FİİLLER (EYLEMLER) - FİİLDE KİP ve KİŞİ - ZAMANLARINA GÖRE FİİLLER

ZAMANLARINA GÖRE FİİLLER

•          Sınava dün girdik.

•          Biz film başlamadan gelmiştik.

•          At dört nala koşuyordu.

•          Senin geldiğini önce o görmüş.

•          Yukarıdaki cümleleri inceleyiniz.Fiillerin hangi zamanda gerçekleştiğini belirtiniz.

•          Hangi cümleler birden fazla zaman eki almıştır?

1. Öğrenilen geçmiş z.
2. Görülen geçmiş z.
3. Şimdiki z.
4. Gelecek z.
5. Geniş z.

                        Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir kip eki getirilmesiyle oluşur.

        Basit zamanlı fiillerde, kip ekinden sonra kişi ekleri getirilir.

ÖRNEK:

•          Söylediklerimi sessizce dinledi.

•          Odasında ders çalışıyor.

Seni görmeye mutlaka geleceğim.

Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir kip eki getirildikten sonra;  idi (-dı,-di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü), -imiş (-mış, -miş, -muş, -müş), ise (-sa, -se) ek-fiilleri getirilerek oluşur.

                        Bazı kaynaklarda birleşik zamanlı fiiller, “iki kip eki almış” fiil olarak da tanımlanır.

                        Üç grupta incelenir.

•          Onun okuduklarını saatlerce dinlerdi.

•          Daha önce hiç böyle bir ses duymamıştı.

•          Neredeyse merdivenlerden düşecekti.

•          Kolileri buraya koymuştuk.

•          Yukarıdaki cümlelerdeki yüklemlerin aldığı ekleri inceleyiniz.Hepsinde ortak olan eki söyleyiniz.Bu ek cümleye nasıl bir anlam katmıştır.

Hikaye (öyküleme) birleşik zaman

Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir

kip eki getirildikten sonra “idi” (-dı, -di, ...)

getirilerek oluşturulur.

     Gel-    i   -    r  -   di

       fiil k.     Yard.ses Geniş z.  Hikaye b.z.

    gel-  i   -    yor   -  du  -    m  

    Fiil k.   Yard.ses  şim.z.e.    Hikaye b.z.  1.t.ş.e.

•          Eskiden şiirler yazarmış.

•          Sınıfta kitap okuyormuş.

•          Bu çalışmayı daha önce yapmalıymışız.

•          Toplantıya biraz geç katılacakmış.

•          Yukarıdaki cümlelerdeki yüklemlerin aldığı ekleri inceleyiniz.Hepsinde ortak olan eki söyleyiniz.Bu ek cümleye nasıl bir anlam katmıştır.

Rivayet  birleşik zaman:

•          Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir kip eki getirildikten sonra “imiş” (-mış, -muş...) getirilerek oluşturulur.

•           Gel  -    i   -     r      -   miş

          Fiil k.       Yard.ses.  Geniş z.      Rivayet b.z.

•           Gel   -     miş      -    miş

          fiil k.           Öğrenilen g.z.     Rivayet b.z. 

•          Ödevinizi yaparsanız, dışarı çıkabilirsin.

•          O kitabı okuduysan diğerini vereyim.

•          Oraya gitmişse, telefonu kapalıdır.

•          Yukarıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin aldığı ekleri inceleyiniz. Hepsinde ortak olan eki söyleyiniz.Bu ek cümleye nasıl bir anlam katmıştır.

•          Şart (Koşul) Birleşik Zaman:

•                                  Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir

•          kip eki getirildikten sonra “ise” (-se, -sa

•          getirilerek oluşturulur:

   Gel  -  i  -      r      -  se

        fiil k.      Yard.ses geniş z.e.   Sart b.z.

   Gel   -   miş   -   se    -     m

 fiil k.        Öğrenilen g.z.   Şart b.z.       1.t.ş.e

•          Narlı Dağı’nın üstünde ak buluttan şaha kalkmış kocaman bir at dört nala koşuyordu. Dağı atlayacaktı neredeyse. Kulaklarını dikmişti, başını ileri uzatmıştı.Bacakları toza dumana karışmıştı.Kuyruğu bir tutam dağılmıştı gökyüzüne.Gözleri büyüdü.Ağzı açıldı kendiliğinden.Ooov… diye bir ses çıkardı.

    Ahmet  kapının önüne dikilip baktı. Kalbi küt küt vurdu göğsünde. Amma güzel attı ha! Hem ne kadar büyük.Koca dağın üstünü boydan boya doldurmuş.

KONU ANLATIM VİDEOSU (FİİLLER) ( Youtube Kanalımız için TIKLAYINIZ )