PARAGRAF ÇEŞİTLERİ
Paragraf, öyküleme, çözümleme, tanımlama, tanıtma, açıklama, betimleme, tartışma ve söyleşme gibi anlatım türlerinden biriyle oluşur. Anlatım türleri ile metin türleri arasında ilişki ortaya konulmadan paragrafın işlevini kavramak ve kavratmak güçtür. Bir metin türü birden fazla aynı tür paragraflarla oluşacağı gibi farklı anlatım türünde yazılmış paragraflarla da oluşabilir. Yani bir metinde olay paragrafı ve çözümleme paragrafı iç içe olabilir.
PARAGRAFLARIN ÖZELLİKLERİNE GÖRE GRUPLANDIRILMASI
Olay Paragrafı: Olaya paragraflarında zaman sırasına, kişi mekân ilişkisine, anlatıcının anlatılan ya da nakledilen olayla ilişkisine göre paragrafın yapısında ve dilinde farklılaşma görülür. Olay üzerinde dikkatin yoğunlaşması amacıyla, olayın en dikkate değer noktası heyecan ifade eden cümlelerle anlatılır. Olayın anlatılan kısmı ile anlatılmayan kısmı sezdirilmeye çalışılır.
Bir olayı haber vermek için oluşturulan paragraflarda olayın meydana gelmesini ön plana çıkaran cümlelere yer verilir. Anlatmaya bağlı türlerde yani roman, öykü, anı, gezi yazısı gibi türlerde, tarihî metinlerde, güncel gazete ve dergilerde olay paragrafları sıkça kullanılır.
Çözümleme Paragrafı: Çözümleye konu olan kişilerin durumlarını, görüşlerini, hareketlerini ifade eden cümleler kullanılır. Bir düşünceyi çözümleyen paragraflarda düşünceyi oluşturan, destekleyen öğeler üzerinde dikkatin yoğunlaşması sağlanır. Anlatmaya bağlı edebî türlerde, bilgilendirici metinlerde bir konunun nedenlerini incelemek için çözümleme paragrafı yer alır.
Düşünce Paragrafı: Bir durumun sebeplerini, delillerini mantıklı ve inandırıcı bir nitelikte oraya koymak için düzenlenen paragraflardır. Düşünce paragrafında üstünde fikir yürütülecek konu ya da problem tanıtılır. Daha sonra onunla ilgili görüşler ortaya konur. Deliller ve tanıklarla karşıt düşünceler çürütülür, anlatıcı kendi iddiasını ispat eder ve en sonunda asıl yargı ortaya çıkar. Düşünsel metin türlerinde düşünce paragrafları sıkça kullanılır.
Betimleme Paragrafı: Betimleme "kelimelerle resim yapma" dır. Varlıkların, durumların veya kişilerin ayırıcı özeliklerinin beş duyuda uyandırdığı izlenimleri belirtme esasına dayanır. Betimlemeyi oluşturan ayırıcı özellikleri öne çıkaran cümleler, bütünün diğer kısımlarını sezdirici nitelikte olmalıdır. Nesnel ve öznel cümleler kullanılır. Betimleme paragrafı olayın geçtiği yerin, olay kişisinin özelliklerini belirtmek amacıyla roman, öykü, anı gibi metin türlerinde; tanıtılan olayın, nesnelerin özelliklerini belirtmek amacıyla bilgilendirici metin türlerinde sıkça kullanılır.
Açıklama Paragrafı: Bilgilendirici metinler içinde yer alır. Bir nesnenin kavramın değerini ortaya koymak için basit ve yalından daha karmaşık olana gidilir. Açıklanan konunun herkesçe bilinen veya bilinmesi gereken yönü veya özelliğinden hareketle kademe kademe bütüne ulaşılır. Paragrafta nesnellik ağır basar.Konuyu açıklayarak okuyucuyu bilgilendiren nesnel.cümleler kullanılır.
Tartışma Paragrafı: Yazarın bir konu ya da bir olgu üzerinde yerleşmiş kanaatleri, düşünceleri değiştirme amacıyla oluşturulur. Tartışma paragrafında önce bir önerme vardır, bu karşıtlarını çürütecek özelliktedir. Sonraki düşünceler önerme düşüncesini destekler. Tartışma paragrafları, deneme, makale, eleştiri gibi türlerde kullanılır.
Fantastik Paragraf: Çağrışıma bağlı, olağan dışı durumların anlatıldığı, hayal gücünün serbestçe işlemesiyle oluşan paragraftır. Masal, bilim-kurgu, roman, öykü gibi edebî türlerde kullanılır.
Mizahî Paragraf: Okuyucuyu güldürme, eğlendirme fiili içinde düşündürme amacıyla oluşturulur. Güldürme ve alay cümleleri içinde yerme, eleştirme anlamı gizlidir. Bu paragraf türleri genellikle güldürücü roman, öykü, senaryo, masal, fıkra, tiyatro metinlerinde kullanılır.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
PARAGRAFTA DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI
