İSİM (AD)
Günlük yaşamımızı sürdürürken pek çok varlık, duygu, düşünce ve durumla karşılaşırız. Bunları dilde karşılamak için de çeşitli kelimeler kullanırız. Canlı ve cansız varlıkları, duygu ve düşünceleri, çeşitli durumları karşılamak için kullandığımız bu kelimelere isim denir. İsimler, karşıladıkları varlıkların anlamına, niteliğine ve sayısına göre incelenir. Şimdi isimleri bu özelliklerine göre inceleyelim.
VARLIKLARA VERİLİŞİNE GÖRE İSİMLER
1. Cins İsmi
Aynı türden, yani eşi ve benzeri olan varlıkları karşılayan isimlerdir. Aynı türden varlıkların ortak adıdır. Cins isimleri, aynı dili konuşan insanlar tarafından bilinir ve bir varlığı genel olarak karşılar. Örnek olarak “çiçek” dendiği zaman hemen herkesin zihninde papatya, gül, lale, sümbül, menekşe, sardunya vb. farklı bir çiçek türü belirebilir. Bu durum da söz konusu ismin özel bir varlığı değil de herhangi bir çiçeği karşıladığını gösterir.
"Bu kalemi arkadaşıma vereceğim. ”
"Öğrencilerden bazıları sahile geldi. ”
"Baharda yaylalar çok güzel olur."
"Dere kenarında birkaç çocuk oynuyor. ”
"Çocukların uçurtması ağaca takılmıştı. ”
cümlelerindeki altı çizili kelimeler cins ismi olarak kullanılmıştır.
Cins isimleri, bazen genel bir özellik bazen de birçok varlıktan birini karşılar.
‘Ağacın endüstride önemli bir yeri vardır."
cümlesinde “ağaç” ismi bütün ağaçları karşılayacak şekilde kullanılmış.
Dedem bahçedeki ağacı budamış. ”
cümlesinde ise “ağaç” birçok ağaçtan birini ifade edilmiştir.
2. Özel İsim
Tek olan, eşi ve benzeri olmayan varlıkları karşılayan isimlere özel isim denir. Özel isimler, yalnızca karşıladığı varlığı, kavramı bilenler için bir anlam ifade eder. Bunlar varlıklara sonradan verilen isimlerdir. “Kale” dendiği zaman bu ilçeyi bilmeyenlerin zihninde bir anlam çağrışımı olmaz.
Özel isimler de kendi aralarında çeşitli gruplara ayrılır.
- Kişi isimleri: Mehmet, Suna, Zeynep
- Ülke isimleri: Türkiye, Japonya, Azerbaycan
- Din ve mezhep isimleri: İslamiyet, Hanefilik, Hristiyanlık, Katoliklik, Musevilik, Budizm
- Din ve mitoloji isimleri: Allah, Tanrı, Cebrail, Kibele
- Gazete, kitap, dergi isimleri: Sabah, Varlık, Bugün, Safahat
- Gezegen ve yıldız isimleri: Güneş, Dünya, Plüton, Mars
- Yer isimleri: Güney Doğu Anadolu, Bahçelievler, Pınarbaşı
- Dil ve lehçe isimleri: Kazakça, Özbekçe, Tatarca, İngilizce
- Devlet isimleri: Türkiye Cumhuriyeti, Azerbaycan Cumhuriyeti
- Millet, boy, oymak isimleri: Kazak, Kırgız, Karakeçili
- Hayvanlara verilen özel isimler: Pamuk, Minnoş, Karabaş
Özel isimler daha pek çok türe ayrılabilir. Fakat önemli olan bu isimlerin eşi ve benzeri olmayan tek bir varlığı karşıladığının bilinmesidir.
Not: Bir isim, her zaman cins ismi ya da özel isim olmaz, kullanıldığı yere göre cins ismi ya da özel isim olabilir.
"Kartal" kelimesi, kızıl siyah tüylü, çok güçlü, yuvasını yüksek kayalıklar üzerine kuran yırtıcı bir kuş türünü karşıladığında cins ismi olur. Fakat bu kelime İstanbul’da bir ilçenin adı olarak kullanıldığında özel isim olur.
"Kartal, Torosların üstünde uçuyordu. ”
"Dayımlar on beş yıldır Kartal’da oturuyor."
“Kartal” birinci cümlede cins ismi, ikinci cümlede özel isim olarak kullanılmıştır.
"Laleler ne kadar güzel görünüyor!"
cümlesinde “lale” cins ismidir.
"Lale, sınıftan dışarı çıkmamış. ”
cümlesinde ise “Lale” özel isimdir.
KONU ANLATIM VİDEOSU (İSİM TAMLAMASI) ( Youtube Kanalımız için TIKLAYINIZ )
- Önceki
- Sonraki >>
