Paşa,
3. Baki,
4. Nef’î,
5. Nedîm,
6. Enderunlu Vasıf,
7. Şeyhülislam Yahya
NECATÎ BEY: (15. YÜZYIL)
*gazelleri ile tanınmış.
*Sade bir dil kullanmış.
*Türkçe mazmunlar, deyimler ve atasözleri kullanmasıyla dikkat çeker.
*"döne döne" redifli gazeli meşhurdur.
*Mahallileşme etkileri görülür
16. YÜZYIL:
FUZÛLÎ: (16. YÜZYIL)
*Bağdat, Kerbelâ, Necef
*Edebiyatımızda en büyük lirik şair
*Tasavvuf, aşk (ilahi aşk)
*Şiirlerini Azeri Türkçesiyle yazmış.
*Gazel şairi olarak bilinir.
*Su Kasidesi (naat) önemlidir.
*Leyla vü Mecnun (mesnevi) (Osmanlı
*Şikâyetname (mektup)
BÂKİ: (16. YÜZYIL)
*Şair, müderris, kadı, kazasker
*İstanbul
*Gençliğinde saraçlık yapmış ve Zati ile tanışmış
*Kanuni’nin ölümü üzerine "Kanuni Mersiyesi"
*Sultânü’ş-şuarâ (Şairler Sultanı)
*Gazel şairi
*Tasavvufa yer vermemiştir.
* “Dünya zevkini”, “yaşamdan zevk almayı” prensip edinmiştir.
*Mesnevi yazmamıştır.
*İstanbul Türkçesini kullanmış
*Mahallileşme
*Rind bir şair
BAĞDATLI RUHİ: (16. YÜZYIL)
*Bağdat
*Halk için ahlak ve hiciv şiirleri yazmıştır.
*Eleştirel tarz ve yalın üslup
*En çok gazel yazan divan şairlerindendir.
*Terki-i Bendleriyle ünlüdür.
*Ziya Paşa ve Muallim Naci Terkib-i Bend’ine nazire yazmıştır.
*Terkib-i Bent (sosyal hiciv) eseri
ZATİ: (İvaz Çelebi) (16. YÜZYIL)
*Şair, ayakkabıcı
*İstanbul
*Bayezid Cami'nin avlusunda dükkânı varmış.
*Bâkî, Hayatî ve Yahya Bey gibi şairlere hocalık yapmış
*Para karşılığı şiir yazdığı söylenir.
TAŞLICALI YAHYA: (Dukaginzâde Yahyâ) (16. YÜZYIL)
*Şair, yeniçeri
*Arnavut
*Devşirme olarak İstanbul'a getirilmiş.
*İstanbul Türkçesi’nin başarılı örneklerini vermiş.
*Mahallileşme
*Mesnevi’nin en önemli şairlerindendir.
*Hamse sahibi
ESERLERİ:
Şehzade Mustafa Mersiyesi (hicviye),
HAYALÎ BEY: (16. YÜZYIL)
*Şair, sancakbeyi
*Vardar/Yenice
*Diyâr-ı Rûm'un Sultân-ı Şuarâsı (Rûm Topraklarının Şairlerinin Sultanı)
*Sade yaşamış, mala ve şöhrete önem vermemiş.
*Rind eda ve dünyaya kalenderce bakışı
ŞEYHÜLİSLAM YAHYA / ZEKERİYAZADE YAHYA EFENDİ (16. YÜZYIL)
*Şair, şeyhülislam,
*Gazelde üstat
*Daha çok beşeri aşk
*Baki ile Nedim arasında köprü
AZMİZADE HALETİ: (16. YÜZYIL)
*Rubai türünde en büyük üstat kabul edilmiş.
NEF’Î: (17. YÜZYIL)
*Hicivlerinden dolayı öldürülmüş.
*Kaside üstadı
*Övgü ve yergilerinde (hicivde) sınır tanımaz
*Tasavvufa meyletmemiştir.
ESERLERİ:
-Siham-ı Kaza (hiciv) (Kaza Okları)
NABİ: (17. YÜZYIL)
*Urfa/İstanbul
*Didaktik
*Hikemi şiirin kurucusudur.
*Edebiyatımıza “düşünce şiiri” çığırı açmıştır.
*Gazel
*Toplumdaki düzensizlikleri, kişiyi kötülüklere götüren yönleri göstermeye çalışmıştır.
ESERLERİ:
-Hayriyye (didaktik mesnevi) (oğlu için yazdığı öğütler kitabı) (hikemi tarz) (sosyal hiciv)
NAİLİ / NAİLİ KADİM (Mustafa) (17. YÜZYIL)
*Sebk-i Hindi akımının temsilcilerindendir.
*Divan edebiyatında şarkı nazım şeklini kullanan ilk sanatçı
NEŞATİ: (17. YÜZYIL)
*Gazel ustası
*Sebk-i Hindî tarzının öncülerinden.
*Şiirlerinde mutasavvıf ruhu görülmez.
ESERLERİ:
-Edirne Şehrengîzi
18. YÜZYIL:
NEDİM: (18. YÜZYIL)
*İstanbul
*Lale Devri şairi
* ‘Şarkı’ şairi
*Düşüncesi, yaşamak ve sevmek üzerine kuruluydu.
*Yeni mazmunlar oluşturmuştur.
*İstanbul Türkçesi onunla büyük ölçüde şiir dili hâline gelmiştir.
*Mesnevisi yoktur.
*Tasavvufla ilişkisi yoktur.
*Lale Devri ve eğlencelerini başarılı bir şekilde anlatmıştır.
*Mahallileşme akımının (Yerlileşme) önemli temsilcilerindendir.
*Hece vezniyle şiir yazan ilk Divan şairinin Nedim olduğu söylenir.
ŞEYH GALİP: (18. YÜZYIL)
*Divan edebiyatının son büyük şairi,
*Mevlevi şeyhi
*Tasavvuftan faydalanmış
*Sebk-i Hindi akımının etkisinde kalmış.
*Hece ölçüsüyle de şiirler yazmıştır. (Türkü)
ESERLERİ:
*Hüsn ü Aşk (Hayal, İlahi aşk, alegorik)
KOCA RAGIP PAŞA: (18. YÜZYIL)
*Okuma tutkunu
*Kendi yaptırdığı kütüphanenin bahçesine gömüldü.
*Ahenkli nazım, seçkin ve açık bir söyleyiş, hikmetli (hakimane) bir muhteva
*Bazı beyitleri atasözleri gibi söylenmiş.
ENDERUNLU VÂSIF: (19. YÜZYIL)
*Eserlerinde İstanbul önemli yer tutar.
*Mahallileşme akımı temsilcisi
*Şarkı türünde çokça eser vermiş.
*Yazdığı şiirler Türk Sanat müziği parçaları olarak bestelenmiş.